สุราชุมชน ตัวกำหนดพาณิชย์ที่มีผลกระทบต่อสุขภาพและซอฟต์พาวเวอร์

โดยเปิดโอกาสให้ผู้ประกอบการทั้งระดับบน ระดับ เอส เอ็ม อี และระดับชุมชน-วิสาหกิจชุมชน เพื่อผลักดันตลาดสุราไทยให้เป็น ซอฟต์ พาวเวอร์ รวมทั้งสามารถส่งออกได้ นั้น เป็นที่เข้าใจได้ว่า กรมสรรพสามิตเป็นหน่วยงานหนึ่งที่มีความสำคัญในการจัดเก็บภาษีเพื่อเป็นรายได้สำหรับงบประมาณของรัฐ

        เนื่องจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ไม่ใช่สินค้าอุปโภค-บริโภคปกติทั่วไป แต่เป็นหนึ่งในสี่สินค้า (สุรา ยาสูบ อาหารแปรรูป และพลังงานจากฟอสซิล) ที่มีผลกระทบต่อสุขภาพ ที่เรียกว่า “ตัวกำหนดพาณิชย์ที่มีผลกระทบต่อสุขภาพ” (Commercial Determinants of Health)

ซึ่งมีหลักฐานเชิงประจักษ์ที่บ่งชี้ว่าผลิตภัณฑ์และการดำเนินธุรกิจของผู้ประกอบการพาณิชย์บางราย โดยเฉพาะองค์กรธุรกิจข้ามชาติขนาดใหญ่ เป็นต้นเหตุสำคัญของอัตราที่เพิ่มขึ้นของโรคภัยไข้เจ็บที่หลีกเลี่ยงได้ การทำลายสิ่งแวดล้อม รวมทั้งทำให้เกิดความไม่เท่าเทียมทางสังคมและสุขภาพ

อุตสาหกรรมสี่ประเภทนี้ ซึ่งส่งผลให้เกิดการเสียชีวิตถึงหนึ่งในสามของการเสียชีวิตทั่วโลก จากการแพร่ระบาดของโรคไม่ติดต่อ และภาวะโลกร้อน บ่งชี้ถึงปัญหาของการสูญเสียทางเศรษฐกิจมหาศาล ซึ่งมีการวิเคราะห์โดยนักวิชาการว่า ณ ปัจจุบัน ส่วนแบ่งตลาดของสุราชุมชนยังไม่มาก

ผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจและสังคมยังไม่ใช่ปัญหาสำคัญ หรือเร่งด่วน แต่ประเด็นสำคัญคือเหล้าขาวซึ่งมีอัตราภาษีต่ำอย่างไม่เป็นธรรม และก่อให้เกิดปัญหาจากการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

มาตรการกำหนดราคาขายปลีกขั้นต่ำเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ คือการควบคุมราคาที่กำหนดโดยรัฐบาล มุ่งเป้าไปที่การป้องกันไม่ให้ขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ต่ำกว่าราคาที่กำหนดแน่นอน โดยการกำหนดราคาขั้นต่ำต่อลิตรของแอลกอฮอล์บริสุทธิ์ 

งานวิจัยหลายชิ้นจากออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สก็อตแลนด์ เวลส์ แคนาดา ต่างบ่งชี้ว่า มาตรการกำหนดราคาขายปลีกเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขั้นต่ำ มีประสิทธิผลในการลดการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในกลุ่มผู้มีรายได้น้อยและมีพฤติกรรมการดื่มอย่างเป็นอันตราย มาตรการนี้สำคัญและจำเป็นในการลดการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์สำหรับกลุ่มผู้ที่มีรายได้น้อย

กรณีศึกษาจากต่างประเทศเกี่ยวกับนโยบายเพื่อแก้ไขปัญหาจากการบริโภคเครื่องดื่มที่มีปริมาณแอลกอฮอล์สูง เช่น เหล้าขาว ประเทศสก็อตแลนด์ และ เวลส์ ดำเนินการบังคับใช้มาตรการราคาขายปลีกขั้นต่ำ (Minimum Unit Price – MUP) ซึ่งได้ผลในการลดปริมาณการดื่มของประชากรกลุ่มเสี่ยง และลดอัตราการเข้ารับการรักษาโรคที่มีสาเหตุจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ดังนั้น การบังคับใช้มาตรการราคาขายปลีกขั้นต่ำ รวมทั้งการบังคับใช้กฎหมายที่เข้มงวด เช่น การห้ามโฆษณา และไม่ขายให้แก่เด็กและเยาวชน เป็นสิ่งจำเป็นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดผลกระทบทางลบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม ในอนาคต 

