ปักหมุด! 20 สุดยอด “เที่ยวชุมชน ยลวิถี” ทุนวัฒนธรรม เพิ่มรายได้

        ระหว่างวันที่ 18-19 ม.ค.2566 กระทรวงวัฒนธรรม(วธ.) เปิดสุดยอดชุมชนต้นแบบ 2 ใน 10 ชุมชนทั่วประเทศประจำปี 2565 และเป็นเพียง 2 ชุมชนในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนใต้ ณ ชุมชนบ้านบ่อน้ำร้อน อ.เบตง จ.ยะลา และชุมชนวัดทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี  

       นางยุพา ทวีวัฒนะกิจบวร ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม(วธ.) กล่าวว่า วธ.ดำเนินโครงการคัดเลือก 10 สุดยอดชุมชนต้นแบบ “เที่ยวชุมชน ยลวิถี” เพื่อคัดเลือกชุมชนคุณธรรมน้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ขับเคลื่อนด้วยพลังบวร ที่มีศักยภาพและความพร้อมด้านการท่องเที่ยว
         จากชุมชนทั่วประเทศกว่า 30,000 ชุมชน เป็นชุมชนคุณธรรมจำนวน 228 ชุมชน และคัดเลือกให้เหลือเพียง 10 ชุมชน ที่มีศักยภาพและความพร้อมด้านการท่องเที่ยวในทุกมิติ ดำเนินการในปี 2564 เป็นปีแรก จำนวน 10 ชุมชนและประจำปี 2565 จำนวน 10 ชุมชน  รวม 2 ปี  20 ชุมชน

        สำหรับเกณฑ์การคัดเลือก อาทิ การมีผู้นำชุมชนเป็นศูนย์กลางบริหารจัดการชุมชนที่ดี สมาชิกมีส่วนร่วมจัดกิจกรรม หน่วยงานภาครัฐ เอกชน สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัด (สวจ.) มีส่วนร่วมขับเคลื่อน มีอัตลักษณ์ของชุมชนมีความโดดเด่น อาทิ เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ ภาษา ศิลปะ ดนตรีและการแสดง
        เครื่องแต่งกาย เทศกาล ประเพณีท้องถิ่น มีแหล่งท่องเที่ยวที่โดดเด่นของชุมชน มีการท่องเที่ยวแบบมีส่วนร่วมที่เป็นวิถีดั้งเดิม นำเรื่องราวอัตลักษณ์และทุนทางวัฒนธรรมชุมชนมาต่อยอด สร้างมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ เป็นต้น

     สุดยอดชุมชนต้นแบบ เที่ยวชุมชน ยลวิถี ตามนโยบายรัฐบาลที่มุ่งขับเคลื่อนโมเดลเศรษฐกิจใหม่ BCG และ Soft Power ของไทย ซึ่งสอดคล้องกับนโยบายของวธ. ในการปรับบทบาทจากกระทรวงสังคม สู่กระทรวงสังคมกึ่งเศรษฐกิจ ขับเคลื่อนชุมชนอย่างต่อเนื่องผ่านกิจกรรมรูปแบบการท่องเที่ยวด้านวัฒนธรรม

         "ในปี 2564 สามารถทำรายได้กว่า 200 ล้านบาท และคาดว่าเมื่อมีการประกาศสุดยอดชุมชนเพิ่มอีก 10 แห่งในปี 2565 จะสร้างรายได้เพิ่มขึ้นเป็นราว 700-800 ล้านบาท ”นางยุพากล่าว 

       สิ่งสำคัญที่สุด คือ การขับเคลื่อนยั่งยืน นางยุพา กล่าวว่า นอกจากจะมีผู้นำชุมชนที่เข้มแข็ง ซึ่งเป็นหนึ่งในกฎเกณฑ์ที่กำหนดไว้ว่าจะต้องมีการบริหารจัดการ นำเอาทุนวัฒนธรรมของพื้นที่มาใช้ประโยชน์ ก่อให้เกิดเศรษฐกิจ รายได้เข้าชุมชนอย่างแท้จริง

