ชุดตรวจติด‘เอชไอวี’ได้ด้วยตนเอง จากสารเหลวในช่องปาก

เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2563 ที่สถาบันบำราศนราดูร นพ.สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย อธิบดีกรมควบคุมโรค พร้อมด้วย ศ.กิตติคุณ นพ.ประพันธ์ ภานุภาค ผู้อำนวยการศูนย์ประสานความร่วมมือระหว่างไทย-ออสเตรเลีย-เนเธอร์แลนด์ เพื่อการวิจัยด้านเอดส์ (HIV-NAT) คุณลอรี่ ฟูลเลอร์ รองผอ.โครงการเอชไอวีและวัณโรค ศูนย์ความร่วมมือไทย-สหรัฐ ด้านสาธารณสุข ผู้แทนสำนักอนามัย กรุงเทพมหานคร ผู้แทนจากศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย มูลนิธิเข้าถึงเอดส์ สมาคมฟ้าสีรุ้ง และบริษัทบู๊ทส์ รีเทล (ประเทศไทย) จำกัด ร่วมเปิดตัวโครงการศึกษาการเข้าถึงบริการ และความเป็นไปได้ในการตรวจการติดเชื้อเอชไอวีด้วยตนเอง ผ่านร้านขายยาในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย ฟรี 2 พันชุด

นพ.สุวรรณชัย กล่าวว่า ประเทศไทยมีเจตนารมณ์ยุติปัญหาเอดส์ ซึ่งมีเป้าหมายหลัก 3 ประการ คือ ลดการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ ลดการเสียชีวิต ลดการรังเกียจตีตราและเลือกปฏิบัติ ให้บรรลุเป้าหมาย 90-90-90 ภายในปี 2573 ซึ่งเป้าหมาย 90 แรกนั้น หมายถึง 90% ของผู้ที่ติดเชื้อเอชไอวีจะได้รับการวินิจฉัย และนำผลการตรวจไปสู่การป้องกันและรักษาต่อไป แต่ที่ผ่านมายังมีผู้ที่ติดเชื้อเอชไอวีจำนวนมากไม่ได้รับการวินิจฉัย เพราะการตรวจทางห้องปฏิบัติการมีความยุ่งยาก ต้องไปตรวจที่สถานบริการสุขภาพ ใช้เวลานาน และต้องแสดงตัวตน ซึ่งเป็นข้อจำกัดในการเข้าถึงบริการ ดังนั้น ที่ผ่านมาจึงมีการผลักดันให้ประชาชนตรวจหาเบื้อได้ด้วยตัวเองโดยใช้เครื่องตรวจที่มีมาตรฐาน ได้รับการรับรองมาตรฐาน 

“จะนำร่องการตรวจการติดเชื้อเอชไอวีด้วยตนเองผ่านร้านขายยาในพื้นที่กรุงเทพมหานคร เพื่อหารูปแบบการดำเนินงานการเข้าถึงชุดตรวจคัดกรองเอชไอวีด้วยตนเอง ในกลุ่มเสี่ยง 2 กลุ่ม คือชายรักชาย และสาวประเภทสอง โดยผู้สนใจสามารถร่วมลงทะเบียนผ่านลิงค์ของโครงการ และรับชุดตรวจจากแผนกเวชภัณฑ์ของร้านบู๊ทส์ (Boots) จำนวน 36 สาขา นอกจากนี้ ยังมีระบบสายด่วนให้คำปรึกษา 1663 สายสบายใจ 08 2582-1714 และในกรณีที่ผลคัดกรองเป็นบวก ต้องไปตรวจยืนยันการติดเชื้อที่หน่วยบริการสุขภาพ และรับการรักษาต่อไป”นพ.สุวรรณชัยกล่าว 

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จากข้อมูลเอกสารโครงการที่มีการจัดแสดงภายในงานแลงข่าวระบุว่า ผู้เข้าร่วมโครงการจะต้องมีอายุ 18 ปีขึ้นไป และมีสัญชาติไทย เป็นกลุ่มชายรักชายหรือสาวประเภทสอง ไม่เคยตรวจการติดเชื้อเอชไอวี มาก่อนหรือเคยตรวจครั้งสุดท้ายมากกว่า 3 เดือนอาศัย หรือทำงานอยู่ในกรุงเทพฯและปริมณฑล มีโทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟนเชื่อมต่ออินเตอร์เน็ตได้ 

สำหรับการตรวจหาเชื้อ HIV ด้วยตัวเองในโครงการดังกล่าวจะใช้วิธีเก็บตัวอย่างน้ำในช่องปาก คือการใช้แผ่นเก็บตัวอย่างที่ด้านปลายชุดตรวจ ป้ายที่ซอกเหงือกด้านบนและด้านล่าง 1 รอบต่อเนื่องโดยให้แผ่นป้ายอยู่ในภายช่องปาก หรืออยู่ในบริเวณเหงือกตลอดเวลา เมื่อเสร็จแล้วให้นำแผ่นปลายชุดตรวจใส่ลงในหลอดน้ำยาทิ้งไว้ 20 นาทีแล้วอ่านผลตรวจ

ทั้งนี้ ไม่เหมาะสำหรับผู้ที่กำลังกินยาต้านไวรัสหรือยาเพร็พเพราะการอ่านผลตรวจ หากแถบแสดงผลมีกี่ 1 เส้นปรากฏที่ตำแหน่ง C เท่านั้นจะถือว่าผลตรวจเอชไอวี เป็นลบ อย่างไรก็ตาม หากมีพฤติกรรมเสี่ยงครั้งล่าสุดในช่วงระยะเวลา 3 เดือนก่อนการตรวจอาจจะยังอยู่ในระยะที่เรียกว่า Window Period หรือช่วงที่ชุดตรวจยังไม่สามารถตรวจพบการติดเชื้อได้ในกรณีนี้ควรมีการตรวจเอชไอวี ซ้ำอีกครั้งอย่างน้อย 3 เดือนหลังมีพฤติกรรมเสี่ยงครั้งล่าสุด

กรณีชุดตรวจปรากฎ 2 ขีดที่ตำแหน่ง C และตำแหน่ง T ไม่ว่าขีดที่ตำแหน่งทีจะชัดเจนหรือจางก็ตามผลตรวจคัดกรองการติดเชื้อเอชไอวีเบื้องต้นจะถือว่าเป็นบวกจะต้องได้รับการยืนยันที่สถานพยาบาลที่เป็นมาตรฐานของประเทศไทยต่อไป

ถ้าไม่มีขีดใดๆ ปรากฏบนชุดทดสอบหรือขีดที่ปรากฏไม่ตรงตำแหน่งใดๆ หมายถึงมีความผิดพลาดที่เกิดขึ้นจากตัวชุดตรวจเอง หรือในช่วงการทดสอบก็ได้หากมีขั้นตอนใดขั้นตอนหนึ่งไม่ถูกต้องต้องทำการทดสอบซ้ำด้วยชุดตรวจอันใหม่

ข้อมูลจากบริษัทผู้ผลิตที่สหรัฐอเมริกา พบว่าเครื่องตรวจมีความไวอยู่ที่ 99.3% ถึงน้อยก็ตรวจเจอ ความจำเพาะ 99.8% ก่อนตรวจห้ามรับประทานอาหาร ห้ามแปลงฟัน ส่วนน้ำเปล่าสามารถดื่มได้ปกติ