วรรณประภา ตุงคะสมิต เบื้องหลัง Papercutting งานฉลุโคมชักนานาชาติ

เทศกาลลอยกระทงปีนี้ ไอคอนสยาม ร่วมกับ สถานทูต 15 ประเทศ ร่วมกันสืบสานมรดกภูมิปัญญาชาวสุโขทัยโบราณลักษณะดังกล่าวด้วยการจัดแสดง นิทรรศการกระทงโคมชักนานาชาติ นำเสนอสัญลักษณ์- เอกลักษณ์ประจำชาติของแต่ละประเทศ ผ่านงานศิลปกรรม การฉลุกระดาษ (Papercutting) โดยศิลปินนักตัดกระดาษชาวไทย บัว-วรรณประภา ตุงคะสมิต  ซึ่งฝึกฝนการทำฉลุกระดาษด้วยตนเองตั้งแต่ปี 2550  เจ้าของผลงาน Paper Art ที่ไปคว้ารางวัล ‘สิงโตทองคำ’ ในเวที Cannes Lions เวทีอันดับหนึ่งของคนในวงการโฆษณา เมื่อปีพ.ศ.2559

วรรณประภา ตุงคะสมิต กับผลงานฉลุกระดาษนิทรรศการ "กระทงโคมชักนานาชาติ"

:: ผลงานการฉลุกระดาษของคุณบัวในนิทรรศการครั้งนี้ มีลักษณะเป็นอย่างไร

“ปกติบัวทำงานฉลุกระดาษ หรือ Papercutting คือการตัดกระดาษเป็นรูปร่างต่างๆ ซึ่งพลิกแพลงประยุกต์นำเสนอได้หลากหลาย เราอาจเห็นงานที่ตัดเป็นแผ่นแล้วโชว์ หรือตัดเป็นลักษณะสามมิติก็ได้

สำหรับงานนี้ เราต้องการโชว์ผลงานอยู่ในกระทง จึงนำเสนอการตัดกระดาษในรูปแบบแผ่นแล้วนำมาโค้งตามวงรอบของกระทง

ลวดลายมาจากประเทศต่างๆ เป็นสัญลักษณ์ที่เห็นแล้วนึกออกว่าคือประเทศใด และแทรกธรรมเนียมของประเทศนั้นๆ เข้าไปด้วย เช่น ลายฉลุหอไอเฟลที่ทำให้รู้ว่าคือประเทศฝรั่งเศส บางประเทศที่ไม่คุ้นตา เช่น เปรู เมื่อมาชมก็จะทำให้รู้ว่าประเทศเปรูมีอะไรเป็นสัญลักษณ์บ้าง”

:: มีวิธีเลือกลวดลายสัญลักษณ์ของแต่ละประเทศอย่างไร

“ออร์แกไนเซอร์จะประสานงานกับสถานทูตว่าต้องการสื่อสารสัญลักษณ์ใดบ้าง จากนั้นบัวให้กราฟิกช่วยดูเรื่องการจัดวาง ปกติบัวจะออกแบบเองไปเลย ใส่สัญลักษณ์ของตัวเองเข้าไป แต่ครั้งนี้ด้วยการนำเสนอประเทศ บัวจึงไม่เติมความเห็นส่วนตัวเข้าไป รับงานคัตติ้งอย่างเดียว”

:: ลวดลายสัญลักษณ์ กับ การตัดกระดาษ ต้องมีการปรับอย่างไรหรือไม่

“เมื่อรับรูปมาแล้วก็ต้องปรึกษากันว่าจะตัดได้หรือไม่ได้อย่างไร เพราะมีรูปร่างบางอย่างยากต่อการตัดออกมาจริงๆ เช่นมีขนาดเล็กเกินไป หรือไม่มีการเชื่อมต่อกัน

ปกติถ้าเราทำเป็นแผ่นแบนๆ จะไม่มีปัญหาในการประกอบ แต่พอเป็นกระดาษแผ่นยาวและต้องโค้งมาเชื่อมกัน ต้องดูว่าตัวลวดลายที่ตั้งขึ้นถ้าไม่มีจุดเชื่อมต่อ ชิ้นงานจะล้มได้ หรือขาดระหว่างการทำ หรือเพิ่มจุดเชื่อมจนลายเปลี่ยนไป โครงสร้างเปลี่ยนไป ก็ต้องหาวิธีแก้ไข แทนที่จะตัดเส้นเล็กๆ อาจต้องขอตัดลายใหญ่ไปเลย แต่บางทีก็เลี่ยงไม่ได้จริงๆ ถ้าตัดเส้นใหญ่จะไม่เห็นลวดลายของตึก

