ฉลองวันแห่งความรักจีน ‘วันชีซี’

ตำนานเรื่อง สาวทอผ้ากับหนุ่มเลี้ยงวัว ที่จะมาพบกันปีละครั้ง ใน วันขึ้น  7 ค่ำ เดือน 7 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน เรียกว่า วันชีซี (七夕节 – qi xi jie – ชีซีเจี๋ย) คู่รักจะข้ามทางช้างเผือกมาพบกันแค่ปีละครั้ง ตามมติของสวรรค์ วันนี้จึงเป็นวันแห่งความรัก หรือ Chinese Valentine’s Day รวมถึงหลายประเทศในเอเชีย เช่น ญี่ปุ่น มีเทศกาลทานาบาตะ ในฮ่องกง ไต้หวัน เวียดนาม และเกาหลี ก็มี วันชีซี

    เทศกาลวันชีซี (ภาพ : broadcastover.com)

ชาวยุโรปตั้งแต่โบราณก็มองเห็นท้องฟ้าปรากฏกลุ่มควันสีขาวเหมือนกัน ชาวกรีกเรียกว่า Milky Way ตำนานจากเทพเจ้ากรีก เมื่อเฮอคิวลิสน้อย ลูกของเทพซุส ไปกินนมของเทพีเฮรา พระนางตกใจเลยผลักทารกเฮอคิวลิสออก ทำให้น้ำนมกระเด็นเปื้อนท้องฟ้า กลายเป็น “ทางน้ำนม” กลุ่มประเทศในเอเชียกลาง ชาวอาหรับเรียกว่า Straw Thief’s Way เล่าเรื่องตำนานเทพไปขโมยข้าวแล้วทำข้าวหกบนท้องฟ้า

แต่เรื่องราวที่คลาสสิกและให้ความรู้สึกถึงความรักแท้ของชาวจีน เกี่ยวข้องกับดวงดาวบนฟากฟ้านั้นเล่ามาตั้งแต่ยุคราชวงศ์ฮั่น (Han Dynasty) เมื่อ 206 ปีก่อนคริสตกาล เมื่อถึงวันนี้ชาวจีนจะฉลองวันแห่งความรัก จัดของเซ่นไหว้ ทำอาหารและขนม หนุ่มสาวมอบของขวัญให้แก่กัน สาวโสดก็อธิษฐานขอให้เจอชายหนุ่มเป็นสามีที่ดีในอนาคต หญิงเพิ่งแต่งงานจะขอพรให้ได้บุตร

      ภาพเทศกาลวันชีซี (ภาพ : ltlmultilingual.com)

เรื่องเริ่มต้นที่หนุ่มเลี้ยงวัว หนิวหลาง อาศัยอยู่กับพี่ชายและพี่สะใภ้ แต่มักถูกพี่สะใภ้ว่ากล่าว เขาจึงหนีออกจากบ้านพร้อมกับวัว 1 ตัว ตำนานเล่าว่าที่จริงเจ้าวัวตัวนั้นเคยเป็นเทพอยู่บนสวรรค์แล้วทำผิดกฎ จึงถูกลงโทษไปเกิดเป็นวัวอยู่บนโลกมนุษย์ หนุ่มเลี้ยงวัวจูงวัวออกเดินไปจนถึงสระน้ำ ไปเจอนางฟ้า 7 องค์ กำลังเล่นน้ำอยู่ในสระ เจ้าวัวช่วยหนิวหลางขโมยเสื้อผ้านางฟ้า เมื่อนางฟ้าเล่นน้ำเสร็จหาเสื้อผ้าไม่เจอจึงให้น้องสาวคนสุดท้องชื่อ จือหนี่ว์ (แปลว่า สาวทอผ้า) มาเจรจาขอเสื้อผ้าคืนจากหนิวหลาง เมื่อหนุ่มเลี้ยงวัวเจอสาวทอผ้าก็เกิดรักแรกพบในทันที เขาขอให้นางแต่งงานกับเขา และนางก็ยินยอม จือหนี่ว์กับหนิวหลางแต่งงานกัน มีลูกชายหนึ่งหญิงหนึ่ง และใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข

   เทศกาลวันแห่งความรักจีน ชาวจีนนิยมมอบของขวัญเป็นช็อกโกแลตรูปหัวใจ (ภาพ : china.org)

ไม่นานนัก เจ้าแม่หวังหมู่ผู้ปกครองสวรรค์รู้เรื่องนี้เข้า นางโกรธมากสั่งให้จือหนี่ว์กลับสวรรค์ และต่อมาเจ้าวัวก็ป่วยตาย ก่อนตายมันได้บอกแก่หนิวหลางว่า ให้ใช้หนังวัวคลุมไหล่เพื่อเหาะขึ้นสวรรค์ไปหาจือหนี่ว์ หนุ่มเลี้ยงวัวจึงนำลูกทั้ง 2 คนใส่ตะกร้าเหาะไปยังสวรรค์เพื่อตามหาจือหนี่ว์ แต่เจ้าแม่หวังหมู่จึงใช้ปิ่นเงินขีดเส้นบนฟ้า กลายเป็นแม่น้ำสายใหญ่ขวางกั้นไม่ให้หนิวหลางและจือหนี่ว์มาพบกัน เพราะทำผิดกฎสวรรค์ที่ห้ามไม่ให้นางฟ้าและมนุษย์รักกัน

