นายกฯ รักษาการยุบสภาได้หรือไม่ | ชำนาญ จันทร์เรือง

แต่จะอยู่ได้นานขนาดไหน หรือมีอันเป็นไปด้วยเหตุอะไรนั้นก็เป็นไปได้หลายทาง คือ ๑.อยู่จนเกือบครบวาระแล้วยุบสภาฯ เพราะหากครบวาระจะทำให้ระยะเวลาในการจัดการเลือกตั้งภายใน ๔๕ วันนับแต่วันที่สภาฯสิ้นอายุ(รธน.ม. ๑๐๒)และผู้ที่สมัคร ส.ส.ต้องสังกัดพรรคการเมืองไม่น้อยกว่า ๙๐ วัน 

แต่หากยุบสภาจะทำให้มีระยะเวลาในการจัดการเลือกตั้ง ๔๕-๖๐ วัน(รธน.ม. ๑๐๓) และ ผู้ที่จะสมัคร ส.ส.จะต้องสังกัดพรรคการเมืองลดลงเหลือเพียงไม่น้อยกว่า ๓๐ วัน ทำให้สะดวกต่อการย้ายพรรค แต่หากอยู่จนครบวาระคือ ๒๓ มีนาคม ๒๕๖๖ จะทำเช่นว่านี้ไม่ได้

๒.ยุบสภาภายในปี ๒๕๖๕ นี้ ซึ่งอาจจะเป็นก่อนการยื่นเสนอเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจตามมาตรา ๑๕๑ ของรัฐธรรมนูญฯ ซึ่งจะมีการลงมติด้วย เพราะหากมีการยื่นฯแล้วจะยุบสภาไม่ได้ และมีโอกาสที่จะถูกน็อกได้เหมือนกัน แม้ว่าโอกาสจะน้อย แต่ก็อาจเกิดขึ้นได้ 

หรือหากยืดออกไปอีกหน่อยหนึ่งคือชิงยุบสภาก่อนวันที่ ๒๔ สิงหาคมซึ่งเป็นเดือนที่ครบวาระ ๘ ปีของการดำรงตำแหน่งนายกฯของ พล.อ.ประยุทธ์ ซึ่งผมคิดว่า พล.อ.ประยุทธ์คงไม่ได้กังวลในประเด็นนี้เท่าไหร่ ซึ่งหากเลยช่วงระยะนี้ไปแล้วก็คงอยู่ยาว

๓.ลาออก ซึ่งประเด็นนี้แทบจะเป็นไปไม่ได้เช่นกัน เว้นเสียแต่ว่าเกิดเหตุการณ์พิเศษที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้

เมื่อยุบสภาหรือถูกมติอภิปรายไม่ไว้วางใจหรือลาออกก็คือ พล.อ.ประยุทธ์และคณะรัฐมนตรีจะต้องทำหน้ารักษาการต่อไป(เว้นเสียแต่จะสละสิทธิเช่นสมัย พล.อ.สุจินดา คราประยูร หลังเหตุการณ์พฤษภา ๓๕) ข้อสงสัยที่ตามมาก็คือประเด็นที่ว่า พล.อ.ประยุทธ์ซึ่งเป็นนายกรัฐมนตรีรักษาการจะยุบสภาได้หรือไม่ซึ่งเราต้องมาดู
 

  ๑) พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.๒๕๓๔ มาตรา ๔๑ และ มาตรา ๔๘ วรรคหนึ่ง บัญญัติไว้ว่า
            มาตรา ๔๑ ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้ามีรองนายกรัฐมนตรีหลายคน ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้าไม่มีผู้ใดดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน
            มาตรา ๔๘ วรรคหนึ่ง ให้ผู้รักษาราชการแทนตามความในพระราชบัญญัตินี้ มีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับผู้ซึ่งตนแทน

         

   ๒) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐ บัญญัติไว้ว่า
            มาตรา ๑๕๑ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร มีสิทธิเข้าชื่อเสนอญัติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีเป็นรายบุคคลหรือทั้งคณะ
เมื่อได้มีการเสนอญัติตามวรรคหนึ่งแล้ว จะมีการยุบสภาผู้แทนราษฎรมิได้ ...

 มาตรา ๑๖๗ วรรคหนึ่ง รัฐมนตรีทั้งคณะพ้นจากตำแหน่ง เมื่อ
  (๑) ความเป็นรัฐมนตรีของนายกรัฐมนตรีสิ้นสุดลงตามมาตรา ๑๗๐
 (๒) อายุสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลงหรือมีการยุบสภาผู้แทนราษฎร
 (๓) คณะรัฐมนตรีลาออก
(๔) พ้นจากตำแหน่งเพราะเหตุตามมาตรา ๑๔๔ (การเข้าไปเกี่ยวข้องกับการจัดทำโคงการหรืออนุมัติหรือจัดสรรงบประมาณโดยรู้ว่ามีการดำเนินการอันเป็นการฝ่าฝืนบทบัญบัญว่าด้วยการพิจารณาร่าง พ.ร.บ.งบประมาณรายจ่ายฯตามรัฐธรรมนูญฯ-ผู้เขียน)

