ขับเคลื่อนแผนปฏิรูปศาสนาฯ ด้วย “เครือข่ายวัดสร้างชาติ"

ต่อมาเมื่อเข้าเรียน เราสร้างเครือข่ายสายสัมพันธ์กับเพื่อนร่วมชั้น ตั้งแต่ประถม มัธยม มหาวิทยาลัย พอเข้าสู่การทำงานเราได้รู้จักเพื่อน เจ้านาย ลูกน้อง คู่ค้า พันธมิตรธุรกิจ เราได้เครือข่ายไปโดยธรรมชาติ ยิ่งกว่านั้น เครือข่ายสายสัมพันธ์ยังเป็นองค์ประกอบสำคัญของการเรียนรู้และการพัฒนาในวิชาชีพ ผ่านการสอนและการดูแลจากรุ่นพี่ รวมทั้งโอกาสที่จะเติบโตก้าวหน้าในหน้าที่การงานด้วย และบ่อยครั้งที่เราได้โอกาสใหม่ในชีวิตเพราะเครือข่ายสายสัมพันธ์ที่เคยรู้จักในอดีต ขณะเดียวกัน การดำเนินชีวิตส่วนตัวของเรายังพาให้เราเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายสายสัมพันธ์ที่หลากหลายโดยไม่รู้ตัว เราไปออกกำลังกายในกลุ่มกีฬาทำให้ได้เพื่อนเป็นสายสัมพันธ์ใหม่ เรากลายเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายสายสัมพันธ์กับผู้ปกครองคนอื่นเมื่อพาลูกเข้าเรียนในโรงเรียน เราได้พบปะกับเพื่อนต่างวิชาชีพ เพื่อนใหม่จากหน่วยงานอื่นเมื่อเรียนปริญญาโทหรือฝึกอบรมในหลักสูตรต่างๆ

ตัวอย่างข้างต้นแสดงให้เห็นว่า การมีและการสร้างเครือข่ายสายสัมพันธ์เป็นธรรมชาติปกติของชีวิตและเป็นส่วนสำคัญของการใช้ชีวิตของมนุษย์ทุกคนก็ว่าได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากเรามีภารกิจที่ต้องการทำให้สำเร็จและไม่อาจทำได้โดยลำพัง เราจำเป็นต้องใช้เครือข่ายสายสัมพันธ์มาช่วย การขอคำแนะนำคำปรึกษาจากผู้รู้ การขอรับความช่วยเหลือจากผู้เกี่ยวข้อง ทั้งการทำให้เกิดความร่วมมือและแรงสนับสนุนอื่นๆ จึงไม่น่าแปลกใจที่คำว่า “ความร่วมมือภาคีเครือข่าย” นั้นได้ถูกกำหนดไว้ในแนวทางการขับเคลื่อน “แผนยุทธศาสตร์การปฏิรูปกิจการพระพุทธศาสนา” ให้บรรลุผลสำเร็จตามมติมหาเถรสมาคม อีกทั้งการทำงานร่วมกับภาคีเครือข่ายถูกระบุไว้ในทุกพันธกิจของสงฆ์ ทั้งด้านการปกครอง ด้านศาสนศึกษา ด้านศึกษาสงเคราะห์ ด้านเผยแผ่ ด้านสาธารณูปการ และด้านสาธารณสงเคราะห์ รวมทั้งการพัฒนาพุทธมณฑลด้วย โดยแต่ละพันธกิจต่างต้องทำงานกับเครือข่ายที่ต่างกันตามธรรมชาติของงานในพันธกิจนั้นแสดงให้เห็นว่าการทำงานเป็นเครือข่ายมิได้ขัดกับกิจของสงฆ์เลย

โดยปกติแล้ว พระสงฆ์แต่ละรูปต่างเป็นส่วนหนึ่งในเครือข่ายต่างๆ อยู่แล้วโดยธรรมชาติ เช่น เครือข่ายสายสัมพันธ์กับพระในวัดเดียวกันหรือเครือข่ายกับพระต่างวัดในพื้นที่ตำบล อำเภอ จังหวัดที่ท่านสังกัด เครือข่ายกับฆราวาสที่มาทำศาสนกิจและอุปถัมภ์สนับสนุนวัด เครือข่ายกับฆราวาสเมื่อไปเรียนในสถาบันการศึกษาต่างๆ ทั้งที่จัดโดยสงฆ์หรือโดยฆราวาส เครือข่ายกับหน่วยงานรัฐหรือเอกชนทั้งในและต่างประเทศ ที่นิมนต์พระไปแสดงธรรมแก่บุคลากรของหน่วยงาน หรือร่วมทำโครงการพัฒนาต่างๆ ร่วมกับวัด แต่การสร้างให้เกิด “ความร่วมมือกับภาคีเครือข่าย” ตามแนวทางของแผนปฏิรูปฯกิจการพระพุทธศาสนานี้ จำเป็นต้องถูกออกแบบและบริหารจัดการอย่างเป็นระบบเพื่อให้ได้ผลลัพธ์คือความสำเร็จตามแผนปฏิรูปฯ ไม่สามารถปล่อยให้เป็นไปตามธรรมชาติปกติทั่วไปได้

