เทคโนโลยีเปลี่ยนโลกที่คุณสัมผัสได้

มีความแตกต่างกับครั้งปี 2554 ในหลากมิติ บทความในวันนี้เราจึงอยากชวนคิดวิเคราะห์ถึงต้นตอของความแตกต่างนี้โดยผ่าน “มุมของนักเทคโนโลยี” ซึ่งการเมืองไทยถือเป็นตัวอย่างหนึ่งที่เราสามารถสังเกตการเปลี่ยนแปลงแบบ “Disruptive” เพื่อเอาวิธีคิดมาประยุกต์และเตรียมการสำหรับการเปลี่ยนผ่านในอนาคตในวงการอื่น

การเลือกตั้งแบบปกติเกิดขึ้นครั้งท้ายสุดเมื่อกว่า 8 ปีที่แล้ว ในช่วงที่ผ่านมามีการเกิดใหม่ของเทคโนโลยีขึ้นมาหลายกลุ่ม แต่ที่เด่นที่สุดก็คือการแพร่กระจายของอินเตอร์เน็ตความเร็วสูงบนโครงข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่รุ่นที่ 4 หรือเทคโนโลยี 4G ที่ทำให้คนไทยก้าวขึ้นเป็นแนวหน้าของประชาชนไซเบอร์โลก ถึงแม้ว่าประเทศไทยจะได้ใช้ 4G ช้ากว่าที่ควร เราก็ใช้เวลาเพียงไม่กี่ปีในการขึ้นเป็นอันดับ 1 ของการใช้งานอินเตอร์เน็ตบนมือถือ โดยการสำรวจของ Global Digital Report 2019 พบว่าคนไทยใช้งานเฉลี่ยมากกว่า 5 ชั่วโมงต่อวัน การเข้าถึงอินเตอร์เน็ตของไทยโดยรวมอยู่ที่ประมาณ 82% ของประชากร และยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งในจำนวนนี้มีการเข้าถึงสื่อสังคมออนไลน์ถึง 74% ในกลุ่มทุกช่วงวัยโดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่ในทุกพื้นที่ของประเทศ

ในช่วงที่ผ่านมา เราจึงเห็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในหลายวงการ เทคโนโลยี 4G ทำให้อินเตอร์เน็ตความเร็วสูงเข้าถึงคนหมู่มากในราคาถูก บางอุตสาหกรรมเกิดการพลิกเปลี่ยนมืออย่างชัดเจน เช่น วงการสื่อที่ถูก Disrupt จากแพลทฟอร์มสื่อใหม่จากต่างชาติ อาทิ สื่อโทรทัศน์ต้องสู้บน YouTube และ Netflix แทนทีวีดิจิทัล สื่อสิ่งพิมพ์ต้องหาลู่ทางอยู่บน Facebook วงการรถรับจ้างสาธารณะถูกท้าทายอย่างหนักจาก Grab กับ Uber และการค้าปลีกกำลังถูกต่อสู้อย่างหนักกับ Lazada และ Shopee ซึ่งการ “Disrupt” เหล่านี้ก็มีผลลัพธ์ที่เห็นได้ชัดจากหน้าข่าวและสถิติทุกสำนักในช่วงเวลาที่ผ่านมา

ถ้าเราวิเคราะห์พฤติกรรมของผู้บริโภคและชาวเน็ตจะพบว่าเสน่ห์ของ Digital Platform คือการเปิดกว้างให้ใครก็สร้างเนื้อหาหรือสินค้าและบริการได้ ความหลากหลายของตลาดนี้ทำให้เกิด “ความสะดวก” และ “ทางเลือก” ของผู้บริโภคและผู้ค้าที่ถูกมองว่าเป็น “คุณค่า” ใหม่ ถึงแม้ว่าการสร้างตลาดออนไลน์นั้นเป็นแนวคิดที่มีมานาน แต่ปัจจัยสำคัญคือแรงดันจาก 4G ที่ทำให้จากการเข้าร่วม Digital Platform นั้น “ง่าย” และ “คุ้มค่า” ในราคาที่จับต้องได้