      การจะทำให้ชุมชนเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีความยั่งยืนต่อไปในอนาคต จะต้องมีทุกภาคส่วนร่วมมือกัน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชนในพื้นที่ หอการค้า  อุตสาหกรรม ท่องเที่ยว เพราะเมื่อเปิดชุมชนแล้ว มีแหล่งท่องเที่ยวศักยภาพแล้ว จำเป็นต้องมีการร่วมกันสื่อสารให้คนเดินทางเข้ามาชุมอัตลักษณ์ มนต์เสน่ห์ของพื้นที่

2 สุดยอดเที่ยวชุมชน ณ ชายแดนใต้
        การเดินทางจาก อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา ไปยังอ.เบตง ใต้สุดแดนสยามใช้เวลาราว  4 ชั่วโมง และแน่นอน เส้นทางขึ้นเขาคดเคี้ยว ตั้งแต่อ.ธารโต ระหว่างทางจะผ่าน “เขื่อนบางลาง” นั่งชมทิวทัศน์ 2 ข้างทางเพลินถึงจุดหมาย  “บ้านบ่อน้ำร้อน”
           ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านบ่อน้ำร้อน เป็นชุมชนที่มีต้นทุนทางธรรมชาติและวัฒนธรรมที่หลากหลายใน “วิถีพหุวัฒนธรรม” มีกลุ่มชาติพันธุ์ “ลาหู่” หรือ มูเซอ ที่รักษาวัฒนธรรมการแต่งกาย ศิลปะการแสดง ตลอดจนประเพณีอย่างมีเอกลักษณ์ จึงเป็นเมืองแห่งการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่มีชื่อเสียง
      ท่องเที่ยวประวัติศาสตร์  เรียนรู้ประวัติศาสตร์ทางวัฒนธรรมของชุมชน มาจากชาวจีนอพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐาน ได้ค้นพบธารน้ำที่มีความร้อนของกรดกำมะถัน มีสรรพคุณมากมายในการรักษาโรคทำให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย ปัจจุบันจึงได้รับการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยววิถีใหม่ที่เรียกว่า บ่อน้ำพุร้อนเบตง เป็นบ่อน้ำร้อนธรรมชาติขนาดใหญ่ สามารถอาบน้ำแร่ แช่เท้าผ่อนคลายกล้ามเนื้อ ต้มไข่ออนเซน 7 นาที ในตะกร้าไม้ไผ่ที่สานด้วยตัวเองแบบง่ายๆ สไตล์พื้นเมือง

       และ “อุโมงค์ดินปิยะมิตร” ซึ่งอดีตคอมมิวนิสต์มลายาสร้างขึ้นในปี 2520 เป็นฐานปฏิบัติการหลบภัยทางอากาศและสะสมเสบียงอาหาร ยาว 1 กิโลเมตร  ภายในอุโมงค์จุคนได้ราว 200 คน เคยเป็นลานกว้างสำหรับฝึกกำลังพลด้วย เที่ยวชมธรรมชาติ บ้านบ่อน้ำร้อน มีสถานที่ท่องเที่ยวแบบธรรมชาติ อาทิ สวนหมื่นบุปผา สวนดอกไม้เบตง ชมความสวยงามของดอกไม้ที่ปลูกเรียงรายเป็นทิวแถว สวนส้มโชกุนปลูกบนภูเขาแบบขั้นบันใด สวนทุเรียนมูซังคิง หรือ เหมาซานหวัง

      อาหารเฉพาะถิ่น เมนูขึ้นชื่อเฉพาะพื้นที่ที่ต้องลิ้มลอง เช่น ไก่เบตง เนื้อนุ่ม หนังกรอบ ไม่มันผสม ผักน้ำ คล้ายผักคะน้าหรือกวางตุ้ง แต่กรอบและหวานกว่า โดยสถานที่เพาะพันธุ์ตั้งอยู่บนภูเขา ปลานิลสายน้ำไหล  ส้มโชกุน ต่างจากส้มทั่วไปตรงผลใหญ่ รสชาติหวานอมเปรี้ยว เปลือกบาง เนื้อเยอะ ทุเรียนมูซังคิง  ทุเรียนที่มีราคาสูง 500-1,000 บาทต่อกิโลกรัม  เป็นทุเรียนที่เปลือกบาง เมล็ดเล็ก ลีบบาง เนื้อเนียนละเอียดสีเหลืองเข้ม รสชาติหวานมันและหวานแหลม มีกลิ่นเฉพาะตัว 
       ศรัลวิชย์ นวลเจริญ ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 2 บ้านบ่อน้ำร้อน มั่นใจว่า ภายหลังชุมชนได้รับเลือกเป็นสุดยอดชุมชนต้นแบบ จะทำให้มีคนเดินทางเข้ามาท่องเที่ยวและเรียนรู้วัฒนธรรมของชุมชนมากขึ้น เป็นสิ่งที่คนในชุมชนก็จะมีรายได้เพิ่มมากขึ้นด้วย