ต่อมา เหล่านกสี่เชว่บนสวรรค์รู้สึกซาบซึ้งกับความรักของคนทั้งสอง ในทุก วันขึ้น 7 ค่ำ เดือน 7 ของทุกปี พวกนกจะรวมปีกกันสร้างเป็นสะพาน ให้หนิวหลางและจือหนี่ว์เดินข้ามสะพานมาพบกัน และเมื่อเจ้าแม่หวังหมู่ทรงทราบจึงยินยอมให้ทั้งสองมาเจอกันได้

     ของขวัญในเทศกาลชีซีเจี๋ย (ภาพ : echineselearning.com)

เทศกาลชีซีเจี๋ย บันทึกว่ามีมาตั้งแต่สมัยราชวงศ์ฮั่น ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น 1 ในมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของชาติจีน มีความสำคัญเกี่ยวข้องกับความรู้ด้านดาราศาสตร์ของคนจีนโบราณอีกด้วย ด้วยเป็นวันเริ่มต้นฤดูใบไม้ร่วง ท้องฟ้าแจ่มใสไร้เมฆ ชาวโลกสามารถเห็นทางช้างเผือกทอดตัวยาวจากทิศเหนือจรดทิศใต้ โดยมีดาวฤกษ์ 2 ดวงสว่างสุกใสอยู่คนละด้านของทางช้างเผือก คือ ดาวเวก้า (Vega) ตัวแทนของจือหนี่ว์ และ ดาวอัลแทร์ (Altair) ตัวแทนของหนิวหลาง

ในสมัยโบราณ เทศกาลชีซียังไม่เกี่ยวข้องกับเรื่องราวของความรัก แต่มีประเพณีเฉลิมฉลองให้แก่เด็กผู้หญิงในยุคโบราณ เรียกว่า Daughter's Festival เช่น เด็กหญิงต้องกลัดเข็มเย็บผ้าไว้ในเสื้อเป็นเคล็ดเพื่อให้มีสติปัญญาแหลมคม มีพิธีขอพรจากเทพเจ้า พิธีบวงสรวงเทพธิดาจือหนี่ว์ ที่ชาวจีนยกย่องให้เป็น “เทพธิดาแห่งการเย็บปักถักร้อย” รวมถึงขอพรให้ได้เจอคู่ครองที่ดี

    โหยวฟ่าน ข้าวเหนียวนึ่งแบบเค็ม (ภาพ : ltl-taiwan.com)

ปัจจุบัน บางชุมชนในจีน, ฮ่องกง, ไต้หวัน จัดพิธีฉลอง เทศกาลวันชีซี บ้างแต่งชุดจีนโบราณนั่งเย็บปักถักร้อย และขอพรเพื่อให้ได้คู่ครองที่ดี บางที่ทำอาหารฉลองวันชีซี ในไต้หวัน มีอาหารและขนม ที่พ่อแม่จะทำให้ลูกสาวที่เพิ่งออกเรือน หรือทำกินกันเองในครอบครัว เช่น ทำ โหยวฟ่าน (you fan) ข้าวเหนียวนึ่ง แบบหวานและแบบเค็ม แบบหวานนึ่งกับน้ำตาลทรายแดงกับลำไยแห้ง แบบเค็มใส่กุ้งตัวเล็ก หอมแดง ปลาหมึก หมู เห็ด ปรุงรสด้วยซีอิ๊วขาวกับน้ำมันงา นึ่งในตะกร้าไม้ไผ่ พ่อแม่จะหุงโหยวฟ่าน ให้ลูกและเพื่อน ๆ ของลูก และญาติมิตรที่เพิ่งให้กำเนิดลูก 1 เดือน

    ซุปไก่ต้มเหล้า (ภาพ : ltl-taiwan.com)

บางบ้านทำซุปไก่ต้มเหล้า เรียกว่า หมา โหยว จี จิ่ว คือไก่ต้มเหล้า ใส่ขิง น้ำมันงา สาเกนิดหน่อย ปรุงรสด้วยเกลือ เป็นอาหารบำรุงสุขภาพคุณแม่หลังคลอดด้วย

บางบ้านทำขนม หร่วน เกา คือข้าวปั้นมีรูตรงกลาง คล้าย ๆ จุ๋ยก้วย รูตรงกลางกลม ๆ ลักษณะเหมือนชาม เอาไว้เก็บน้ำตาของสาวทอผ้า

บางที่ก็จัดของเซ่นไหว้ เทพธิดาแห่งการเย็บปักถักร้อย จัดโต๊ะวางแป้งแต่งหน้า ลิปสติกสีแดง หวี กระจกกลม ผ้าเช็ดหน้า กับเก้าอี้ตัวน้อย ให้จือหนี่ว์แต่งหน้าให้สวยก่อนไปพบกับสามีหนุ่มเลี้ยงวัวบนทางช้างเผือก

    หนิวหลางกับจือหนี่ว์ พบกันบนทางช้างเผือก (ภาพ : ltl-taiwan.com)

ยุคนี้ ชาวจีนฉลองวันแห่งความรักแบบชาวตะวันตก และอวยพรคำว่า  Happy Qixi Valentine’s Day! ให้ดอกไม้ การ์ด ช็อกโกแลต ของขวัญรูปหัวใจ พาไปดินเนอร์  แต่ผู้เฒ่าผู้แก่มักพูดกันว่า วันนี้ยังไงฝนก็ตก วันขึ้น 7 ค่ำ เดือน 7 อาม่าอากงบอกว่า ฝนตกทุกปีแน่นอน เพราะแสดงว่าจือหนี่ว์ สาวทอผ้า กำลังร้องไห้...