คิดต่างแต่ไม่บานปลายกลายเป็นศัตรู | บวร ปภัสราทร

ความสามารถของสังคมนั้นในการลดการบานปลายของการขัดแย้ง จะแสดงความเป็นผู้ใหญ่ของสังคมนั้น  ถ้าสังคมยังเติบโตไม่พอ การคิดต่างมักบานปลายกลายเป็นวิกฤติซ้ำซากในสังคมนั้น

ถ้ายังไม่ยอมเติบโต ก็มักพยายามหาความคิดที่เป็นหนึ่งเดียว ต้องการให้ใครต่อใครคิดเหมือนกันไปหมด ด้วยหวังว่าจะกำจัดความขัดแย้งให้หมดไปได้ ซึ่งแน่นอนว่าเป็นความพยายามที่ไม่มีวันเป็นจริงขึ้นมาได้ในยุคนี้สมัยนี้

เป็นที่ยอมรับกันมากขึ้นว่า ความคิดที่หลากหลายนำไปสู่การพัฒนาที่ดีกว่า จะมีนวัตกรรมขึ้นมาได้มักเริ่มต้นจากยอมรับความคิดที่แตกต่าง ยิ่งในยามที่มีความท้าทายใหม่ๆ ที่ไม่เคยพบเคยเห็นมาก่อนเกิดขึ้นมาอย่างต่อเนื่อง นวัตกรรมที่เริ่มต้นขึ้นมาจากความคิดที่แตกต่างยิ่งเป็นความจำเป็นในการนำพาสังคมให้พ้นจากวิกฤติจากความท้าทายใหม่ๆ เหล่านั้น 

แต่จะคิดต่างกันอย่างไรโดยไม่บานปลายไปเป็นความขัดแย้งที่นำไปสู่การมุ่งหน้าทำลายกันและกัน ต้องไม่ปล่อยให้มีการเอาสติปัญญาไปใช้ในการหาหนทางทำลายกันและกัน แทนที่จะเอามาใช้ในการสร้างสรรค์ความเจริญพัฒนาให้กับสังคมของตน

พฤติกรรมเบื้องต้นที่พบเจอเมื่อเผชิญหน้ากับความคิดที่แตกต่าง คือไม่ใส่ใจรับฟังความคิดที่แตกต่างนั้น หูทวนลมกับความคิดต่าง เลยทำให้คนที่คิดต่างพยายามนำเสนอความคิดต่างนั้นซ้ำแล้วซ้ำอีก ทำบ่อยครั้งจนน่ารำคาญ กลายเป็นจุดตั้งต้นของความเป็นศัตรู

ในระดับต่อมาเมื่อหูทวนลมเริ่มกลายเป็นการบอกกล่าวอย่างซ้ำซาก จนทำท่าทางไม่ใส่ใจไม่ได้อีกแล้ว การโต้แย้งจะตามมา 

พร้อมกับยกสารพัดปัญหาที่อ้างว่ามาจากความคิดที่แตกต่างนั้น ยกความผิดนานาประการให้กับคนที่เสนอความคิดที่แตกต่างนั้น ในระยะนี้เองที่การบานปลายกลายเป็นศัตรูมีโอกาสเกิดขึ้นสูงมาก หากมีการโต้ตอบกันด้วยอารมณ์โกรธ

ถ้าไม่อยากให้ความคิดต่างบานปลายกลายเป็นอริที่ต้องทำลายให้สิ้นซาก อย่าเพิ่มศัตรูใหม่ๆ จากความคิดต่างขึ้นมาอย่างไม่รู้จบ แต่เดิมคิดต่างกันในรุ่นใหญ่ แล้วบานปลายกลายเป็นอริฟาดฟันกันมานานแรมปี

วันหนึ่งรุ่นจิ๋วมาล้มรุ่นใหญ่ที่เป็นอริลงไปได้ แทนที่จะดีใจว่าอริรุ่นใหญ่ถูกล้มโดยรุ่นจิ๋ว ดีใจว่าอริรุ่นใหญ่หมดไปแล้ว กลับเปลี่ยนใจมาดูมาว่ารุ่นจิ๋วคิดต่างกับตนเองในเรื่องใดบ้าง แล้วย้ายอริจากรุ่นใหญ่เจ้าเดิมมาเป็นรุ่นจิ๋วแทน

คิดต่างแล้วอย่าไปฝังใจเชื่อว่าตนเองไม่ได้รับความยุติธรรมแต่ฝ่ายเดียว ปรับความเชื่อใหม่ว่ามีบางอย่างที่คนคิดต่างเขาอาจจะไม่ได้รับความยุติธรรมเช่นเดียวกัน พร้อมกับที่พยายามลดความเชื่อว่าเรื่องนี้ฉันเท่านั้นที่ถูก ต่างจากนี้ผิดทั้งนั้น

พยายามเลิกผูกขาดความถูกต้อง ซึ่งอาจช่วยให้มองคนคิดต่างว่าเป็นคนร่วมชะตากรรม ไม่ใช่คู่อริที่ต้องทำลายล้างกัน เปิดโอกาสให้มองความคิดที่ต่างกันนั้นอย่างมีเหตุมีผล ซึ่งจำกัดไม่ให้ความคิดต่างกันนั้นบานปลายกลายเป็นความขัดแย้ง

ถ้าทำใจให้มองคนคิดต่างเป็นคนที่พอจะหาทางออกร่วมกันได้แล้ว ต้องพร้อมจะให้อภัยในสิ่งที่ผ่านมา ระลึกไว้เสมอว่าในยามที่มองกันในสายตาของความเป็นศัตรู ย่อมมีบางอย่างที่เกินเลยเกิดขึ้นมาบ้าง แต่ถ้ายอมรับได้ว่าเป็นแค่เรื่องหนักนิดเบาหน่อย ไม่พยาบาทกันก็จะพอทำงานต่อโดยให้เกียรติกันและกันได้ 

ถ้าเริ่มปฏิบัติต่อกันอย่างให้เกียรติกันและกันในวันใด วันนั้นจะมองเห็นคุณค่าหลายอย่างที่มาจากความคิดที่แตกต่างกัน และอาจเข้าใจที่มาของความคิดที่แตกต่างกันนี้ ซึ่งกลายเป็นโอกาสที่จะหานวัตกรรมใหม่ๆ จากการผสมผสานความคิดที่แตกต่างของแต่ละฝ่ายขึ้นมาได้ 

ความพยายามเหล่านี้ ไม่เพียงแต่จะทำให้ความคิดต่างไม่บานปลายกลายเป็นความขัดแย้งระหว่างศัตรู ยังทำให้เห็นโอกาสใหม่ๆ ในการสร้างพัฒนาการให้กับสังคมได้อีกด้วย

ความคิดที่แตกต่างหลากหลาย กลายเป็นความจำเป็นสำหรับการสร้างนวัตกรรมในวันนี้ คนที่มีความเป็นผู้ใหญ่เพียงพอจะได้ประโยชน์จากความคิดต่าง ในขณะที่คนที่ไม่ยอมโตเป็นผู้ใหญ่จะได้แต่ศัตรูใหม่ๆ เท่านั้น

คอลัมน์ ก้าวไกลวิสัยทัศน์
รศ.บวร ปภัสราทร 
นักวิจัย Digital Transformation
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
email. [email protected]