การเลือกตั้งปี 2562 นั้นเป็นอีกปรากฎการณ์ที่สามารถสังเกตถึงผลกระทบของเทคโนโลยี 4G ได้อย่างชัดเจน ตั้งแต่การหาเสียง การสร้างกระแสออนไลน์ การใช้สื่ออย่างหลากหลาย กว้างขวาง แต่มีการออกแบบการสื่อสารเฉพาะกลุ่มที่ชัดเจนมากขึ้น การใช้ Analytics ในการวิเคราะห์ Big data ทั้งในข้อมูลสื่อสังคมออนไลน์ และข้อมูลแหล่งอื่นกลายเป็นเทคนิคพื้นฐานที่มีการใช้งานอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ เราได้เห็นการวิเคราะห์และคาดการณ์ผลการเลือกตั้งโดยใช้เทคนิคเหล่านี้ในสื่อข่าวเช่นกัน โดยเทคนิคและข้อมูลหลายอย่างก็ถูกเปิดให้เข้าถึงได้โดยบุคคลทั่วไป เช่น Google Trends อีกทั้งการรายงานความคืบหน้าก็มีการใช้เทคนิคอื่นๆ และมีการถ่ายทอดสด หรือ Live ผ่านทางช่องสื่อสังคมออนไลน์อย่าง YouTube และ Facebook

สิ่งที่น่าสนใจก็คือหลายกลุ่มการเมืองมีการใช้เครื่องมือเหล่านี้ในคนเฉพาะในแต่ละกลุ่มคนตามช่วงวัย โดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่ถูกมองว่าเป็น Swing Vote เพราะเป็นกลุ่มคนที่ได้เลือกตั้งครั้งแรก (First-time voters) ที่มีจำนวนมากพอควร แต่กลุ่มช่วงวัยอื่นๆ ในหลายพื้นที่ก็มีการทำแคมเปญที่เฉพาะทางมากขึ้นทั้งทางตรงและทางอ้อม แม้กลุ่มผู้สูงอายุก็มีการเข้าไป “ทำตลาด” ด้วย ซึ่งก็ไม่น่าแปลกใจสำหรับผู้สูงวัยไทยที่เชี่ยวชาญสื่อสังคมออนไลน์ ถ้าท่านไม่เชื่อก็ลองนับจำนวนสวัสดีประจำวันที่ได้รับสิ!

การเปลี่ยนแปลงนี้คงมิใช่เกิดจาก 4G เพียงอย่างเดียว แต่เทคโนโลยีนี้ก็เป็นส่วนหนึ่งในการหล่อหลอมสังคมไทยให้คุ้นชินกับการตอบสนองความต้องการแบบเฉพาะตน (Personalized) การเปิดกว้างของสื่อสังคมออนไลน์ การโต้ตอบอย่างทันควัน และการให้คุณค่ากับความหลากหลาย (Diversity) ที่สะท้อนความใกล้เคียงของสังคมจริงมากขึ้น สื่อสังคมออนไลน์ถูกมองว่าให้ความ “เท่าเทียม” ได้มากกว่าสังคมกายภาพที่เป็นอยู่ “คุณค่า” ลักษณะนี้ที่ทำให้คนส่วนใหญ่เปลี่ยนพฤติกรรม

ความท้าทายของไทยจึงอาจย้อนกลับไปสู่เรื่องพื้นฐานอย่างเรื่องการรู้ดิจิทัล (Digital Literacy) ซึ่งไม่ใช่เพียงการใช้เครื่องมือดิจิทัลได้ แต่รวมถึงการมีทักษะในการพินิจถึงเหตุผลความน่าเชื่อถือของข่าวสาร การดูว่าโซเชียลของพรรคการเมือง หรือร้านค้าออนไลน์นั้นเชื่อถือได้หรือไม่ก็มีหลักคิดที่ไม่ต่างกันมากนัก หากท่านเป็นฝั่งธุรกิจก็คงต้องดูว่า ท่านจะสามารถใช้โอกาสจากเทคโนโลยีให้ลูกค้าและท่านเข้าใจกันได้มากขึ้นได้อย่างไร

การเปลี่ยนแปลงที่เกิดจาก 4G เป็นสิ่งที่เราได้สัมผัสกันถ้วนหน้า คุณค่าใหม่ไม่ได้เกิดจาก 4G แต่เกิดขึ้นจากการผสมผสานเทคโนโลยีและรูปแบบธุรกิจใหม่ ซึ่งระลอกการเปลี่ยนแปลงถัดไปคือเทคโนโลยี 5G ที่คาดว่าจะทำให้อินเตอร์เน็ตเร็วขึ้นและเชื่อมต่อมากขึ้นเป็นร้อยเท่า ธุรกิจที่จะชนะจะต้องสามารถมองการใช้เทคโนโลยีนี้เพื่อพลิกวงการด้วยการเปลี่ยนพฤติกรรมคนหมู่มากให้ได้

 โดย... 

ดร.อติชาต พฤฒิกัลป์

Asian Institute of Digital and Innovation (AIDI)

ธราธร รัตนนฤมิตศร

สถาบันอนาคตไทยศึกษา (TFF)