ผลกระทบจากโควิด-19 เป็น 'เหตุสุดวิสัย' หรือไม่?

กฎหมายที่มีบทบัญญัติยกเว้นความรับผิด หรือมีข้อผ่อนผัน กรณีมีเหตุสุดวิสัย มีหลายฉบับ ที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจการค้า เช่น

กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง  มาตรา 10 กรณีไม่อาจดำเนินกระบวนพิจารณาในศาลชั้นต้นที่มีเขตอำนาจโดยเหตุสุดวิสัย คู่ความนั้น อาจยื่นคำขอต่อศาลที่ตนมีภูมิลำเนาหรืออยู่ในเขตศาลนั้นได้ มาตรา 120/1 เป็นกรณีผู้ทำบันทึกถ้อยคำแทนการเบิกความ แต่ไม่สามารถไปศาลเพื่อตอบคำถามเพิ่มเติม เพราะเหตุสุดวิสัยศาลอาจรับฟังบันทึกถ้อยคำนั้นเป็นพยานได้ มาตรา  222/39 และมาตรา 222/40 เป็นกรณีดำเนินคดีแบบกลุ่ม มีสมาชิกกลุ่มไม่ได้ยื่นคำขอชำระหนี้หรือยื่นไม่ทัน เพราะเหตุสดวิสัย ก็ผ่อนเวลาหรือขยายเวลาได้อีก 30 วัน มาตรา 323 การยื่นคำร้องขอให้ปล่อยทรัพย์สินที่ถูกยึดในการบังคับคดี แต่ยื่นไม่ทัน เพราะเหตุสุดวิสัย ก็ผ่อนผันให้ยื่นในภายหลังได้ก่อนขายทอดตลาด

“เหตุสุดวิสัย”  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 8 หมายความว่า เหตุใดฯอันจะเกิดขึ้นก็ดี จะให้ผลพิบัติก็ดี เป็นเหตุที่ไม่อาจป้องกันได้แม้ทั้งบุคคลผู้ประสบหรือใกล้จะต้องประสบเหตุนั้น จะได้จัดการระมัดระวังตามสมควรอันพึงคาดหมายได้จากบุคคลในฐานะและภาวะเช่นนั้น

แนวคำพิพากษาศาลฎีกา ของเหตุสุดวิสัย

กรณีไม่ใช่เหตุสุดวิสัย จำวันที่ศาลอุทธรณ์อ่านคำพิพากษาผิด จึงยื่นฎีกาเลยกำหนดวัน ไม่ใช่กรณีเหตุสุดวิสัย (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 339/2514) จ่ายค่าเลี้ยงดูไม่ทันตามที่กำหนดเพราะไปตามควายที่หายและขายข้าวไม่ได้ราคา ไม่ใช่เหตุสุดวิสัย (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 244/2516) ยื่นฎีกาไม่ทันอ้างว่ารถยนต์เสียกลางทางไม่ได้อ้างว่ามีเหตุสุดวิสัยอย่างไร ขยายเวลาไม่ได้ (คำพิพากษาศาลฎีกาที่171/2520) พายุพัดแรงตามฤดูกาลพัดหลังคาที่ก่อสร้างไม่แข็งแรงพังลงมาไม่ใช่เหตุสุดวิสัย คำพิพากษาศาลฎีกาที่2140/2520) ห้ามล้อแตกไม่ใช่เหตุสุดวิสัย เพราะสามารถดูแลรักษาได้(คำพิพากษาศาลฎีกาที่2331/2520) ทำถนนคอนกรีตและท่อน้ำไม่ได้ตามสัญญาขายบ้านจัดสรร เพราะวัสดุก่อสร้างขึ้นราคา ไม่เป็นเหตุสุดวิสัย (คำพิพากษาศาลฎีกาที่928/2521) ยื่นอุทธรณ์ไม่ทันเพราะความพลั้งเผลอของทนายความไม่ใช่เหตุสุดวิสัย (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1081/2534)

กรณีเป็นเหตุสุดวิสัย  เช่าหม้อแปลงไฟฟ้า ตั้งบนเสาอยู่ในที่เปลี่ยว อยู่ห่างบ้านจำเลย 554 เมตร อยู่สูงยากที่จะถูกลักได้ง่ายฯ แต่เกิดเหตุฝนตกลมแรงไฟฟ้าดับ คนร้ายลักหม้อแปลงไป ถือเป็นเหตุสุดวิสัยที่ป้องกันไม่ได้ ไม่ต้องรับผิด (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 119/2522) รับจ้างเฝ้าไม้ของกลาง เกิดอุทกภัยพัดเอาไม้ของกลางหายไปหมด เป็นเหตุสุดวิสัยไม่ต้องรับผิด (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1379/2527) จำเลยขับรถเบนไปทางขวาคร่อมกึ่งกลางถนนเพื่อหลบรถโดยสารที่วิ่งสวนเลี้ยวตัดหน้า ผู้ตายวิ่งโผล่มาจากท้ายรถโดยสารที่ตัดหน้า ห่างจากรถจำเลยเพียง 1 วา ระยะกระชั้นชิด จึงชนผู้ตายเป็นเหตุสุดวิสัย ไม่ผิดฐานประมาท (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1503/2514) จำเลยขับรถหลบรถ ผ ที่ขับสวนล้ำเส้นทางมาในระยะกระชั้นชิด บังคับรถไม่ได้ จึงชนรถโจทก์ที่ขับหลบรถออกนอกเขตถนนมา เป็นเหตุสุดวิสัยจำเลยไม่ได้ประมาท