    มาตรา ๑๖๘ ให้คณะรัฐมนตรีที่พ้นจากตำแหน่งอยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปภายใต้เงื่อนไข ดังต่อไปนี้
(๑) ในกรณีพ้นจากตำแหน่งตามมาตรา ๑๖๗ (๑) (๒) หรือ (๓) ให้อยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่าคณะรัฐมนตรีที่ตั้งขึ้นใหม่จะเข้ารับหน้าที่ เว้นแต่ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีพ้นจากตำแหน่งตามมาตรา ๑๖๗ (๑) เพราะเหตุขาดคุณสมบัติหรือมีลักษณะต้องห้ามตามมาตรา ๙๘ 

    หรือมาตรา ๑๖๐ (๔) หรือ (๕) (๔) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (๕) ไม่มีพฤติกรรมอันเป็นการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรง)นายกรัฐมนตรีจะอยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปมิได้

(๒) ในกรณีพ้นจากตำแหน่งตามมาตรา ๑๖๗ (๔) คณะรัฐมนตรีที่พ้นจากตำแหน่งจะอยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปมิได้
    ในกรณีที่คณะรัฐมนตรีอยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปมิได้ตาม (๒) หรือคณะรัฐมนตรีที่อยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปลาออกทั้งคณะ และเป็นกรณีที่ไม่อาจดำเนินการตามมาตรา ๑๕๘ และมาตรา ๑๕๙ ได้ไม่ว่าด้วยเหตุใดหรือยังดำเนินการตามมาตรา ๑๕๘ และมาตรา ๑๕๙ ไม่แล้วเสร็จ ให้ปลัดกระทรวงปฏิบัติหน้าที่แทนรัฐมนตรีว่าการกระทรวงนั้น ๆ เฉพาะเท่าที่จำเป็นไปพลางก่อน โดยให้ปลัดกระทรวงคัดเลือกกันเองให้คนหนึ่งปฏิบัติหน้าที่แทนนายกรัฐมนตรี

       มาตรา ๑๖๙ คณะรัฐมนตรีที่พ้นจากตำแหน่งตามมาตรา ๑๖๗ (๒) และต้องปฏิบัติหน้าที่ต่อไปตามมาตรา ๑๖๘ ต้องปฏิบัติหน้าที่ตามเงื่อนไข ดังต่อไปนี้
(๑) ไม่กระทำการอันมีผลเป็นการอนุมัติงานหรือโครงการ หรือมีผลเป็นการสร้างความผูกพันต่อคณะรัฐมนตรีชุดต่อไป เว้นแต่ที่กำหนดไว้แล้วในงบประมาณรายจ่ายประจำปี

(๒) ไม่แต่งตั้งหรือโยกย้ายข้าราชการซึ่งมีตำแหน่งหรือเงินเดือนประจำหรือพนักงานของหน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือกิจการที่รัฐถือหุ้นใหญ่ หรือให้บุคคลดังกล่าวพ้นจากการปฏิบัติหน้าที่ หรือพ้นจากตำแหน่ง หรือให้ผู้อื่นมาปฏิบัติหน้าที่แทน เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน

(๓) ไม่กระทำการอันมีผลเป็นการอนุมัติให้ใช้จ่ายงบประมาณสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน

(๔) ไม่ใช้ทรัพยากรของรัฐหรือบุคลากรของรัฐเพื่อกระทำการใดอันอาจมีผลต่อการเลือกตั้ง และไม่กระทำการอันเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามระเบียบที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนด
    
          กล่าวโดยสรุปก็คือนายกรัฐมนตรีที่จะต้องรักษาการฯ มีอำนาจเต็มทุกอย่างที่นายกรัฐมนตรีตัวจริงมี ยกเว้นตามข้อห้ามในมาตรา ๑๖๘ และ ๑๖๙  และการห้ามยุบสภาปรากฏในรัฐธรรมนูญเพียงในช่วงระยะเวลาที่มีการยื่นญัตติเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจตามรัฐธรรมนูญมาตรา ๑๕๑ และนายกฯรักษาการในกรณีของการยุบสภาเพราะไม่มีสภาให้ยุบแล้วเท่านั้น

 ฉะนั้น นายกฯ รักษาการจึงมีอำนาจเต็มเหมือนตัวจริง     ทุกอย่างรวมถึงการยุบสภาฯ ก็ย่อมกระทำได้อย่างแน่นอน ส่วนว่าจะเหมาะสมหรือไม่ว่ากันอีกเรื่องหนึ่ง

    ทั้งนี้ "นายกฯรักษาการ" กับ "รักษาการนายกฯ" นั้นไม่เหมือนกันนะครับ เพราะนายกฯรักษาการ คือการพ้นจากตำแหน่งแล้วนายกฯคนเดิมยังทำหน้าที่รักษาการต่อไป ส่วนรักษาการนายกฯคือนายกฯคนเดิมไม่อยู่ เดี้ยงหรือไม่มีแล้ว คนอื่นมาทำหน้าที่รักษาการแทนคนเดิมน่ะครับ
    เข้าใจตรงกันแล้วนะครับ.