บางลาย ตัวลายด้านบนเว้นระยะห่างกันมาก เช่นรูปคนกับรูปตึก ถ้าสูงแตกต่างกันกันมาก อาจล้มได้ บัวต้องขอนำลวดลายบางอย่างในประเทศเดียวกันนั้นมาเกาะ เห็นได้ชัดจากโปรตุเกสที่จะมีรูปดอกไม้และต้นไม้ประจำชาติ มาเป็นลายแทรกระหว่างตึกกับคน”

:: ลักษณะกระดาษที่ใช้ในการทำงานครั้งนี้มีลักษณะพิเศษอย่างไร

“ปกติบัวไม่ได้ใช้กระดาษหนามาก ใช้กระดาษบางตั้งแต่ตั๋วรถเมล์ไปถึงกระดาษหนา 120 แกรม ก็ถือว่าหนามากแล้ว วัสดุที่ใช้ครั้งนี้เป็นกระดาษที่มีความยาว 160 เซนติเมตร กับ 112 เซนติเมตร หนา 244 แกรม ไม่หนามากสำหรับการทำงานอย่างอื่น แต่สำหรับการที่เราต้องตัดผ่านแพทเทิร์นจะยากขึ้น

กระดาษหนาไม่ใช่กระดาษแผ่นเดียว แต่คือการซ้อนกันของเลเยอร์เป็นชั้นๆ เชื่อมกันด้วยการบีบอัด เวลาเราตัดลงไป ถ้าไม่คมพอหรือไม่ขาด จะเห็นเยื่อหลุดออกมาเป็นขุย ไม่สวย บัวก็พยายามทำให้ดีที่สุดเท่าที่จะดีได้

ลายที่มาเจอจุดเชื่อม กระดาษจะหนากว่าปกติ การตัดก็ยิ่งยากขึ้นไปอีก บางประเทศต้องตัดทีละส่วนแล้วมาประกอบกันกรณีที่ไม่โดนรายละเอียด ถ้าโดนก็ต้องเชื่อมอยู่ดี  

กระดาษเป็นวัสดุที่รีไซเคิลได้อยู่แล้ว  กระทงโคมชักฉลุลายเหล่านี้เมื่อเสร็จสิ้นการแสดงนิทรรศการ จะไปอยู่ที่สถานทูตแต่ละแห่ง กระดาษมีอายุ ถ้าเราอยากเก็บไว้ เราอาจต้องกางออกมาเก็บในรูปแบบอื่น เช่นใส่กรอบเป็นเครื่องประดับผนัง ถือเป็นการรีไซเคิลรูปแบบหนึ่งค่่ะ”

:: 15 สถานทูตร่วมสืบสานประเพณีลอยกระทง

สถานทูต 15 ประเทศที่ร่วมนำ ภูมิปัญญาเก่าแก่ ศิลปวัฒนธรรม มรดกโลก ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ประจำชาติของตนเอง มาหลอมรวมร่วมกันสร้างสรรค์ผลงาน นิทรรศการกระทงโคมชักนานาชาติ ส่งมอบคุณค่าความสุข สิ่งที่ดี เพื่อร่วมเฉลิมฉลองเทศกาลลอยกระทงครั้งนี้ ได้แก่

• สถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐประชาชนจีน
• สถานเอกอัครราชทูตฝรั่งเศส
• สถานเอกอัครราชทูตอังกฤษ
• สถานเอกอัครราชทูตอินโดนีเซีย
• สถานเอกอัครราชทูตญี่ปุ่น
• สถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
• สถานเอกอัครราชทูตเมียนมาร์
• สถานเอกอัครราชทูตเปรู
• สถานเอกอัครราชทูตโปรตุเกส 
• สถานเอกอัครราชทูตสหพันธรัฐรัสเซีย
• สถานเอกอัครทูตสวิตเซอร์แลนด์
• สถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกา
• สถานเอกอัครราชทูตอิตาลี
• สถานเอกอัครราชทูตนิวซีแลนด์
• สถานเอกอัครราชทูตสิงคโปร์

