'เยือนจันทร์ ชัยวัฒน์' 'ภาวะโลกร้อน' 'ออร์แกนิคเจมส์' แพงขึ้นและหายาก
พืชผักมีออร์แกนิค ปลูกและดูแลแบบไร้สาร เครื่องประดับก็มี 'ออร์แกนิคเจมส์' (Organic Gems) ได้แก่ ไข่มุก อำพัน ถ่านหิน ฯลฯ ที่กำลังมาแรงเข้ากระแสคนหาซื้อ หาเก็บ ด้วยหายากขึ้นจาก 'ภาวะโลกร้อน'
เพชรก็มี Sustainable Diamond จะเรียกว่า เพชรยั่งยืน ก็ได้เพราะเกิดจาก ห้องแล็บ ไม่ได้เกิดจากธรรมชาติ (การผลิตจึงไม่ทำร้ายธรรมชาติ) และกำลังเป็นเทรนด์แฟชั่นเกาะกระแสรักษ์โลก
รวมถึง ออร์แกนิค เจมส์ อัญมณีเกิดจากสิ่งมีชีวิตตามธรรมชาติ ได้แก่ ไข่มุก อำพัน งาช้าง ปะการัง ถ่านหิน ที่มีราคาแพงขึ้นอย่างมาก ด้วยหายากขึ้น จาก ภาวะโลกร้อน
เยือนจันทร์ ชัยวัฒน์ แห่งร้าน TREZ Jewelry ให้ความรู้ว่า เพชรจากห้องแล็บ (Lab-Grown Diamond) สีสวย น้ำงาม ดูเหมือนเพชรแท้จนต้องใช้เครื่องมือตรวจสอบขั้นสูงจึงตรวจวิเคราะห์ได้ ราคาถูกแต่ขายต่อไม่ได้
จุดประกาย TALK ชวนสนทนาเรื่องความรักในวัตถุแวววาวมูลค่าสูง และ เทรนด์อัญมณีรักษ์โลก ในปีที่โลกเดือด สภาพอากาศแปรปรวน ส่งผลต่อวงจรการผลิตอัญมณี
ภาวะโลกร้อนส่งผลกระทบอย่างไรต่อธุรกิจอัญมณี
“ปีนี้เป็นปีที่ยากจริง ๆ ตัวเลขส่งออกยังไม่ออก สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (GIT) มีข้อมูลอยู่ ดิฉันเคยเป็นอาจารย์สอนอยู่ที่นี่เกือบ 20 ปี เป็นสถาบันของภาครัฐกึ่งเอกชน เขารวบรวมตัวเลขส่งออกและงานวิจัยต่าง ๆ ปีนี้ทองคำน่าจะเพิ่มขึ้น
ล่าสุดตอนไปดูงานแสดงอัญมณีที่ฮ่องกง เงียบจริง ๆ คำว่าเงียบคือปกติเวลาเราเข้าไปในงานจะแบบเข้าไปไม่ถึง แต่ปีนี้มันโล่ง คนน้อย มองว่าภาพรวมเศรษฐกิจโลกไม่ดี จีนกับอเมริกาเป็นตลาดใหญ่ พอจีนเศรษฐกิจไม่ดีก็ส่งผลกระทบ คิดว่าจิตวิทยาทางใจด้วย มีสงคราม มีความไม่แน่นอน ในอดีตพอมีเรื่องสงครามหรือวิกฤติต่าง ๆ อัญมณีจะขายดีมาก คนไม่เก็บเงิน เก็บของพวกนี้เพราะหมุนเวียนง่ายกว่า แต่ตอนนี้สวนกระแส เป็นเรื่องความเชื่อมั่น”
ในขณะที่ไข่มุกโตสวนกระแส เพราะอะไร
“สัมผัสได้เลยจากงานที่เพิ่งไปมา ความคึกคักคือ ออร์แกนิคเจมส์ เช่น ปะการัง ไข่มุก อำพัน เรียกว่าออร์แกนิคเพราะพวกนี้เกิดจากธรรมชาติ งานนี้ไข่มุกออกบูธกันใหญ่มาก มีซัพพลายเออร์จากทั่วโลกมาลง เมื่อใดที่มีผลกระทบจากโลกร้อน หรือผลกระทบจากแหล่งผลิต เช่น ฟาร์มที่ญี่ปุ่นเจอพายุต้องปิดฟาร์ม ซัพพลายเออร์หาย ส่งผลให้ดีมานด์ขึ้น ราคาก็วิ่งขึ้น และไม่มีของด้วย
ที่ร้านเราปีนี้มีลูกค้ามาเหมาสร้อยมุกอโกย่าหมดทั้งร้าน ตอนนั้นยังไม่รู้ว่าราคาตลาดสูงขนาดนี้ แล้วพอไปงานที่ฮ่องกงก็ยิ่งชัดเจนขึ้น เช่น สร้อยไข่มุกราคา 25,000 บาท ตอนนี้คุณภาพเดียวกันขาย 75,000 บาท”
แต่ออร์แกนิคเจมส์ขายต่อไม่ได้ราคา ไม่สามารถลงทุนได้