ผลกระทบจากโรคระบาดโควิด-19 จากการระบาดของไวรัสโควิด-19 ที่ระบาดไปทั่วโลก ประเทศต่างๆ ก็ได้กำหนดมาตรการต่างๆ เพื่อควบคุมการระบาด เช่น ปิดประเทศ ปิดเมือง ระงับการเดินทางของประชาชน (ปชช.) ให้ปชช.อยู่กับบ้าน หรือห้ามปชช.ออกนอกบ้าน ส่งผลกระทบถึงเศรษฐกิจการค้าการผลิตการส่งออกการเดินทางท่องเที่ยวที่ต้องหยุดชะงัก เกิดวิกฤติทางการเงินกระทบไปทั่วโลกหมดเป็นวงกว้าง

ในประเทศไทย ปชช.ก็ระมัดระวังป้องกันตนเองจากการอาจติดเชื้อ ไม่ออกนอกบ้าน ผู้ประกอบการเอกชนให้พนักงานบางส่วนทำงานอยู่ที่บ้าน สลับเวลาทำงาน ส่วนรัฐบาลก็จำเป็นต้องใช้มาตรการทางกฎหมาย ปิดร้านค้า ร้านอาหาร ศูนย์การค้า กิจการที่มีปชช.ไปรวมตัวกันมากฯ ห้ามปชช. ออกนอกบ้านในเวลาที่กำหนด ปิดหมู่บ้านปิดเมือง ปิดจังหวัด ปิดสนามบิน เพื่อระงับการแพร่ระบาด การระบาดของไวรัสโควิด-19 และมาตรการป้องกันของรัฐมีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของปชช. กระทบต่อเศรษฐกิจและภาคธุรกิจอย่างรุนแรง สถานประกอบการหลายแห่งต้องหยุดประกอบการ หลายแห่งเลิกกิจการ การประกอบกิจการประสบปัญหาไม่อาจเป็นไปตามปกติของธุรกิจได้เช่นเดิม การบริการปชช.ของภาครัฐก็ไม่สามารถดำเนินการได้เต็มที่ ก่อให้เกิดวิกฤติทางการเงินแก่ภาคธุรกิจและปชช.ทั่วไปเป็นวงกว้าง

การระบาดของโควิด-19และมาตรการการป้องกันการระบาดของรัฐบาลเป็นเหตุสุดวิสัย 

การระบาดของไวรัสโควิด-19 และมาตรการป้องกันการระบาดของรัฐบาลก่อให้เกิดข้อขัดข้องต่อปชช.บางคนที่ไม่อาจประกอบกิจการงานได้ตามปกติ รวมทั้งเกิดข้อขัดข้องในการปฏิบัติภาระตามกฎหมายหรือตามข้อตกลง และก่อให้เกิดข้อขัดข้องในการดำเนินธุรกิจของผู้ประกอบการภาคเอกชนจำนวนมากที่ไม่อาจปฏิบัติตามข้อผูกมัดต่อคู่สัญญา หรือภาระหน้าที่ตามกฎหมายได้ หรืออาจปฏิบัติได้ล่าช้ากว่าที่กำหนด

เมื่อพิจารณาจากคำนิยามของคำว่าเหตุสุดวิสัยและแนวคำพิพากษาศาลฎีกาข้างต้นแล้วเห็นได้ว่าข้อขัดข้องที่เกิดขึ้นกับ ปชช.และผู้ประกอบการดังกล่าวข้างต้น เป็นเหตุสุดวิสัย ซึ่งคณะกรรมการกฤษฎีกาก็ได้วินิจฉัยว่าการที่ผู้ประกันตนไม่ได้ทำงานหรือนายจ้างไม่ให้ทำงานเนื่องจากการระบาดบาดของไวรัสโควิด-19 เข้าข่ายเป็นเหตุสุดวิสัย ที่ผู้ประกันตนต้องได้รับประโยชน์ทดแทนในกรณีว่างงานตามมาตรา 79/1

อย่างไรก็ตาม ในทางกลับกันไม่ว่าผู้ใดจะเรียกร้องให้รัฐบาลรับผิดจากผลกระทบดังกล่าวก็ไม่ได้เช่นกันเพราะเป็นเหตุสุดวิสัย