สยามฟิล์มกระจกมรดกที่ทรงคุณค่า

ในนิทรรศการสยามฟิล์มกระจก@ล้ง1919 (Siam Glass Plate Negatives photo exhibition) โดย ห้องภาพจำเนียร

ความมหัศจรรย์ของภาพถ่ายที่บันทึกด้วยฟิล์มกระจก ขนาด 10x12 นิ้ว ปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจน พระบรมฉายาลักษณ์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ในภาพถ่ายที่อัดขยายลงบนกระดาษอัดภาพขนาด 42 x 55 นิ้ว (ขนาดของกระดาษอัดภาพที่ใหญ่ที่สุดในขณะนี้)

ศักดิ์ดา ภู่กนก แห่งห้องภาพจำเนียร กล่าวว่า “ฟิล์มกระจก เมื่อทำการขยายแล้วความชัดไม่มีแตก ชัดอย่างไรชัดอย่างนั้น มองเห็นน้ำหล่อเลี้ยงพระเนตร รายละเอียดบนฉลองพระองค์ชัดเจน สรุปง่ายๆ เหมือนกับพระองค์ท่านทรงฉายภาพเมื่อวานนี้ เหมือนพระองค์ท่านทรงมีชีวิตจริงๆ”

ศักดิ์ดากล่าวถึงที่มาของนิทรรศการสยามฟิล์มกระจก@ล้ง1919 ว่าได้รับแรงบันดาลใจหลังจากได้ชมนิทรรศการเฉลิมฟิล์มกระจก ฉลองมรดกความทรงจำแห่งโลก จัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ หอศิลป ถนนเจ้าฟ้า เมื่อปีที่ผ่านมา

“ตอนแรกว่าจะเลิกทำ แต่ไปเห็นคุณค่า ภาพขาวดำแทบไม่มีคนทำแล้ว กลับมาเปิดกล่องฟิล์มกระจกอายุนับร้อยปี นำกล่องเก่ามาขัดสีฉวีวรรณ อุดรอยแตก” แม้กล่องจะชำรุดไปบ้างทว่าฟิล์มกระจกที่เก็บรักษาไว้นั้นยังคงอยู่ในสภาพสมบูรณ์

ความลับที่ซ่อนไว้ในกล่องฟิล์มซึ่งเป็นมรดกจากปู่ทวดเปิดเผยขึ้นเมื่อ 26 ปีก่อน โดยฝีมือของจำเนียร ภู่กนก และ ศักดิ์ดา บุตรชาย

“พ่อผมสิบเอกจำเนียร ภู่กนก เป็นช่างภาพสงครามเกาหลี ก่อนหน้านั้นพ่อเล่าให้ฟังว่าปู่เปิดร้านถ่ายรูปบนแพริมแม่น้ำแควน้อย อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ปู่ทวดมีฟิล์มอยู่ชุดหนึ่งเป็นมรดกอยู่ที่บ้าน ไม่รู้ว่ามีมูลค่ามหาศาลแต่ก็ไม่สามารถนำมาอัดขยายได้

จนมาวันหนึ่งพ่อเอาฟิล์มมาให้ดูว่าจะทำแล้วนะอยากจะรู้ว่าจะเป็นยังไง เราก็ตื่นเต้นว่าฟิล์มใหญ่โตขนาดนี้ (10x12 นิ้ว) งานออกมาจะเป็นยังไง เราก็คิดเอาโครงสร้างของกล้องถ่ายรูปมาสร้างกัน 7 วัน 8 คืน ไม่สำเร็จ

อธิษฐานพนมมือบอกพระองค์ท่านที่ฟิล์มจะทำรูปพระองค์ท่านให้คนได้เห็นว่าพระสิริโฉมของพระองค์งดงามแค่ไหน เพื่อให้คนไทย ให้คนทั้งโลกได้เห็น รุ่งขึ้นไปกราบท่านที่พระบรมรูปทรงม้าพร้อมกับถวายดอกดาวเรือง รุ่งขึ้นใช้ไฟออสแลม 11 ดวงเรียงแถว เปิดเครื่องปั๊บเปิดแสงหาค่าได้ได้ทุกอย่างคงที่ลงตัว ขยายภาพได้เลย” ศักดิ์ดากล่าวถึงความอัศจรรย์ที่ได้พบ

“ขอบคุณพ่อที่สอนวิธีอัดภาพด้วยฟิล์มกระจก สอนการอัดภาพขาวดำ สอนให้เป็นช่างภาพ สอนให้เราสู้ชีวิต ทำแล้วทำให้ดี ทำไม่ดีอย่าไปทำ เช่นการล้างภาพ ยิ่งสะอาดอยู่ทน ยิ่งแช่นานยิ่งดี ให้ใจเย็น การล้างภาพ การอัดภาพต้องใจเย็น

เพราะขั้นตอนทุกอย่างเป็นงานแฮนด์เมด ต้องใจเย็น ต้องอดทน บางครั้งเข้าห้องมืดอัดภาพ 6 โมงเย็นกว่าจะออกมา 7-8 โมงเช้า ได้ 3 รูป มีรูปดีที่สุดรูปเดียว แต่ละครั้งต้องจดบันทึกรายละเอียดทุกอย่าง เดินแสงกี่วินาที บังกี่ครั้ง น้ำยาที่เท่าไหร่ กว่าจะได้ภาพเรียกว่าสุดๆ”

สำหรับผลงานภาพอัดขยายจากแผ่นฟิล์มกระจกที่นำมาจัดแสดงในครั้งนี้ ทายาทห้องภาพจำเนียรกล่าวว่า “การอัดภาพพระบรมฉายาลักษณ์พระมหากษัตริย์ ในพระราชวงศ์จักรี รู้สึกภาคภูมิที่ได้เป็นคนไทย ภาพทุกภาพงดงามมีพลัง มีคุณค่าเพราะว่าเป็นประวัติศาสตร์ชาติไทย เวลาเห็นภาพที่ออกมาได้เห็นพระองค์ท่านทรงสง่างาม บอกไม่ถูก เรารู้สึกมีพลังขึ้นมาอยากจะทำต่อไป

มีความภาคภูมิใจที่ได้ทำของดีๆให้คนรุ่นหลังได้เห็นว่าการล้างอัดภาพกระดาษขาวดำยังมีคนไทยทำได้อยู่ ผมไม่หวงวิชานะ ปีนี้อายุ 59 อีกไม่กี่ปีก็ไปแล้ว เราส่งมอบความดี ความรู้ให้คนรุ่นหลังดีกว่า ได้สืบทอดกันไปอย่างนี้ไม่หวง ภูมิใจที่ภาพนี้เป็นหนึ่งเดียวในโลกและหนึ่งเดียวในสยาม”

ไปชมความมหัศจรรย์ของฟิล์มกระจกกันได้ในนิทรรศการ สยามฟิล์มกระจก @ล้ง1919 ที่ยู่หยวน อาร์ต&แอนทีค ในโครงการล้ง 1919 คลองสาน วันนี้-31 มีนาคม ทุกวัน 9.00-20.00 น. โทร 09 4554 8883