“เศรษฐกิจเงา”
หาบเร่ มอเตอร์ไซด์รับจ้าง อาหารริมถนน รถขนดิน จีนเทา ฯลฯ ทุกธุรกรรมที่กล่าวถึง มีมูลค่าทางเศรษฐกิจทั้งสิ้น
แต่ธุรกรรมเหล่านี้ มักขาดการกำกับดูแลอย่างเต็มรูปแบบ เสียภาษีไม่เต็มเม็ดเต็มหน่วย
มีโอกาสโยงใยกับคอรัปชั่น รวมทั้งเจ้าหน้าที่ไม่บังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง เพื่อประโยชน์ส่วนตัว
นักเศรษฐศาสตร์ เรียกธุรกรรมเหล่านี้ว่า “เศรษฐกิจเงา” หรือ “Shadow Economy” และคำว่า “เงา” นี้ นักรัฐศาสตร์ ก็นำไปใช้เช่นกัน อย่าง “คณะรัฐมนตรีเงา” หรือ “Shadow Cabinet” เป็นต้น
“เศรษฐกิจเงา” มีตั้งแต่ เงาจางๆ เช่น แม่ค้าริมถนนหรือคนขับมอเตอร์ไซด์รับจ้าง ซึ่งเป็นคนตัวเล็กๆที่มุ่งทำมาหากินด้วยความสุจริต เพื่อเลี้ยงครอบครัว
เรื่อยไปจนถึง “เงาเทาๆ” “เงามืด” หรือ “มืดสนิท” อย่างจีนเทา และธุรกรรมผิดกฎหมาย เช่นการพนันออนไลน์ และการค้ายาเสพติด เป็นต้น
ถ้าอยากรู้ว่า “ขนาดของเศรษฐกิจเงา” มีมูลค่ามากน้อยเพียงใด ก็ต้องใช้วิธี
“ประมาณการ” เอาครับ เพราะธุรกรรมเหล่านี้ ไม่มีตัวเลขให้เห็นครบถ้วนอย่างเป็นทางการอยู่แล้ว
เว็บไซด์ World Economics รายงาน ขนาดของเศรษฐกิจเงา จากมากไปถึงน้อยว่า Afghanistan มีเศรษฐกิจเงาสูงสุดที่ 72% ของ GDP ตามด้วย Zimbabwe, Nigeria, Haiti, Bolivia, Nicaragua, Gabon, Panama และ Benin ซึ่งเป็นอันดับที่ 10 ก็ยังมีเศรษฐกิจเงา สูงถึง 48.8%
ผมลองไล่รายชื่อลงไปอีกเรื่อยๆ จนถึงอันดับ 19 คือประเทศ Ukraine ก็ยังมีเศรษฐกิจเงาสูงถึง 44.2% เมื่อเห็นชื่อประเทศเหล่านี้แล้ว คุณคงเดาได้เลยว่า ประเทศไทยเป็นคนละลีก น่าจะอยู่แถวๆลำดับที่ 40-50 ก็ได้นะ
ที่ไหนได้ เราติดอันดับที่ 16 ครับ ขนาดเศรษฐกิจเงาของเรา สูงถึง 46.2% มากกว่า Ukraine เสียอีก
ประเทศไทยกำลังจะพัฒนาซ็อปพาวเวอร์ อยู่แล้ว แต่เศรษฐกิจเงาของเรากลับมีขนาดใหญ่มาก และมีเพื่อนๆที่ใกล้เคียงกับเราชื่อว่า Tanzania, Paraguay และ Honduras ครับ!