“ส่วนมากคนซื้อไปใช้จริง พวกไข่มุก ปะการัง อำพัน ไม่ใช่ซื้อเพื่อการลงทุนเพราะมีความแข็งไม่สูงมาก ใช้งานไม่นานก็อาจเป็นรอยได้ ความวาวหายไป หรือเปลี่ยนสภาพได้ เวลาขายคืนร้านจะไม่รับ แต่เป็นการซื้อไปเพื่อใช้งาน ใส่ให้คุ้ม ใส่จนพอใจ”
ภาวะโลกร้อนส่งผลถึงเพชรพลอยด้วยหรือไม่
“น่าสงสารที่สุดคือเพชร เพราะตอนนี้อุตสาหกรรม เพชรแล็บโกรน มาแรงมาก อยากให้ความรู้เรื่องการดูเพชรแท้กับเพชรแล็บโกรนด้วย เพราะทุกวันนี้เพชรแล็บโกรนไม่มีทางแยกได้ จะใช้ผู้ชำนาญการหรือใช้เครื่องมือที่เมื่อก่อนตรวจสอบได้ ตอนนี้เป็นไปไม่ได้แล้ว เช็คไม่ได้เลย ต้องใช้เครื่องมือขั้นสูงที่แยกองค์ประกอบธาตุจึงจะตรวจสอบได้”
เพชรแล็บโกรนเรียกว่าเพชรปลอมได้หรือไม่
“ไม่ได้ คำว่า เพชรปลอม คือสิ่งที่ดูแล้วเหมือนเพชรแต่อาจไม่ใช่เพชร เช่น อาจเป็นเพชรรัสเซีย เป็นคนละวัตถุ คือปลอมแล้วเลียนแบบคล้าย ๆ เพชร แต่คุณสมบัติทางเคมี ทางกายภาพ คนละอันกัน แต่พอเป็นเพชรแล็บโกรน ธาตุเคมีอันเดียวกัน คุณสมบัติแสง คุณสมบัติทางกายภาพ อันเดียวกันเลย ต่างกันแค่แหล่งกำเนิด เพชรแท้มาจากเหมือง อีกอันมาจากห้องแล็บ
จึงใช้คำว่าเพชรปลอมไม่ได้ ตอนนี้เข้าใจว่าใช้คำนี้เพราะมาจากสิ่งที่เลียนแบบเพชร เมื่อก่อนอะไรที่ออกมาจากห้องแล็บเรียกว่า “สังเคราะห์” หรือ Synthetic หมายถึงสร้างในห้องวิทยาศาสตร์ที่มีการดูแล แต่ในเรื่ององค์ประกอบของการเกิดวัตถุดิบ วิธีการสร้างต่างกัน
คำว่าเพชรปลอม ใช้สำหรับสิ่งที่เกิดในห้องแล็บแล้วดูเหมือน แต่ถ้าพูดถึงสิ่งที่มีคุณสมบัติแบบเดียวกัน ออกมาจากแล็บเหมือนกัน แต่เป็นแล็บที่มีค่าเคมี คาร์บอนกับคาร์บอนอันเดียวกัน เรียกว่าองค์ประกอบทางเคมีอันเดียวกัน อันนี้จะยาก ตรวจสอบยาก
ยกตัวอย่าง พลอยสีขาวชื่อพลอยเพทาย ดูเหมือนเพชร ในอดีตคนเอามาเลียนแบบเพชร เพราะดูแล้วขาว ๆ เหมือนกัน แต่พลอยเพทายมีคุณสมบัติไม่เหมือนเพชรเลย ดังนั้นการตรวจสอบง่ายมาก ส่องเข้าไปจะเห็นดับบลิ้งหรือเงาซ้อน เพราะเพทายมีค่าดัชนีหักเห แบบนี้เรียกว่าเลียนแบบได้เพราะดูเหมือนแต่คนละคุณสมบัติ”
ทำไมเพชรแล็บโกรนได้รับความนิยม
“เพชรแล็บโกรนทำมา 10 ปีแล้ว สมัยก่อนใช้ในอุตสาหกรรมบางอย่าง เช่นใช้ในเครื่องเจีย เครื่องตัด ที่มีความแข็งของเพชรสูงที่สุด ในอดีตการสร้างแล็บโกรนมีค่าใช้จ่ายสูงมาก ช่วงแรก ๆ ผลิตไซส์เล็ก จากนั้นมาเริ่มก้าวหน้า ถ้าย้อนกลับไปสัก 10 ปี ตอนไปดูงานอัญมณีที่ฮ่องกง มี 1 เจ้า จากนั้นอีกปีหนึ่งมี 5 เจ้า หลังจากนั้นเป็น 10 เจ้า ตอนนี้มีทั้งพาวิลเลี่ยนเลย
ตอนนี้ตลาดของเพชรแล็บโกรนใหญ่มาก มี 2 ตัวหลัก ๆ เรียกว่า CVD กับ HPHT มีกระบวนการผลิตต่างกัน สมัยเริ่มต้นเรายังมีวิธีตรวจสอบได้ แต่ตอนนี้คนที่มีความชำนาญสูงก็เป็นไปไม่ได้แล้ว เครื่องมือในอดีตที่เราใช้ในการตรวจสอบเพชร แต่พอเป็นเพชรแล็บโกรนยุคนี้เขาทำเหมือนเพชรเปี๊ยบเลย
