‘เรื่องสั้น-บทกวี’ 50 ปี ‘ไทย-สาธารณรัฐเช็ก’ ส่งได้ถึง 31 พ.ค. 67

เนื่องในโอกาสฉลองครบรอบ 50 ปี  การสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างราชอาณาจักรไทยและ สาธารณรัฐเช็ก สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย, สถานเอกอัครราชทูตเช็กประจำประเทศไทย, สำนักงานศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัย จึงได้จัดการประกวด เรื่องสั้น-บทกวี ชิงรางวัลรวมมูลค่ากว่าแสนบาท

มีการจัดเสวนา วรรณกรรมไทย-วรรณกรรมเช็ก โดย เอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเช็ก H.E. Mr. Pavel Pitel, นรีภพ จิระโพธิรัตน์ นายกสมาคมนักเขียนฯ, รศ.ดร. วริตตา ศรีรัตนา, เจน สงสมพันธุ์ กรรมการซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ ด้านหนังสือ ไปเมื่อวันที่ 4 เมษายน 2567 

เอกอัครราชทูตสาธารณรัฐเช็ก H.E. Mr. Pavel Pitel กล่าวว่า ประวัติศาสตร์วรรณกรรมของเช็กมีทั้งขึ้นและลง

"ก่อนมาเป็นสาธารณรัฐเช็ก เราเป็นเช็กโกสโลวาเกีย มีวรรณกรรมที่พูดถึงการปกครอง ลัทธิคอมมิวนิสต์ มีนักเขียนหลายเชื้อชาติ ประเด็นการต่อสู้เรื่องเสรีภาพ นับเป็นเรื่องเด่นของวรรณกรรมประเทศนี้

กาเรล ชาเปก เป็นนักเขียนที่ยิ่งใหญ่ ไม่ได้เป็นแค่นักเขียนด้านวิทยาศาสตร์ไซไฟล้ำสมัยอย่างเดียว แต่ยังเขียนเรื่องความเป็นมนุษย์ จิตวิญญาณ และมีความเข้าใจธรรมชาติด้วย

โบฮุมิล ฮราบัล, วาเคลฟ ฮาเวล เขียนในช่วงที่มีความไม่สงบ มีทั้งสงครามโลก และรัสเซียเข้ามาบุก ทำให้สูญเสียเอกราช เสียอิสรภาพ มิลาน คุนเดอร่า ลี้ภัยไปอยู่ฝรั่งเศส ก็เขียนงานเป็นภาษาฝรั่งเศส

วรรณกรรมของเช็กไม่ใช่ระดับประเทศหรือท้องถิ่น แต่ว่ามีความโกลบอล มีความเป็นยูโรเปียน มีการผสมผสานชนชาติทางยุโรปตามพื้นที่ที่นักเขียนไปมีประสบการณ์และได้สัมผัสวัฒนธรรมเหล่านั้น ทำให้วรรณกรรมเช็กมีความโดดเด่นและได้รับความสนใจ"

• วรรณกรรมเช็ก ผู้มาก่อนกาล

รศ.ดร. วริตตา ศรีรัตนา อาจารย์ประจำภาควิชาภาษาอังกฤษ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า สาธารณรัฐเช็กได้ผ่านระบอบการปกครองมาแล้วมากมาย ทั้งเผด็จการ ประชาธิปไตย

"ปี 1918 มีการก่อตั้งสาธารณรัฐเช็ก หลังสงครามโลกครั้งที่ 1, ปี 1938 เกิดการบุกรุกยึดครองประเทศโดยพวกนาซี, ปี 1948 เกิดปฏิวัติคอมมิวนิสต์, ปี 1968 เกิดการบุกรุกโดยกองกำลังสัญญาวอร์ซอร์

วรรณคดีของเช็กที่น่าสนใจ คนแรก ฟรันซ์ คัฟคา Franz Kafka นักเขียนชาวยิวที่เขียนภาษาเยอรมัน ชนชั้นกลางในกรุงปราก เขียนเรื่อง The Great Wall of China พูดถึงกำแพงเมืองจีนแล้วนำมาเทียบกับกำแพงในปราก ที่ประชาชนถูกสั่งให้สร้างขึ้นเพื่อไม่ให้คิดว่าได้รับแจกอาหารฟรี ต้องทำงานตอบแทน จนกลายเป็นสำนวนภาษาเช็กว่า จริง ๆ ไม่จำเป็นต้องสร้างกำแพงนั้นก็ได้