เมียนมาร์

กระทงโคมชักของประเทศ เมียนมาร์ ประกอบด้วยลายฉลุที่แสดงถึงสัญลักษณ์ของประเทศ อาทิ พิณพม่า เครื่องดนตรีประจำชาติที่มีรูปทรงเป็นเอกลักษณ์, ท่าร่ายรำและเครื่องแต่งกายนางรำ, โครงสร้างสถาปัตยกรรมวัด-เจดีย์สำคัญๆ อาทิ มหาเจดีย์ชเวดากอง พระมหาธาตุเจดีย์ชเวสิกอง พระธาตุอินทร์แขวน, ประติมากรรมสิงโตแบบพม่า, เจดีย์เมืองพุกาม

นิวซีแลนด์

สถานเอกอัครราชทูตนิวซีแลนด์ส่งผ่านวัฒนธรรมโดยนำเสนอ กีวี นกท้องถิ่น และ เฟิร์นใบเงิน(ponga/silver fern) อันเป็นพืชสัญลักษณ์ประจำชาตินิวซีแลนด์ สะท้อนให้เห็นถึงความตั้งใจและทุ่มเทในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (taonga/treasure) เช่นเดียวกับประเทศไทย

ญี่ปุ่น

จัดแสดงลายฉลุ สถาปัตยกรรมยุคเอโดะ (ค.ศ.1603-1868) ซึ่งเป็นชื่อเดิมของกรุงโตเกียว มีสถาปัตยกรรมที่งดงามเป็นเอกลักษณ์ซึ่งได้รับการอนุรักษ์สืบทอดต่อมาจนถึงปัจจุบัน อาทิ วัดอาซาคุสะ อายุเก่าแก่ที่สุดในโตเกียว, หอระฆังโทคิโนคะเนะ ที่เมืองโบราณคาวะโกเอะในจังหวัดไซตะมะ, สถานที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก เช่น ศาลเจ้าโทโชกู จังหวัดโทจิงิ มีรูปสลักไม้ที่มีชื่อเสียง, ซันซะรุ ลิงสามตัวทำอากัปกิริยาปิดหู ปิดตา ปิดปาก, ฮิเมจิ  ปราสาทนกกระสาขาว จังหวัดเฮียวโงะ, ผลงานภาพพิมพ์ อุคิโยะเอะ ภาพที่แสดงถึงเรื่องราววิถีชีวิต ความบันเทิงและสิ่งจรรโลงใจของผู้คนในเอโดะ

เปรู

สื่อสัญลักษณ์ที่แสดงถึงประเทศเปรู อาทิ มาชูปิกชู เมืองอินคาโบราณ, เกสวาชากา สะพานเชือกอินคาโบราณที่เป็นส่วนหนึ่งของระบบถนนแอนดีส(แหล่งมรดกโลก) นอกจากนี้ยัง ทำเนียบประธานาธิบดี, วิหารกรุงลิมา, วิหารและอารามนักบุญฟรานซีส ในเขตประวัติศาสตร์กรุงลิมา, ลามารีนา ประภาคารริมชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิก, ซักซายวามัน ป้อมปราการส่วนหนึ่งของเมืองกุสโล (แหล่งมรดกโลก), น้ำพุจัสตุรัสเมืองกุสโก หุ่นไม้และลายสลักเมืองชันชัน เมืองอิฐดินดิบโบราณ ค.ศ.850

ความมหัศจรรย์ของ นัซกา กลุ่มลายเส้นลึกลับขนาดใหญ่กลางทะเลทราย, เทศกาล Virgin of Candelaria เมืองปูโน ซึ่งได้รับการจัดให้เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม และ สัตว์ตระกูลอูฐของเปรู อาทิ ยามา, อัลปากา, บิกุญญา และ กวา นาโก

ฝรั่งเศส

มาในแนวคิด ยังมีอะไรมากมายให้ได้ค้นพบ(อีกครั้ง) โดยกระทงโคมชักของฝรั่งเศสมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้ผู้ชมมองเห็นประเทศฝรั่งเศสในมุมที่ลึกซึ้งขึ้นผ่านสิ่งปลูกสร้างที่มีชื่อเสียงและสัญลักษณ์ของศิลปะการใช้ชีวิตแบบฝรั่งเศส หรือ Art de vivre เช่น หอไอเฟล แม่น้ำแซน พิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ แคว้น
บริตตานี และ แคว้นนอร์มังดี เพื่อชมระดับน้ำทะเลอันน่าทึ่งโดยรอบวิหารมงต์แซงต์มิแชล เป็นต้น