      ยกตัวอย่าง กลุ่มจักสานชะลอมไม้ไผ่ ที่เป็นหัตถกรรมของชุมชน ซึ่งปกติจะขายให้พ่อค้าแม่ค้าในชุมชนเพื่อใส่ไข่แช่นำร้อน รวมถึง ส่งขายออกนอกชุมชน  มีรายได้ราว 15,000-20,000 บาท หากมีคนมาเที่ยวบ่อน้ำร้อนมากขึ้น การทำไข่ออนเซ็นมากขึ้น ชะลอมก็ต้องใช้มากขึ้น รายได้ก็ย่อมเพิ่มขึ้น เป็นต้น

       “การทำให้ท่องเที่ยวยั่งยืนนั้น การนำทุนวัฒนธรรมมาเป็นจุดขายย่อมได้ปรียบ เพราะไม่ได้เป็นการปรุงแต่ง แต่เป็นสิ่งที่ชุมชนมีวิถีแบบนั้นเป็นปกติ ซึ่งวิถีวัฒนธรรมเหล่านี้ไม่ได้สูญหายไปไหน อยู่ในชีวิประจำวันของคนอยู่แล้ว  บวกกับ การเพิ่มเติมเรื่องการบริหารจัดการชุมชน ที่มีการประสานความร่วมมือกันทั้งคนในชุมชน ผู้ประกอบการต่างๆ และครู นักเรียน เป็นการเดินไปพร้อมกันทั้งหมด” ศรัลวิชย์ กล่าว

  เที่ยวชุมชน เรียนรู้ “พหุวัฒนธรรม”
        เดินทางออกจาก อ.เบตง มุ่งหน้าไปอีกหนึ่งชุมชน วัดทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี ซึ่งเป็นชุมชน ที่มีแหล่งสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมประเพณีที่หลากหลาย เป็นชุมชน 2 วิถี 2 วัฒนธรรมที่ผสมผสานทางวัฒนธรรมคือ วิถีพุทธและวิถีมุสลิม ใช้ภาษาใต้ท้องถิ่นซึ่งเป็นภาษาทรายขาว ในการพูดคุยสื่อสารและอยู่ร่วมกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษจนถึงปัจจุบันตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

       มีกิจกรรมท่องเที่ยวที่โดดเด่น หนึ่งเดียวในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่นำรถจี๊ปสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่มีอยู่เดิมในชุมชนจำนวนหนึ่ง และหาซื้อเพิ่มเติมมาอีกส่วนหนึ่ง พานักท่องเที่ยวไปชมทัศนียภาพ และความงดงามของชุมชน สักการะพระพุทธมหามุนินโลกนาถ ดูหินผาพญางูมีลักษณะคล้ายหัวงู ณ อุทยานแห่งชาติน้ำตกทรายขาว ชมทัศนียภาพงดงามท่ามกลางทะเลหมอก ที่เขารังเกียบ

          วิถีชุมชน 2 วัฒนธรรม ซึ่งอยู่ร่วมกันของคนในชุมชนทั้งไทยพุทธ และมุสลิม มีศาสนสถานที่เป็นศูนย์รวมของชุมชน ซึ่งวัดทรายขาว มีประวัติและเกี่ยวข้องกับหลวงปู่ทวด เหยียบน้ำทะเลจืด พระวิปัสสนาที่เลื่องลือของแดนใต้ โดยวัดสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2300 ภายในวัดมีเจดีย์พระครูธรรมกิจโกศล (พ่อท่านนอง ธมมภูโต) อดีตเจ้าอาวาส และเป็นอริยสงฆ์ที่ได้เข้าร่วมปลุกเสกพระเครื่องหลวงปู่ทวด   ปี พ.ศ. 2497 พร้อมพระอาจารย์ทิมแห่งวัดช้างให้      

