‘วันวิสาขบูชา’ มงคลโคลงพระราชทาน ‘คืนวิสาข์’

วันวิสาขบูชา วันสำคัญทางศาสนาพุทธสำหรับพุทธศาสนิกชนทั่วโลก เพราะเป็นวันคล้ายวันที่เกิดเหตุการณ์สำคัญที่สุดในศาสนาพุทธ 3 เหตุการณ์ด้วยกัน คือ การประสูติ ตรัสรู้ และเสด็จปรินิพพานขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยทั้งสามเหตุการณ์ล้วนเกิดขึ้นในวันเดียวกันคือ วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 เพียงแต่ต่างปีกัน

นอกจากนี้ ที่ประชุมสมัชชาสหประชาชาติ สมัยสามัญ ครั้งที่ 54 ยังได้พิจารณาระเบียบวาระที่ 174 มีมติรับรอง “วันวิสาขบูชา” ให้เป็น วันสำคัญสากลของโลก (International Recognition of the Day of Vesak) เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2542 ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ว่าทรงเป็นมหาบุรุษผู้ให้ความเมตตาต่อหมู่มวลมนุษย์ทั้งหลายในโลก

“วันวิสาขบูชา” หรือ “วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6” ปีนี้ตรงกับ วันพุธที่ 26 พฤษภาคม 2564 ประเพณีที่สืบทอดกันในวันนี้ปกติคือการเข้าวัดทำบุญ ฟังเทศน์ฟังธรรม และเวียนเทียน แต่ปีนี้ซึ่งยังอยู่ในช่วงแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 กระทรวงวัฒนธรรมจึงจัดให้มีพิธีวันวิสาขบูชาวิถีใหม่ เจริญพระพุทธมนต์ผ่านโทรทัศน์ และ เวียนเทียนผ่านสื่อออนไลน์

ความสำคัญวันวิสาขบูชา : การประสูติ ตรัสรู้ และเสด็จปรินิพพานขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

มงคลยิ่งประการหนึ่งในวันวิสาขบูชาในอดีตที่ผ่านมาคือ พุทธศาสนิกชนได้รับพระมหากรุณาธิคุณใน สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทาน บัตรอวยพรพระราชทานวันวิสาขบูชา เมื่อครั้งทรงดำรงพระราชอิสริยยศ ‘สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี’

โดยในปีพ.ศ.2550 กรมสมเด็จพระเทพฯ พระราชทานโคลงพระราชนิพนธ์ชื่อ คืนวิสาข์ ให้กระทรวงวัฒนธรรมนำไปจัดพิมพ์ใน “บัตรอวยพรวันวิสาขบูชา”  แจกจ่ายแก่พุทธศาสนิกชน จำนวน 100,000 บัตร เนื้อหาโคลงพระราชทานมีดังนี้

“เพ็ญเดือนสิบห้าค่ำ   คืนวิสาข์

ห้วงแห่งเนรัญชรา   ใหญ่กว้าง

แท่นกุศะนามา   ติณชาติ

โพธิ์พฤกษ์แหล่งสมสร้าง   สืบถ้วน บารมี

สิบทัศพลันเปี่ยมท้น   พุทธธรรม

ลุอนุตรสัม-   โพธิพร้อง

โปรดหมู่สัตว์น้อมนำ   เนื่องสวัสดิ์

ไป่เกลือกกลั้วเสพส้อง   กิเลสสิ้น บ่วงมาร”

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรมในเวลานั้น คุณหญิงไขศรี ศรีอรุณ กล่าวถึงเนื้อหาพระราชนิพนธ์มีใจความว่า ‘วันเพ็ญเดือนสิบห้าค่ำคืนวันวิสาขบูชา ริมแม่น้ำเนรัญชราที่กว้างใหญ่ นั่งบนแท่นหญ้า (กุศะ) ใต้ต้นโพธิ์ที่สร้างบารมีสิบประการเปี่ยมล้นด้วยพุทธธรรม บรรลุสัมมาสัมโพธิญาณ และโปรดหมู่สัตว์ทั้งหลายอย่างต่อเนื่องกันมา เพื่อไม่ให้ไปเกลือกกลั้วกับกิเลสมารทั้งหลาย’  ซึ่งจะเป็นเครื่องเตือนใจประชาชนให้ทราบถึงประวัติและความสำคัญของวันวิสาขบูชา ตลอดจนให้พร้อมใจกันระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณและหลักคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

"คืนวิสาข์" โคลงพระราชทาน บนบัตรอวยพรวันวิสาขบูชา พ.ศ.2558

สำหรับ รูปแบบบัตรอวยพรพระราชทานวันวิสาขบูชา ดังกล่าว  ด้านหน้าเป็นรูป พระพุทธสิหิงค์ ด้านหลังมีคำอธิบายประกอบว่าเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ สำริดกะไหล่ทอง ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 19-20 ประดิษฐาน ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ลักษณะพุทธศิลป์เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ หรือ ปางตรัสรู้ ประทับนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ทั้งสองวางหงายซ้อนกันบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซ้าย พระชงฆ์ขวาทับพระชงฆ์ซ้าย พระอิริยาบถนี้ หมายถึง พระโพธิ์สัตว์ทรงบรรลุอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อวันเพ็ญ เดือน 6 (วิสาขะ)

ด้านใน ‘บัตรอวยพรพระราชทานวันวิสาขบูชา’ มีคำอธิบายความหมายของวันวิสาขบูชาด้วยพร้อมข้อความเชิญชวนให้ ลด ละ เลิก อบายมุข เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา และน้อมถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9  สำหรับด้านในหลังเป็นบทพระราชนิพนธ์ “คืนวิสาข์”

หน้าปกและด้านหลังบัตรอวยพรวันวิสาขบูชา พ.ศ.2558

ต่อมาในปีพ.ศ.2558 นาย วีระ โรจน์พจนรัตน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมการศาสนา ได้จัดทำ บัตรอวยพรวันวิสาขบูชา อีกครั้ง เพื่อเผยแพร่ให้พุทธศาสนิกชนรับทราบถึงองค์ความรู้และความสำคัญของวันวิสาขบูชา โดยได้ขออนุญาตนำภาพ พระพุทธรูปนาคปรก ประดิษฐานพระนามาภิไธย สธ. ที่ทางมหาวิทยาลัยพะเยา ได้รับพระราชทานพระราชานุญาตให้จัดสร้างเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในโอกาสทรงเจริญพระชนมายุ 60 พรรษา ลงพิมพ์ด้านหน้าบัตรอวยพรวันวิสาขบูชา เบื้องต้นจัดพิมพ์บัตรอวยพรจำนวน 20,000 บัตร แจกจ่ายให้แก่ประชาชน สถาบันการศึกษาทั่วประเทศ รวมไปถึงประชาชนที่เข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมพระพุทธศาสนาเนื่องใน "เทศกาลวิสาขบูชาและอัฏฐมีบูชา ประจำปี 2558" ที่ท้องสนามหลวง ระหว่างวันที่ 29 พฤษภาคม-9 มิถุนายน 2558

ที่สำคัญในการนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี  พระราชทานพระราชานุญาตให้อัญเชิญบทพระราชนิพนธ์ “คืนวิสาข์” ลงพิมพ์บนบัตรอวยพรวันวิสาขบูชาประจำปี 2558 เพื่อเผยแพร่ให้พุทธศาสนิกชนได้ตระหนักถึงความสำคัญของวันวิสาขบูชา และเชิญชวนให้ประชาชนลด ละ เลิก อบายมุข ถวายเป็นพุทธบูชาอีกครั้งหนึ่งด้วย