1 ปีมีครั้ง บักหลอด มะหลอด ผลไม้ท้องถิ่นตามฤดูกาล แซ่บๆ ได้ชิมถึงกับตาสว่าง
ฤดูร้อนเดือนเมษายน 2567 มาถึง 1 ปีมีครั้ง ชวนทำความรู้จัก "บักหลอด" ผลไม้ท้องถิ่นตามฤดูกาล อร่อยแซ่บๆ เห็นแล้วเปรี้ยวปาก ได้ชิมถึงกับตาสว่าง ระดับสีผลมะหลอด บ่งบอกรสชาติความฉ่ำ ฝานแช่น้ำจิ้มแล้วตักกินฟินๆ
ฤดูร้อน เดือนเมษายน 2567 1 ปีมีครั้ง ชวนทำความรู้จัก "บักหลอด" หมากหลอด (ภาคอีสาน) , มะหลอด, บะหลอด, สลอดเถา (ภาคเหนือ), ส้มหลอด (ภาคใต้) ผลไม้ท้องถิ่นชนิดหนึ่งพบได้ตามแถบทางภาคอีสานตอนบน ภาคเหนือ ภาคใต้
บอกได้เลยว่าหากใครได้เคยกิน หรือแม้แต่พบเห็นก็ทำให้เกิดอาการน้ำลายไหล เปรี้ยวปาก แซ่บๆ ถึงกับตาสว่างขึ้นมาทันทีเลยก็ว่าได้
บักหลอด มีถิ่นกำเนิดบริเวณเขตร้อนของทวีปเอเชียได้แก่ อินเดีย ศรีลังกา เนปาล มักลาเทศน์ พม่า ลาว ไทย กัมพูชา เวียดนาม อินโดนีเซียและมาเลเซีย รวมถึงบริเวณ หมู่เกาะเขตร้อนในแถบมหาสมุทรแปซิฟิก ต่อมาจึงได้มีการแพร่ขยายพันธุ์ไปยังยุโรป และเขตร้อนของทวีปอเมริกา
สำหรับในประเทศไทยสามารถเพาะได้ที่ทุกภาคของประเทศ โดยจะพบได้มากทางภาคเหนือ และภาคอีสาน ตามบ้านเรือนในชนบท หรือ ตามทุ่งนาและตามป่าดิบชื้น ป่าเบญจพรรณ รวมถึงตามเนินเขา ที่ระดับความสูง 200-1,600 เมตร จากระดับน้ำทะเล
ช่วงนี้ฤดูร้อน ฤดูกาลของ "บักหลอด" เริ่มขึ้นแล้ว ผลิดอกออกผลสุกงอมเต็มต้นกันเลย จะเห็นได้จากโลกออนไลน์ จะได้โพสต์อวดกันให้คนอยู่ทางไกล มาทำงานต่างที่ต่างถิ่นได้คิดถึง โหยหา ได้เป็นอย่างดี
แต่จะหาซื้อตามตลาดทั่วไปคงเป็นไปได้ยาก เพราะเป็นผลไม้เฉพาะถิ่นที่เกิดตามสภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมเท่านั้น ซึ่งต้องถามซื้อจากเจ้าถิ่นกันเลย
ทั้งนี้ช่วงเดือนมกราคม - กุมภาพันธ์ ของทุกปีจะเป็นช่วงที่บักหลอดออกดอก และจะเริ่มสุกงอมในช่วงเดือนมีนาคม - เมษายน หรือแล้วแต่สภาพภูมิอากาศในแต่ละพื้นที่นั้นๆ
บักหลอด มีลักษณะเป็นไม้เถา เนื้อแข็งเลื้อยไปตามพื้นที่โดยรอบตามความเหมาะสมของพื้นที่ ทรงพุ่มสูงประมาณ 3-6 เมตร แต่บางต้นก็สูงกว่านั้นสามารถเลื้อยพาดต้นไม้อื่นได้ ลำต้นมีเกล็ดสีเทา หรือ สีเทาอมเงิน ผิวลำต้นแตกสะเก็ดขนาดเล็ก
ใบบักหลอด เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปรีแกมหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบด้านบนมีสีเขียวอมน้ำเงินเกลี้ยง ส่วนด้านล้างมีเกล็ดเล็ก ๆ สีน้ำตาลทั่วไป กว้างประมาณ 3.5-4.5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 6-12 เซนติเมตร และก้านใบยาวประมาณ 0.8-1.2 เซนติเมตร
ดอกมะหลอด จะออกดอกเป็นกระจุกตามง่ามใบ ยาวประมาณ 1-2 เซนติเมตร ดอกเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศหรือมีดอกเพศเมียปะปนรวมอยู่ด้วย ลักษณะของกลีบดอกจะเชื่อมติดกันเป็นหลอดคล้ายสันเหลี่ยม มีความยาวประมาณ 0.5 เซนติเมตร ที่ปลายแยกเป็น 5 กลีบ มีเกสรตัวผู้ 5 อัน ติดอยู่กับหลอดท่อดอก
