สเปรย์"แอลกอฮอล์"ใช้ไม่ถูกวิธี ป่วยจากระบบทางเดินหายใจได้

     สถานการณ์ "โควิด" ที่ระบาดยาวนาน ทำให้หลายคนเคยชินกับ "แอลกอฮอล์ล้างมือ" แต่ไม่รู้ว่า สามารถทำอันตรายกับร่างกายได้ ปริมาณคนไข้จากระบบทางเดินหายใจที่เพิ่มขึ้น ทำให้คุณหมอต้องออกมาเตือนและแนะนำวิธีใช้ให้ถูกต้อง

นายแพทย์วินัย โบเวจา แพทย์เฉพาะทางอายุรกรรมโรค ระบบทางเดินหายใจ และภาวะวิกฤติระบบทางเดินหายใจ ได้ทำคลิปให้ความรู้เกี่ยวกับการสูดดมละออง แอลกอฮอล์ ล้างมือออกมาเผยแพร่ เนื่องจากช่วงหลังมีผู้ป่วยจากกรณีนี้มากขึ้น อีกทั้งคนส่วนใหญ่ไม่มีความรู้เรื่องนี้มากนัก

“ที่ผ่านมามีผู้ป่วยไอเรื้อรัง แสบคอ คัดจมูก น้ำมูกไหล มากขึ้น เกิดจากพฤติกรรมการใช้สเปรย์แอลกอฮอล์ผิดๆ ทำให้หลอดลมและทางเดินหายใจเกิดการอักเสบ แม้ระยะหลังคนจะเปลี่ยนจากแอลกอฮอล์เจล มาเป็นแอลกอฮอล์สเปรย์ในรูปแบบปืน หรือที่ฉีด ทำให้แอลกอฮอล์ เป็นละออง

นพ.วินัย โบเวจา

เคสแรก ผู้ป่วยคัดจมูก ไอเรื้อรัง เพิ่งเป็นตั้งแต่เมษาที่ผ่านมา เป็นผู้ชายวัย 50 เป็นเซลล์ขับรถไปต่างจังหวัด ทั้ง พ่นแอลกอฮอล์สเปรย์ที่ตัว พ่นในรถ แล้วก็ปิดประตูนั่งในรถ ทำอย่างนี้ 3-4 เดือน เริ่มสังเกตว่าตัวเองคัดจมูก จามบ่อยๆ แล้วมีกลิ่นแอลกอฮอล์ติดอยู่ที่จมูก แสบคอ 

ตรวจร่างกายพบว่า จมูก คอ บวมแดงมาก ก่อนหน้าไม่เคยเป็นภูมิแพ้ ไม่เคยมีปัญหาคัดจมูก น้ำมูกไหล แต่มีพฤติกรรมที่ทำประจำคือพ่นแอลกอฮอล์ในพื้นที่แคบ พื้นที่ปิด

เคสที่สอง เป็นผู้หญิง พนักงานร้านทั่วไป มีพฤติกรรมการใช้แอลกอฮอล์ล้างมือเสร็จปุ๊บก็จะใส่แมสทันที มีปัญหาไอและคัดจมูก ก็ซื้อยาภูมิแพ้มากิน ก็ไม่ดีขึ้น เพราะมีพฤติกรรมสูดแอลกอฮอล์"

แอลกอฮอล์ออกฤทธิ์อย่างไร

คุณหมอวินัย บอกว่า แอลกอฮอล์ มีฤทธิ์ในการทำลายเซลล์ ไม่ว่าเซลล์ผิวหนัง เซลล์เยื่อบุ หรือแบคทีเรีย ไวรัส ทำลายได้หมด 

"พอไปจับกับเซลล์ มันจะดูดน้ำออก เซลล์ก็จะแห้งกรอบตายไป และกลไกที่สอง แอลกอฮอล์ยังสามารถซึมผ่านผนังเซลล์เข้าไปทำลายโปรตีน ทำให้เซลล์แตกกรอบได้ สังเกตจากเวลาเราทาแอลกอฮอล์ยี่ห้อที่มีเปอร์เซ็นต์เยอะๆ เราจะรู้สึกแสบร้อน หรือบางคนมีอาการแพ้แอลกอฮอล์ได้ง่าย”

ปีนแอลกอฮอล์

ข้อควรระวังและพฤติกรรมเสี่ยง

คุณหมอ เล่าถึงพฤติกรรมที่ไม่ควรทำและแนะนำว่า 

ข้อ 1 คนที่ใช้แอลกอฮอล์ในพื้นที่ปิด เวลาขับรถจะใช้สเปรย์ปืนพ่นในรถ พ่นตัว แล้วปิดประตูรถทันที ละอองของแอลกอฮอล์ก็ฟุ้งอยู่ในรถ เราก็สูดดมหรือกลืนเข้าไป 

แอลกอฮอล์ก็จะไปทำลายเยื่อบุเซลล์เกิดการอักเสบ แสบคอ แสบจมูก ดังนั้นห้ามใช้ในพื้นที่ปิด ถ้าจะใช้แนะนำให้พ่นสเปรย์ในรถ แล้วเปิดหน้าต่างรอให้ระเหย 1-2 นาที แล้วค่อยเข้าไปนั่ง