เศรษฐกิจเงาของ กัมพูชา ยังเล็กกว่าไทยเราเลยครับ อยู่ที่ 40.9% และ อันดับที่ 23
ทุกรัฐบาลที่ผ่านมา พยายามจะทำให้ เศรษฐกิจเงา เข้ามาเป็นเศรษฐกิจในระบบมากขึ้น แต่มันได้ผลน้อย ล่าสุด รัฐบาลประกาศจะล้างหนี้นอกระบบ ซึ่งเป็นเศรษฐกิจเงาที่ใหญ่โต พยายามจะเอาเข้ามาเป็นหนี้ในระบบให้ได้
แต่อย่าเพิ่งหวังผลมากนัก เพราะมันเป็นปัญหาใหญ่ที่ฝังรากลึกจริงๆ
แม่ค้าขายอาหารริมถนน มีข้อดีคือเป็นเสน่ห์ต่อนักท่องเที่ยว และนำรายได้เข้าประเทศ ขณะเดียวกัน ก็ช่วยให้คนไทยได้รับอาหารในราคาที่ไม่แพง ผู้ประกอบอาชีพมีรายได้สุจริต เลี้ยงดูครอบครัวได้
มอเตอร์ไซด์รับจ้าง ก็คล้ายๆกัน ไม่ต่างกับอาหารริมถนน คือทำให้คนมีอาชีพ และประชาชนเดินทางได้คล่องตัว
แต่แน่นอนว่า ในเศรษฐกิจเงา ก็มีเงาของเจ้าหน้าที่สีเทา เข้าไปเกี่ยวข้องด้วย คอยหาเศษหาเลยเก็บเกี่ยวประโยชน์ นำเข้ากระเป๋าตนเอง
เสื้อกั๊กที่พี่วินของเราใส่ มีต้นทุนไม่เกินร้อยสองร้อยบาท แต่ถ้าจะนำมาใส่ ต้องเช่าในราคาหลายหมื่นบาท จนถึงแสนบาทหรือมากกว่านั้น เสื้ออะไรจะแพงขนาดนั้น แล้วส่วนต่างมหาศาล มันไปตกอยู่กับใคร
เมื่อเศรษฐกิจเงามีขนาดใหญ่มาก เจ้าหน้าที่สีเทาก็มากตามตัว แฝงอยู่ในหน่วยงานต่างๆของรัฐ คุณเห็นข่าวเมื่อสองวันก่อนนี้ไหม นักวิชาการภาษีที่สมุทรปราการ เงินเดือนไม่กี่หมื่นบาท แต่มีเงินในบัญชีนับพันล้าน นี่ที่เพิ่งจับได้นะ… แต่ที่ยังหาประโยชน์อยู่ มีอีกเท่าใด ผมไม่กล้าคิด
ธุรกรรมที่เคยเป็นเศรษฐกิจเงา เช่นการทำพาสปอร์ต และ ทำบัตรประชาชน พอเราทำได้สำเร็จ เมฆหมอกสีเทาที่เคยปกคลุมมานานก็หมดไป ต้องปรบมือให้เลยครับ
ประเทศที่มีเศรษฐกิจเงาน้อยๆ ล้วนเป็นประเทศที่พัฒนาแล้ว เช่น 10 ลำดับสุดท้ายได้แก่ Canada (11.2%), Germany, Singapore, UK, Netherlands, NZ, Australia, Luxembourg, Japan, Australia, Switzerland, และ U.S.A. ซึ่งมีเศรษฐกิจเงา น้อยที่สุดในโลก (7.3%)
แปลว่า เราจะต้องพยายามลดขนาดเศรษฐกิจเงาของเราลงไปอีกมาก แต่ก็คงทำได้ยาก ถ้าเจ้าหน้าที่ยังคิดว่า มันเป็นแหล่งรายได้เสริมที่ใครๆก็รับ และถ้านักการเมืองจำนวนหนึ่ง ก็ยังคงวนเวียนอยู่ในเงาสีเทา
แบบนี้ทำเท่าไรก็ไม่ได้ผล เพราะคนที่มีอำนาจ ไม่ได้ทำแบบจริงจังและจริงใจ
ส่วน “คณะรัฐมนตรีเงา” ที่ผมกล่าวถึงนั้น ในอังกฤษหมายถึง คณะนักการเมืองอาวุโสจากพรรคฝ่ายค้าน ไม่เกิน 20 คน ทำหน้าที่เป็น “รมต. เงา” คอยประกบ ติดตาม และวิพากษ์การทำงานของรัฐมนตรีตัวจริง ว่าเป็นเช่นใด
ในอดีตผมเคยเห็นพรรคฝ่ายค้าน อย่างประชาธิปัตย์ ตั้ง ครม.เงา และประกาศชื่อว่าใครเป็นรัฐมนตรีเงาของกระทรวงใด ปัจจุบัน ผมก็เห็นอยู่บ้าง เช่นถ้าเป็นเรื่องกระทรวงการคลัง ก็เห็นคุณไหมเขาออกมาทำหน้าที่ รมต. เงา เป็นต้น
บางคนบอกว่าประเทศไทยเรา มี “ส.ส. เงา” ด้วยนะ คือมี คนนอกสภาฯ ที่ไม่ใช่ ส.ส. แต่ ส.ส. ในสภาฯ กลับต้องฟังเขา เพราะเขาเป็นผู้ส่งเข้าประกวด และสนับสนุนจนชนะการเลือกตั้ง คนนี้สามารถบอกให้ ส.ส. ในสภา ยกมืออย่างที่ตนต้องการได้ด้วย
สรุปคือ เรามีทั้ง รมต. เงา และ ส.ส. เงา คงเหลือเพียงอย่างเดียวที่ยังไม่ชัดเจน ก็คือ “นายกเงา” เพราะว่าทุกวันนี้ ผมเห็นคนในสังคม ยังถกเถียงกันอยู่เลยว่า….
เรามีหรือเปล่านะ