ผลบักหลอด จะเป็นทรงรี เรียวยาว จะเริ่มตั้งแต่เป็นสีเขียวเข้ม สีเหลือง สีส้ม จนกระทั่งสุกงอมจะกลายป็นสีแดงอมส้ม รสชาติจะมีทั้งรสฝาด หวานและเปรี้ยว ผสมกันไป ส่วนใหญ่จะเป็นรสเปรี้ยวอมหวานนิดๆ
ระดับสี รสชาติของ "บักหลอด"
- บักหลอดลูกสีเขียว มีรสฝาดและเปรี้ยว
- บักหลอดลูกสีเหลือง มีรสเปรี้ยว ติดฝาด ติดหวานเล็กน้อย
- บักหลอดลูกสีส้ม รสเปรี้ยวนำ ติดรสฝาดเล็กน้อย และหวานนิดๆ
- บักหลอดลูกสีแดง มีรสเปรี้ยวอมหวาน ซึ่งบางสายพันธุ์ก็จะมีหวานฉ่ำไปเลย
วิธีการกินบักหลอด
1. หากใครต้องการกินแบบหวานฉ่ำไม่ติดรสเปรี้ยว ให้เลือกลูกบักหลอดที่สุกงอม ก่อนนำมารับประทานต้องทำให้นิ่มก่อนด้วยวิธีการนวดหรือคลึง เพราะจะช่วยลดความฝาดลงไปได้เยอะ แถมยังช่วยแยกเมล็ดออกมาได้ง่ายขึ้นอีกด้วย
2. กินบักหลอดด้วยการจิ้มพริกเกลือ น้ำปลาหวาน หรือทำน้ำจิ้มแห้ง น้ำจิ้มน้ำ ตามสะดวกได้เลย แนะนำน้ำจิ้มน้ำ ส่วนผสม พริกป่น ข้าวคั่ว หอมแดงซอย น้ำปลา น้ำปลาร้า น้ำตาล ผงปรุงรส ผงนัวตามชอบ ผสมให้รวมกัน แล้วฝานบักหลอดลงแช่น้ำจิ้มแล้วตักกินฟินๆได้เลย
3. นำไปเป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารต่างๆก็ได้ เพราะบักหลอด เอกลักษณ์เฉพาะตัวคือรสเปรี้ยว จะนำไปใส่ส้มตำ เมี่ยงคำ แกงส้ม หรือเมนูอื่นๆ ก็เข้ากันดี
4. ทำแยมผลไม้ แยมบักหลอด ได้รสหวานอมเปรี้ยวแถมมีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ หรือนำไปปั่นเป็นน้ำผลไม้ก็อร่อยสดชื่นระหว่างวันได้เช่นกัน
การขยายพันธุ์บักหลอด
การเพาะเมล็ด เป็นวิธีที่ง่าย และรวดเร็วทำได้โดยคัดเลือกผลที่สุกเต็มที่แล้วนำมาแยกเมล็ดออก ก่อนล้างน้าให้สะอาด แล้วจึงนำเมล็ดไปผึ่งลมให้แห้ง 3-5 วัน จากนั้น นำเมล็ดลงเพาะในถุงเพาะชำรดน้าให้ชุ่ม ซึ่งเมล็ดที่เพาะไว้จะงอกภายใน 15-20 วัน และเมื่อต้นกล้ามีอายุได้ประมาณ 1 เดือน จึงย้ายลงปลูกตามจุดที่ต้องการ
การปักชำกิ่ง ช่วยให้ได้ต้นที่พร้อมออกดอก และผลได้ภายในไม่กี่เดือนหลังการปลูก โดยเริ่มจากคัดเลือกกิ่งแก่โดยตัดกิ่งยาว 20-30 เซนติเมตร ให้เหลือใบไว้ประมาณ 2-3 ใบ จากนั้น นำมาปักลงถุงเพาะชำในแนวเอียงประมาณ 45 องศา ในถุงเพาะชำจะใช้ดินร่วน ขุยมะพร้าวและแกลบเผาอัตราส่วน 1:3:3 มาคลุกผสมกัน แล้วรดน้าให้ชุ่ม เมื่อมีอายุประมาณ 1 เดือน ราก และยอดก็เริ่มงอกดูแลต่อจนเริ่มแตกยอดจนครบทุกตายอดจึงนำลงปลูกตามจุดที่ต้องการ
คุณค่าทางโภชนาการของผลมะหลอด
อุดมไปด้วยวิตามินซี วิตามินเอ ปริมาณโพลีฟีนอล และปริมาณแอนติออกซิแดนท์สูง รวมทั้งวิตามินซี ซึ่งเป็นกลุ่มสารต้านอนุมูลอิสระที่มีอยู่ในผลมะหลอด ที่สำคัญยังเป็นยาระบายอ่อนๆ อีกด้วย
บอกเลย...หากใครที่ยังไม่เคยได้กิน ต้องไปหามาชิม รับรองไม่ผิดหวัง มีแต่ติดใจ แซ่บๆ