เมื่อเครือข่ายสำคัญต่อความสำเร็จ คนทั่วไปจึงแสวงหาและสร้างเครือข่ายให้ตอบสนองตามวัตถุประสงค์และเจตนารมณ์ของตนเอง เกิดมีทั้งเครือข่ายของคนไม่ดี เช่น เครือข่ายผู้ก่อการร้าย เครือข่ายของผู้สมคบกันฉ้อราษฎร์บังหลวง เครือข่ายของมิฉาชีพอันธพาล หรือเครือข่ายที่เป็นไปเพียงประโยชน์เฉพาะตน 

ผมเชื่อว่าสิ่งที่สังคมไทยควรช่วยกันส่งเสริมให้เกิดจำนวนมากขึ้นคือ “เครือข่ายคนดี” เป็นเครือข่ายของคนที่ตั้งใจทำสิ่งต่างๆ เพื่อช่วยเหลือผู้อื่น ต้องการสร้างประโยชน์กับส่วนรวมมากว่าตนเอง โดยเฉพาะเครือข่ายคนดีที่ตั้งใจอยากสนับสนุนการปฏิรูปกิจการพระพุทธศาสนา

แนวทางที่มีประสิทธิภาพมากแนวทางหนึ่งในการสร้างเครือข่ายคนดีมาช่วยปฏิรูปกิจการพระพุทธศาสนาตามแผนปฏิรูปฯ คือการสร้างผ่าน “หลักสูตรวัดสร้างชาติ”เนื่องจากวัดคือหน่วยดำเนินการระดับย่อยที่สุดในการขับเคลื่อนการปฏิรูปฯ ซึ่งเป็นหน่วยล่างสุดขององค์กรสงฆ์ที่ปฏิสัมพันธ์เข้าถึงประชาชนคนทั่วไป จึงมีความจำเป็นต้องเสริมขีดความสามารถให้กับผู้มีบทบาทโดยตรงในการบริหารกิจการของวัด เช่น พระสังฆาธิการ ผู้บริหารสถาบันการศึกษาของสงฆ์ ไวยาวัจกร กรรมการวัด และอาจรวมถึงผู้บริหารจากหน่วยงานที่มีหน้าที่ส่งเสริมพระพุทธศาสนาตลอดจนฆราวาสที่มีเจตจำนงมุ่งมั่นสนับสนุนการปฏิรูปฯ ให้ได้เรียนรู้การปฏิรูปอย่างเป็นระบบผ่านหลักสูตรเฉพาะที่มุ่งเน้นการยกระดับศักยภาพของคนเหล่านี้ในด้านภาวะการนำและภาวะการบริหาร ให้สามารถบริหารจัดการขับเคลื่อนกิจการงานต่างๆ ของวัดเพื่อตอบสนองต่อแนวทางการปฏิรูปฯ ได้สำเร็จ

ผู้ที่เข้าร่วมในหลักสูตรควรได้เรียนรู้การพัฒนาตนเองและการพัฒนาวัดอย่างเป็นระบบผ่านเนื้อหาวิชาและกิจกรรมการเรียนต่างๆ ที่ต้องออกแบบให้สามารถนำไปขับเคลื่อนการดำเนินงานปฏิรูประดับวัดตามแนวทางของแผนปฏิรูปฯ การเรียนรู้ร่วมกันผ่านหลักสูตรจะช่วยให้ผู้เรียนได้ปรับจูนหลักคิด หลักการ หลักปฏิบัติ ให้สอดคล้องประสานไปในทิศทางเดียวกัน รวมทั้งยังเป็นการริเริ่มสร้างเครือข่ายของคนดีที่อยากสนับสนุนการปฏิรูปฯ ให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมครั้งแรกในประเทศไทยด้วยเมื่อวัดได้รับการปฏิรูปย่อมส่งผลให้สังคมและประเทศได้อานิสงฆ์ที่ดีไปด้วย นอกจากนี้ การได้ใช้เวลาเรียนรู้ร่วมกันยาวนานเพียงพอเป็นเวลาหลายเดือน จะช่วยเสริมสร้างสายสัมพันธ์ให้เข็มแข็ง ผู้เรียนในหลักสูตรมีเวลาเพียงพอที่จะรู้จักนิสัยใจคอและศักยภาพความสามารถของกันและกัน ซึ่งย่อมเอื้อต่อการทำให้เกิดความร่วมมือซึ่งกันและกันในระยะยาวต่อไปด้วย

ยิ่งเครือข่ายการปฏิรูปพระพุทธศาสนาในระดับปฏิบัติการเกิดขึ้นเร็วเท่าใด โอกาสที่แผนปฏิรูปฯ จะได้รับการสนับสนุนอย่างเป็นกระบวนการยิ่งเกิดขึ้นได้เร็วเท่านั้น ผมจึงขอเชิญชวนผู้รับผิดชอบการขับเคลื่อนแผนปฏิรูปฯ ได้พิจารณาข้อเสนอนี้อย่างเร่งด่วนเพื่อความสำเร็จของการปฏิรูปจะเกิดขึ้นในระยะเวลาที่ตั้งใจไว้