'ตรรกะวิบัติ' สนามรบร่วมสมัย

บางทีการฟังคนใหญ่คนโตถกเถียงกันมากๆ อาจทำให้เกิดความสับสนในหลักคิด ที่เคยเชื่อว่าแบบนี้ถูก แบบนั้นผิด พอฟังท่านผู้มีเกียรติถามไปตอบมาแล้ว กลับงงมากขึ้นว่าที่ผิดกลายเป็นถูก ที่ถูกกลับกลายเป็นผิด ดังนั้น การรับฟังรับรู้การถกเถียงกันในวงการที่ต่างฝ่ายต่างมีเบื้องหลังนั้น ต้องระวังไว้ให้ดีว่าจะไม่ทำให้ความสามารถในการคิดวิเคราะห์ของเราลดลงไป จากการเชื่อตามคิดตามสิ่งที่ได้ยินได้ทราบ

สนทนากับคนที่คิดอย่างหนึ่งแต่พูดออกมาอีกอย่างหนึ่ง มักเต็มไปด้วย “ตรรกะวิบัติ” คือตะแบงไปในทางที่เขาจะไม่ถูกเปิดเผยเบื้องหลังนั้นออกมา เบื้องหลังคือรู้อยู่แล้วว่าเรื่องนี้ผิด แต่มักจะใช้ตรรกะว่าเรื่องนั้นเป็นเรื่องที่ถูก เพราะยังไม่มีใครพิสูจน์ได้ว่าผิด แป้งยังคงเป็นแป้งตราบเท่าที่ยังไม่มีใครบอกว่าเป็นยาเสพติด ที่ฉันได้ทำมาทั้งหมดนั้นในใจก็ยอมรับอยู่แล้วว่าผิด แต่ตะแบงว่าถูก เพราะไม่เห็นมีใครบอกว่าผิด ของนี้ผู้คนต้องอยากได้ เพราะไม่เห็นมีใครบอกมาไม่อยากได้ เรื่องถูกหรือผิด ไม่ใช่ยุติลงแค่ว่าถ้าไม่มีใครบอกว่า แสดงว่าไม่ผิด จอดรถในที่ห้ามจอดได้ในยามจำเป็น เพราะไม่มีใครบอกว่าแม้จำเป็นก็จอดตรงนี้ไม่ได้

อย่าเหมารวมว่าถ้าเรื่องนี้ไม่จริงทั้งหมดทั้ง 100 เปอร์เซ็นต์ แปลว่าเรื่องนั้นไม่จริงทั้งหมด ไม่จริง 100 เปอร์เซ็นต์ ฟังคำอภิปรายของท่านผู้ทรงเกียรติแล้วไปพบว่าบางส่วนที่ท่านเสนอมานั้นไม่เป็นความจริง ไม่ได้แปลว่าเรื่องทั้งหมดเป็นเรื่องเท็จ คนที่เราไม่ชอบพูดออกมาแล้วมีอะไรที่ผิดเล็กผิดน้อย เราก็สรุปเลยว่าทุกเรื่องที่พูดมานั้นผิด หรือไม่จริง อย่าให้ความชอบความไม่ชอบมากลายเป็นประตูปิดหูปิดตาความจริงที่พอมีเหลืออยู่เลย

บางทีก็ตะแบงว่าเรื่องนี้ถูกต้อง ด้วยการอ้างว่ามีใครสักคนหนึ่งบอกว่าถูก ซึ่งตามความจริงแล้วจะถูกหรือไม่ถูกนั้นต้องมีประจักษ์หลักฐาน ที่ยืนยันทางใดทางหนึ่งได้จริง ไม่ใช่แค่คนใหญ่คนโต หรือคนดังบอกว่าถูกแล้ว เรื่องนั้นต้องถูก ต้องเป็นจริงเสมอไป เรามักพบเจอกันเสมอๆ ในการกล่าวอ้างยืนยันว่าเรื่องที่ตนเชื่อนั้นเป็นจริง เรื่องนั้นถูกต้อง เพราะคนดังคนนั้นได้กล่าวไว้ ดาราดังบอกว่าหวยช่วยกระจายรายได้ ไม่ได้แปลว่าหวยเป็นเรื่องที่ดี

ถ้าเห็นว่าใครสักคนเป็นคนไม่ดี แล้วสรุปต่อไปในทันทีว่าทุกอย่างที่คนนั้นบอกว่าดี คือเรื่องที่เลว บอกว่าจริงคือเท็จ นักการเมืองที่เราเกลียดมาบอกว่าวัคซีนตัวนี้ดี เราสรุปทันทีไปเลยว่าวัคซีนตัวนี้เลวไม่ได้ ถ้าไม่อยากมีตรรกะวิบัติ ให้แยกคนออกจากเรื่องที่ต้องบอกว่าดีหรือไม่ดี ดูที่เรื่อง อย่าดูที่คนพูดเรื่องนั้น ดูตรรกะของเรื่อง อย่าเชื่อตามความชอบ ต่อให้คนที่เราคิดว่าเก่งสารพัด บอกว่าเรื่องนี้ถูกต้อง เรื่องจริงๆ อาจไม่ถูกก็ได้ ท่าน ส.ส.บอกว่าลงทุนเรื่องนี้แล้วคุ้มค่า ไม่ได้แปลว่าต้องลงทุนเรื่องนั้น เพราะท่าน ส.ส.คนนั้นอาจไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านการลงทุน หลักง่ายๆ คืออย่าเชื่อตามคนดัง โดยไม่ได้ไตร่ตรองให้รอบคอบ

อย่าโทษเรื่องนั้นเรื่องนี้ เพียงเพราะเรื่องนั้นเกิดขึ้นก่อนที่เราจะเจอกับเรื่องที่เราไม่ชอบ หรือไม่พอใจเกิดขึ้นตามมา ไฟดับหลังจากที่คนที่เราไม่ชอบเดินเข้ามา อย่าสรุปว่าคนนั้นเป็นคนทำให้ไฟฟ้าดับ ถ้าใช้ตรรกะวิบัตินี้จะกลายเป็นการไล่ล่าแม่มด เห็นใครที่เราไม่ชอบทำอะไรก็แล้วแต่ และบังเอิญมีเรื่องอะไรที่ย่ำแย่เกิดขึ้นตามมา ถ้าชอบการไล่ล่าแม่มด ใครสักคนหนึ่งที่เราไม่ชอบเดินผ่านแถวนั้นโดยบังเอิญ เลยกลายเป็นว่านายคนนั้นเป็นต้นเหตุของเรื่องแย่ๆ ที่ตามมา เพราะคนนั้นเป็นซีอีโอคนก่อน บริษัทถึงได้เละเทะจนถึงวันนี้ จะเละหรือไม่นั้นไม่ได้ขึ้นกับว่าใครเป็นซีอีโอแต่เพียงอย่างเดียว ยังมีตัวประกอบอื่นๆ อีกมากมายหลายอย่าง

ที่น่าจะส่งผลเสียมากที่สุดคือ ตรรกะวิบัติว่าถ้าไม่ใช่พวกฉัน ก็ต้องเป็นพวกศัตรู เพราะถ้าใช้หลักการนี้กันมากๆ ระบบนิเวศจะไม่มีอยู่อีกต่อไป มีแค่สนามรบร่วมสมัยเท่านั้น