จับตา "โรคเอ็กซ์" โรคติดเชื้อทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง ดับแล้ว 17 ราย

ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี โพสต์เฟซบุ๊กประเด็น "โรคเอ็กซ์" โรคติดเชื้อทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง ที่ทาง องค์การอนามัยโลก (WHO) กำลังเฝ้าติดตามการระบาดอย่างใกล้ชิดซึ่งระบาดทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอัฟกานิสถาน และพบรายงานผู้เสียชีวิตแล้ว 17 ราย

โดย องค์การอนามัยโลก (WHO) กำลังเฝ้าติดตามการระบาดของโรคติดเชื้อทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรงในหมู่บ้านปามีร์ คาลัน (Pamir Kalan) ในจังหวัดบาดัคชาน (Badakhshan) ทางตะวันออกเฉียงเหนือของอัฟกานิสถาน โดย WHO ได้กำหนดให้มีการรับมือภายใต้โค้ดเนม "โรคเอ็กซ์"

WHO ระบุว่า ขณะนี้มีผู้ติดเชื้อโดยไม่ทราบสาเหตุว่าเป็นจุลชีพหรือไวรัสประเภทใดจำนวน 97 ราย ในหมู่บ้านปามีร์ คาลัน เสียชีวิตแล้ว 17 ราย

WHO ได้ประสานให้ความช่วยเหลือครอบครัวที่ได้รับผลกระทบโดยเฉพาะผู้สูงอายุ และเด็กในหมู่บ้านดังกล่าวที่เข้าถึงลำบากเนื่องจากสภาพอากาศที่เลวร้าย หิมะตกหนักทำให้ "ทีมเผชิญเหตุ" ยังไม่สามารถเข้าถึงพื้นที่ได้ แต่ยา และเวชภัณฑ์ได้ถูกส่งไปยังพื้นที่ระบาดล่วงหน้าแล้ว

WHO ได้เตรียมแผนรับมือโรคเอ็กซ์ (disease X) เป็นที่เรียบร้อยตั้งแต่เดือนตุลาคม 2565

โรคเอ็กซ์ (disease X) คืออะไร

"โรคเอ็กซ์" หมายถึง โรคติดเชื้อจากบรรดาจุลชีพหรือไวรัสก่อโรคที่เราไม่รู้จัก หรือยังรู้จักไม่เพียงพอซึ่งมีศักยภาพในการก่อให้เกิดโรคระบาดร้ายแรงระหว่างประเทศได้ โดย WHO เร่งอัปเดตรายชื่อเชื้อโรคที่สำคัญที่สามารถทำให้เกิดการระบาด และโรคระบาดทั่วโลก และประเทศต่างๆ ควรเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด โดย WHO ได้รวม “โรคเอ็กซ์" ไว้ในรายการด้วย

รายการนี้เผยแพร่ครั้งแรกในปี 2560 และจัดลำดับความสำคัญครั้งสุดท้ายในปี 2561 รายชื่อปัจจุบันประกอบด้วย โควิด-19 , ไข้เลือดออกไครเมียนคองโก , โรคไวรัสอีโบลา และโรคไวรัสมาร์บวร์ก , ไข้ลาสซา , โรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (MERS) และโรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (SARS) , โรคนิปาห์ และโรคเฮนิปาไวรัส , ไข้ริฟต์วัลเลย์ , ซิกา และโรคเอ็กซ์

รายการเชื้อโรคที่สำคัญนี้ ได้กลายเป็นจุดอ้างอิงสำหรับนักวิจัยทั่วโลกว่าควรมุ่งเน้นสรรพกำลังเพื่อจัดการกับภัยคุกคามต่อประชาชนในระดับพื้นที่ประเทศและทั่วโลก

WHO กำลังเร่งปรับปรุงรายชื่อเพื่อเป็นแนวทางให้ทั่วโลกทั้งภาครัฐ เอกชน และ NGO ร่วมกันลงทุนในด้านการวิจัยและพัฒนา (R&D) ล่วงหน้าโดยเฉพาะอย่างยิ่งทางด้านวัคซีน การทดสอบทางห้องปฏิบัติการ และการรักษา เพื่อจะผลิตภัณฑ์ใช้ได้ทันท่วงทีเมื่อเกิดการระบาด

กระบวนการอัปเดตเริ่มต้นเมื่อปลายเดือนตุลาคม 2565 โดยอาศัยนักวิทยาศาสตร์กว่า 300 คนทั่วโลกมาร่วมกันวิเคราะห์หลักฐานเกี่ยวกับตระกูลไวรัส และแบคทีเรียมากกว่า 24 ตระกูล มุ่งเน้นไปที่สายพันธุ์ที่ยังไม่มียารักษา ยังไม่มีวัคซีนในการป้องกัน เป็นอันดับแรก

รายการเชื้อโรคที่สำคัญนี้ได้กลายเป็นจุดอ้างอิงสำหรับนักวิจัยทั่วโลกว่าควรมุ่งเน้นสรรพกำลังเพื่อจัดการกับภัยคุกคามต่อประชาชนในระดับพื้นที่

ปัจจุบันมีไวรัสไม่น้อยกว่า 320,000 ชนิดที่แพร่ติดต่ออยู่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม แต่ไวรัสที่พบติดต่อ และก่อโรคในมนุษย์มีเพียง “219 ชนิด” หรือเป็นเพียง “ร้อยละ 0.06” อันหมายถึงยังมีไวรัสอีกมากจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่พร้อมจะแพร่ติดต่อข้ามมาสู่คนหากมีโอกาสเหมาะ

ในส่วนของศูนย์จีโนมทางการแพทย์ รพ.รามาธิบดี ได้เตรียมพร้อมถอดรหัสพันธุ์จาก ทั้งดีเอ็นเอ และอาร์เอ็นเอ ที่สกัดได้จากสิ่งส่งตรวจประเภทต่างๆ จากผู้ติดเชื้อที่คาดว่าเป็น "โรคเอ็กซ์" รวมทั้งจากสิ่งแวดล้อม

จากนั้น นำมาวิเคราะห์เพื่อหาว่าเป็นจุลชีพหรือไวรัสสายพันธุ์ใดจากสิ่งส่งตรวจให้แล้วเสร็จภายในหนึ่งสัปดาห์เพื่อตอบโจทย์ของ "โรคเอ็กซ์"

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์