        และมัสยิดบ้านควนลังงาหรือมัสยิดนัจมุดดีน ที่มีการก่อสร้างแบบผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมแบบไทยและสถาปัตยกรรมของมุสลิมแห่งเดียวในไทย ซึ่งมีอายุกว่า 300 ปี กำหนดอายุในราวสมัยอยุธยาถึงสมัยต้นรัตนโกสินทร์ เป็นอาคารไม้แบบเรือนทรงไทย หลังคาทรงจั่วต่อปีกนก ไม่มีผนัง โครงสร้างหลังคาเป็นไม้ตะเคียนมุงกระเบื้องดินเผาปลายแหลม ภายในมัสยิดมีมิมบัร  มีนางญา หรือกลองที่ใช้ตีบอกเวลาละหมาด มีคัมภีร์อัลกุรอานเขียนด้วยมือ และมีกอเลาะห์หรืออ่างเก็บน้ำที่ใช้สำหรับอาบน้ำละหมาด
          ชมสวนผลไม้และเลือกซื้อผ้าไหมมัดหมี่ลายจวนตานี ที่มีการท่อเป็นจุดกำเนิดจากที่ชุมชนนี้ จนได้รับเลือกให้เป็นผ้าอัตลักษณ์ของจ.ปัตตานี และผลิตภัณฑ์เกษตรแปรรูป อีกมากมาย  ช่วยส่งเสริมรายได้ให้กับคนในชุมชนได้อย่างเป็นรูปธรรม

 

 20 สุดยอดต้นแบบ “เที่ยวชุมชน ยลวิถี” 
- ปี 2564  สร้างรายได้กว่า 200 ล้านบาท 
- ปี 2565 คาดสร้างรายได้เพิ่มเป็น  700-800 ล้านบาท

      * ประจำปี 2564 
1. ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านโนนบุรี จังหวัดกาฬสินธุ์
2.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านศรีดอนชัย จังหวัดเชียงราย
3.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านโคกเมือง จังหวัดบุรีรัมย์
4. ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านสามช่องเหนือ จังหวัดพังงาน
5. ชุมชนคุณธรรมฯ วัดศรีดอนคำ จังหวัดแพร่
6.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านผาบ่อง จังหวัดแม่ฮ่องสอน
7. ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านเก่าริมน้ำประแส จังหวัดระยอง
8. ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านท่ามะโอ จังหวัดลำปาง
9. ชุมชนคุณธรรมฯ วัดบางใบไม้ จังหวัดสุราษฎร์ธานี
10. ชุมชนคุณธรรมฯ เมืองลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์

   **  ประจำปี 2565 
1.ชุมชนคุณธรรมฯ แหลมสัก ต.แหลมสัก อ.อ่าวลึก จ.กระบี่
 2.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านเมืองรวง ต.แม่กรณ์ อ.เมืองเชียงราย จ.เชียงราย
3.ชุมชนคุณธรรมฯ วัดทรายขาว ต.ทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี
4.ชุมชนคุณธรรมฯ ย่านเมืองเก่าภูเก็ต ต.ตลาดใหญ่ อ.เมืองภูเก็ต จ.ภูเก็ต
5.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านภู ต.บ้านเป้า อ.หนองสูง จ.มุกดาหาร
6.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านบ่อน้ำร้อน ต.ตาเนาะแมเราะ อ.เบตง จ.ยะลา
7.ชุมชนคุณธรรมฯ วัดบางน้ำผึ้งใน ต.บางน้ำผึ้ง อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ
8.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านหนองบัว ต.กระโพ อ.ท่าตูม จ.สุรินทร์
9.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านถ้ำกลองเพล ต.โนนทัน อ.เมืองหนองบัวลำภู จ.หนองบัวลำภู
10.ชุมชนคุณธรรมฯ บ้านเชียง ต.บ้านเชียง อ.หนองหาน จ.อุดรธานี