จีน

กระทงโคมชักฉลุลายของสถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐประชาชนจีนนำเสนอเสน่ห์ประจำชาติผ่านสถาปัตยกรรมอันมีประวัติยาวนาน ผสานกับความก้าวหน้าทันสมัยของมหานครเทคโนโลยีและวัฒนธรรมเมืองสมัยใหม่อย่าง เซี่ยงไฮ้ และ อู่ฮั่น

ลวดลายของกระทงได้หยิบยกสถานที่ขึ้นชื่อตั้งแต่ พระราชวังฤดูร้อน หนึ่งในพระราชวังสำคัญของประเทศในสมัยโบราณ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปีพ.ศ.2541, The Bund ตั้งอยู่ริมแม่น้ำหวงผู่ สัญลักษณ์นครเซี่ยงไฮ้ บอกเล่าความกลมเกลียวระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคต ในประเทศจีน

อินโดนีเซีย

สถานเอกอัครราชทูตอินโดนีเซีย สร้างสรรค์กระทงโคมชักฉลุลายจาก Bhinneka Tunggal Ika หรือคำขวัญประจำประเทศที่เป็นการกล่าวถึงความหลากหลายในประเทศอินโดนีเซีย ไม่ว่าจะเป็นเชื้อชาติ, ภาษา และศาสนา แสดงผ่านทางสถานที่สำคัญต่างๆ ในแต่ละเมืองของประเทศอินโดนีเซีย จากด้านตะวันออกสู่ด้านตะวันตก ข้ามไปยังเกาะชวา เกาะบาหลี หนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงระดับโลกและยังมี Pura Besakih ที่มีขนาดใหญ่และศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของเกาะบาหลี

 

สวิตเซอร์แลนด์

สถานที่ที่มีชื่อเสียงของประเทศซึ่งสถานเอกอัครทูตสวิตเซอร์แลนด์นำมาเป็นลายฉลุในครั้งนี้ได้แก่ สะพานชาเพล (Kapellbrucke) สะพานโครงสร้างไม้ตั้งชื่อตามโบสถ์ที่ตั้งอยู่ใกล้กันใจกลางเมืองลูเซิร์น เป็นสะพานมุงหลังคาที่เก่าแก่ที่สุด สร้างขึ้นในปีค.ศ.1333 เพื่อเชื่อมย่านเมืองเก่าเข้ากับเมืองใหม่

ในกระทงยังประกอบด้วยลายฉลุรูปทรง Grossmunster โบสถ์สไตล์โรมันนิกายโปรแตสแตนท์ หนึ่งในสี่โบสถ์หลักของเมืองซูริค มีจุดเด่นอยู่ที่หอคอยตึกคู่แฝด, มัทเทอร์ฮอร์น ยอดเขาโดดเด่นของประเทศที่มีความสูง 4,478 เมตร รูปทรงสูงแหลมคล้ายพีรามิด เกิดจากการเคลื่อนตัวเข้าชนกันของทวีปแอฟริกาและยุโรปเมื่อหลายล้านปีก่อน

 

ไทย

กระทงโคมชักของประเทศไทยได้รับการแต่งแต้มด้วยสัญลักษณ์ผสมผสานความดั้งเดิมอันเป็นมรดกทางวัฒนธรรม และความทันสมัยของสถาปัตยกรรมต่าง ๆ เช่น วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือวัดพระแก้ว เสาชิงช้า ซึ่งเป็นอีกหนึ่งโบราณสถานที่สำคัญ สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2327 เพื่อใช้ในการประกอบพิธีโล้ชิงช้าของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และ ไอคอนสยาม แลนด์มาร์คแห่งใหม่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา จุดหมายแห่งการท่องเที่ยวระดับโลก

นิทรรศการเปิดให้เข้าชมระหว่างวันที่ 24 ตุลาคม - 1 พฤศจิกายน 2563 ณ ธารา ฮอลล์ ชั้น M ไอคอนสยาม

* * *

เรื่องที่คุณอาจสนใจ

• เครื่องประดับทองคำโบราณ โดยกลุ่มทองถนิม
• กระทงน้ำแข็ง ทำอุณหภูมิน้ำเปลี่ยนจริงหรือ
• สถาปัตยกรรม 'ศาลหลักเมือง'