คนที่สอง กาเรล ชาเปก Karel Capek เขียนบทละคร R.U.R. (Rossum's Universal Robots) ขึ้นในปี 1920 มีคำว่าโรบอท ที่มาก่อนกาลมาก ๆ มีการสร้างหุ่นยนต์เพื่อใช้แรงงาน ถ้าวันหนึ่งหุ่นยนต์ปฏิวัติอย่างที่บอลเชวิกทำ จะทำอย่างไร (ปราบดา หยุ่น แปลแล้วชื่อว่า ห.ส.ร. หุ่นยนต์สากลราวี)

เรื่องที่สอง โรคระบาดสีขาว เขียนปี 1937 ก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง โรคระบาดที่คร่าชีวิตคนอายุ 45 ปีขึ้นไป ถือว่าชาเปกเป็นบิดานิยายไซไฟยุคแรกของวรรณกรรมเช็ก เป็นวรรณกรรมดิสโทเปียยุคแรก ที่โยงความเจ็บป่วย สงครามวัคซีน โรคระบาดเข้ากับการเมือง เป็นละครเวทีที่ได้รับการแปลถึง 16 ภาษา

เรื่องที่สาม ใช้สัตว์ประหลาด ใช้หุ่นยนต์มาแทนที่แรงงาน แล้ววิพากษ์วิจารณ์ระบอบคอมมิวนิสต์ว่า สามารถทำลายระบบชนชั้นได้จริงหรือ

นักเขียนคนที่สาม โบฮุมิล ฮราบัล Bohumil Hrabal เป็นผู้ได้รับอิทธิพลจากชาเปก เขียนเรื่อง ความเปลี่ยวดายอันกึกก้องเกินต้าน เรื่องของชายคนหนึ่งที่ทำหน้าที่บดอัดกระดาษทำลายหนังสือในช่วงระบอบคอมมิวนิสต์เซ็นเซอร์หนังสืออย่างรุนแรง

ตีพิมพ์เป็นหนังสือใต้ดินในปี 1970 กว่าจะได้ตีพิมพ์บนดินก็ปี 1989 เป็นหนังสือที่ไม่มีการแบ่งย่อหน้าเพื่อหลอกกองเซ็นเซอร์ เพราะเป็นหนังสือที่วิพากษ์วิจารณ์ระบอบคอมมิวนิสต์อย่างชัดเจน

นักเขียนคนที่สี่ มิลาน คุนเดอรา Milan Kundera ต้องลี้ภัยเพราะสถานการณ์ทางการเมือง ใช้วิธีการเสียดสี เพิ่งเสียชีวิตไป

นักเขียนคนที่ห้า วาเคลฟ ฮาเวล Václav Havel เคยมารับปริญญาดุษฎีบัณฑิตที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเมื่อ 30 ปีที่แล้ว เป็นผู้นำประเทศแต่ได้รับปริญญาด้านอักษรศาสตร์ ไม่ใช่ด้านรัฐศาสตร์

เป็นนักต่อสู้ด้านประชาธิปไตยที่เขียนบทละครและข้อเขียนต่าง ๆ บอกว่า ให้เราใช้ชีวิตอยู่ในความจริง ไม่ใช่ความลวงที่ทำให้เราเป็นคนเชื่อฟัง ไม่ต้องซื่อตรง แต่ต้องพูดความจริง และออกความเห็น แม้ว่าความเห็นนั้นจะขัดกับคุณค่ากระแสหลักก็ตาม"

• ประเทศที่มีแต่เรื่องเล่า

เจน สงสมพันธุ์ กรรมการซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ ด้านหนังสือ กล่าวว่า ไม่มีประเทศไหนสนุกและมีเรื่องเล่าเท่ากับประเทศเช็กอีกแล้ว

"ไม่มีประธานาธิบดีประเทศไหนที่เป็นนักเขียน แล้วก็ดังระดับโลก วาเคลฟ ฮาเวล เป็นนักเขียนบทละคร เวลาขึ้นไฮด์ปาร์คที่จตุรัสคนฮือฮากันมาก จนมีคนตะโกนว่าให้เขาเข้าไปในทำเนียบหรือในปราสาทแทนกษัตริย์

จนเมื่อปฏิวัติสำเร็จ ก็ถูกเรียกว่าปฏิวัตินุ่มนวล หรือปฏิวัติกำมะหยี่ เพราะไม่เสียเลือดเสียเนื้อ"

ส่งผลงานได้ตั้งแต่บัดนี้ ถึง 31 พฤษภาคม 2567 (ดูวันประทับตราไปรษณีย์เป็นสำคัญ)