ข้อ 2 คนที่ใช้แอลกอฮอล์ แล้วไม่รอให้ระเหยหรือแห้ง แล้วไปสัมผัสที่ใบหน้า ตา จมูก 

"อย่างคนไข้ผม เขาล้างมือด้วยเจลแอลกอฮอล์ เพิ่งจะบีบเสร็จก็จับหน้ากากมาสวมแล้ว แอลกอฮอล์ที่ยังเปียกก็ไปแตะกับหน้ากาก พอหน้ากากมาชนใบหน้าก็สูดเข้าไปเต็มๆ 

      ดังนั้น การใช้แอลกอฮอล์ไม่ว่ารูปแบบเจลหรือสเปรย์ ต้องรอให้แห้งก่อนประมาณ 30 วินาทีถึงหนึ่งนาที เมื่อแห้งแล้ว แสดงว่าฆ่าเชื้อได้แล้ว ถ้ายังไม่แห้ง ยังไม่ฆ่าเชื้อต้องระเหยก่อน"

ข้อ 3  มีกรณีผู้สูงอายุบางคน ลูกชายซื้อหัวเชื้อแอลกอฮอล์ 90 % มาเพื่อผสม คุณแม่ไอเรื้อรัง มียาแก้ไอจิบอยู่แล้ว ลูกดันเอาหัวเชื้อไปวางไว้ที่โต๊ะคุณแม่ แม่ไม่รู้ก็หยิบมากระดกเข้าไปทั้งขว

"แอลกอฮอล์สามารถกัดไปถึงหลอดอาหาร กระเพาะ สำลักเข้าไปในปอด ต้องรีบใส่ท่อช่วยหายใจ เพราะหลอดลมบวมมาก กล่องเสียงแทบจะปิดอยู่แล้ว แล้วต้องส่องกล้องทางเดินอาหารฉุกเฉิน 3-4 เดือนผ่านไป ปัจจุบันเป็นปกติดีแล้ว" คุณหมอยกตัวอย่าง

ข้อ 4 เด็กเล็ก เวลาพ่อแม่พาออกไปข้างนอก พอจะขึ้นรถก็ให้ล้างมือด้วยแอลกอฮอล์ เด็กล้างเสร็จก็ไปจับทุกอย่าง แล้วในเด็กถ้ามีการสูดหรือกินแอลกอฮอล์ แม้ปริมาณน้อย ก็เกิดอันตรายได้ 

"กรณีนี้ คุณพ่อคุณแม่ที่จับเด็กล้างมือด้วยแอลกอฮอล์ ต้องสอนให้เขารอ ให้แอลกอฮอล์แห้งก่อนแล้วค่อยเข้ารถ  และห้ามจับใบหน้า สอนให้เป็นนิสัย"

แอลกอฮอล์เจล 

อาการแพ้แอลกอฮอล์

FDA (Food and Drug Adminstration) ได้ออกประกาศเตือนให้ระวังการใช้แอลกอฮอล์สเปรย์ อาจทำให้มีผลแทรกซ้อนโดยไม่รู้ตัว

อาการเบื้องต้น คุณหมอ บอกไว้ว่า วิงเวียน หัวหนักๆ  ปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน ส่วนอาการที่มากขึ้นคือ คัดจมูก แสบคอ แสบปาก มีเสมหะมากขึ้น หายใจหอบเหนื่อย ต้องปรึกษาแพทย์

ถ้าจะล้างมือใช้เจลก็พอแล้ว ใช้แล้วรอให้แห้งก่อน และวางไว้ที่สูง ป้องกันเด็กหยิบเล่น ถ้าใช้ในรถหรือลิฟท์ ต้องรอให้ระเหยก่อน ถ้ายังฟุ้งกระจายจะมีปัญหา

ล้างมือด้วยน้ำดีที่สุด

การล้างมือด้วยสบู่อย่างน้อย 20 วินาที ล้างให้ถูกวิธี เพียงพอต่อการทำลายเชื้อโรคบนผิวหนังบนมือเรา โดยเฉพาะโควิด เป็นมาตรฐานที่เขาแนะนำเป็นอันดับหนึ่ง

แต่ถ้าไม่สามารถฟอกสบู่หรือล้างมือได้ จำเป็นต้องใช้แอลกอฮอล์สเปรย์หรือเจล โดยพื้นฐานคุณหมอแนะนำว่า แอลกอฮอล์เจล เหมาะสมกว่า เพราะถูกสร้างมาเพื่อการถูหรือการทำความสะอาดมือ เจลมีสารหล่อลื่น มีสารป้องกันไม่ให้ผิวหนังหรือมือเราเกิดอาการแพ้ ข้อดีของเจล คือ ไม่ฟุ้งเป็นละออง

ส่วน แอลกอฮอล์สเปรย์ ใช้ทำความสะอาดพื้นที่ อุปกรณ์ วัสดุ แต่หลายรายหันมาสเปรย์ที่ตัวด้วย นั่นยิ่งอันตรายเข้าไปใหญ่