• นอกจากนี้ รัฐควรพิจารณาแยกประเภทของใบอนุญาตสำหรับร้านขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ออกจากใบอนุญาตสำหรับร้านค้าประเภทอื่นๆ ทั้งนี้ เพื่อให้รัฐได้สนับสนุนเศรษฐกิจสุราชุมชน และในขณะเดียวกันสามารถปกป้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนจากการเข้าถึงผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์   

 การที่ท่านรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง ผลักดันให้ตลาดสุราไทยให้เป็น ซอฟต์พาวเวอร์ นั้น เป็นสิ่งที่ไม่เหมาะสม เนื่องจากผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เป็นอุปสรรคสำคัญสำหรับเป้าหมายของการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals - SDGs)

และเป็นประเด็นสำคัญซึ่งองค์การสหประชาชาติมีการขับเคลื่อนผลักดันให้รัฐบาลของประเทศต่างๆ ใช้หลักการ “ผู้ก่อความเสียหาย ต้องชดใช้” กับ “ตัวกำหนดพาณิชย์ที่มีผลกระทบต่อสุขภาพ”         

 ประเทศไทยมีหลายสิ่งที่สามารถใช้เป็น ซอฟต์ พาวเวอร์ ได้ เช่น นักวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทย ซึ่งสร้างชื่อเสียงให้ประเทศไทยอย่างต่อเนื่อง ระหว่างปีนี้ไปจนถึงปีหน้า ประเทศไทยได้รับการยอมรับและคัดเลือกให้เป็นเจ้าภาพการแข่งขันชิงแชมป์วอลเลย์บอลหญิงระดับโลกหลายรายการ

มีหลายองค์ประกอบที่ทำให้ประเทศไทยได้รับเกียรติให้เป็นเจ้าภาพรายการแข่งขันชิงแชมป์กีฬาระดับโลก  องค์ประกอบแรกคือ ไม่ว่าแพ้หรือชนะ ทีมชาติวอลเลย์บอลหญิงของไทยมีรอยยิ้มให้กับทุกคน นอกจากนี้ นักกีฬาทีมชาติหลายคนเมื่อไปเล่นให้กับทีมสโมสรในต่างประเทศ สามารถทำสถิติส่วนบุคคลอยู่ในอันดับต้นๆ ของโลก    

 เมื่อวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทยแข่งขัน ไม่ว่าจะเป็นในประเทศไทย หรือต่างประเทศ จะมีแฟน (ทั้งชาวไทยและต่างชาติ) ติดตามชมกันเป็นจำนวนมากและมีสถิติจำนวนผู้ติดตามชมสูงเป็นอันดับต้นๆ ของโลก เมื่อเปรียบเทียบกับทีมชาติอื่นๆ ทั้งในทวีปเอเชีย ยุโรป อเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้

ดังนั้น จึงไม่น่าแปลกใจที่สหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติให้ความไว้วางใจประเทศไทยในการเป็นเจ้าภาพ เนื่องจากชาวไทยให้การต้อนรับนักกีฬาทุกชาติด้วยความอบอุ่นและเป็นมิตร 

   กีฬาน่าจะเหมาะสมกว่าสุราชุมชน ในการเป็น ซอฟต์ พาวเวอร์ เพราะเป็นสิ่งที่เด็กและเยาวชนจะได้ปลูกฝังพฤติกรรมที่ดีต่อการส่งเสริมสุขภาพ มากกว่าการบริโภคเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์  

 ในขณะที่ ร่าง พระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ...... มีอยู่หลายร่าง เพื่อพิจารณาในชั้นกรรมาธิการของรัฐสภา

รัฐบาลควรจะมองถึงความคุ้มค่า คุ้มทุน ที่ครอบคลุมทั้งสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม มากว่าแค่เพียงรายได้จากภาษีสรรพสามิตเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพียงอย่างเดียวเท่านั้น.