แต่สิ่งที่ต่างกันคือราคา ตอนที่ผลิตใหม่ ๆ เขาจะเทียบกับคุณภาพของเพชรธรรมชาติเลย เช่น สี ความสะอาด มีใบเซอร์รองรับด้วย เขาก็บอกว่าถ้าของธรรมชาติ 100 บาท เพชรแล็บโกรนขาย 20 บาท วันนี้เหลือแค่ 2 บาท ใช้ความแตกต่างของราคาเป็นจุดขาย”
ถ้าแยกยาก เครื่องมือที่เคยมีก็ตรวจสอบยาก ลูกค้าจะดูอย่างไร
“คนซื้อจะรู้ว่าซื้อเพชรแล็บโกรน ราคาเป็นกลยุทธ์และเขาใช้คำว่า Sustainable ด้วย เพราะการทำเหมืองไม่ซัสเทน ต้องใช้แรงงานคน แต่ของเขาบอกเลยว่าไม่ใช้แรงงานคน เขาสร้างในห้องปฏิบัติการ จะมีข้อดีข้อเสีย และคนซื้อรุ่นใหม่ ๆ เขาก็ภูมิใจว่าซื้อเพชรแนวซัสเทน
ในแง่การตลาดเขาใช้ดาราดังมาเดินพรมแดง บอกเด็กรุ่นใหม่ว่าต้องรักเขา เนื่องจากราคาถูก มีคุณสมบัติเหมือนเพชรแท้ทุกประการ แยกด้วยตาเปล่าไม่ได้ เครื่องมือก็แยกยากอีก และถูกจริง ๆ เช่นเพชร 3 กะรัต ทำต่างหูราคาประมาณ 3 ล้าน แต่ของเขา 3 กะรัตสีเดียวกัน ราคาประมาณ 1% ก็ 3-5 หมื่นบาท ต่างกันเยอะมาก”
เพชรแท้ พลอยแท้ จะปรับตัวสู้เพชรจากห้องแล็บอย่างไร
“ด้วยความที่ของแท้ มีเรื่องของความหายาก อันเป็น ปัจจัยหลักของอัญมณีคือ สวยงาม คงทน หายาก คำว่าหายากจะเป็นตัวที่ทำให้ราคาเพชรไม่ตก ในอนาคตทุกคนต้องเปลี่ยนวิธีการ โดยผู้ผลิตหรือผู้ขายต้องบอกถึงแหล่งกำเนิดของเพชร มาจากที่ไหน
เช่น เพชรนี้มาจากเหมืองในแคนาดา ปกติเวลาดูเพชรคือ 4 C - Color Clarity Cut Carat และต้องระบุเลยว่ามาจากชื่อเหมืองนี้ เนื่องจากทุกวันนี้เหมืองมีจำกัด หลายแห่งปิดไป ทำให้เพชรหายากขึ้น ตอนนี้ดูเหมือนซัพพลายน้อย ซึ่งถ้าตลาดกลับมามีความมั่นใจในการตรวจสอบเชื่อว่าราคาจะกลับมา ต้องมีสิ่งที่มั่นใจว่าสามารถแยกได้ 100%
การซื้อเพชรยุคปัจจุบันไม่ใช่เรื่องง่าย เราต้องสร้างความมั่นใจให้กับอุตสาหกรรมอัญมณี ให้ผู้บริโภครู้ว่าได้ของจริง ของแท้ หายาก”
“ต้องมีความเข้าใจ และมีความสามารถตรวจสอบพื้นฐานด้วยตัวเองก่อนในบางอย่าง เพชรอาจยากกว่าพลอย เนื่องจากพลอยที่เกิดจากห้องแล็บกับพลอยธรรมชาติ แยกได้ 100% ตรวจสอบได้
ความยากอยู่ที่เพชร ต้องไปแยกองค์ประกอบหรือธาตุในคาร์บอน จึงจะรู้ว่ามีโอกาสเป็นแล็บโกรนหรือธรรมชาติ
เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นแต่ไม่ได้เกิดจากผู้ผลิตที่เขาต้องการจะปลอมแปลง แต่อาจเกิดขึ้นจากคนกลางที่ต้องการทำกำไรมากเกินไป ผู้ซื้อก็ไม่รู้ ผู้ขายก็ตรวจยาก บางท่านก็ไม่ต้องการจะหลอกผู้บริโภค แต่เขาไม่ได้มีพื้นฐานในการตรวจด้วยตัวเอง ซัพพลายเออร์บอกมายังไงก็บอกลูกค้าแบบนั้น อันนี้คือความน่ากลัวของตลาด”
ลูกค้ารู้อยู่แล้วว่าซื้อเพชรแบบไหน จากราคาที่บ่งบอกชัดเจน
“จริง ๆ ตลาดแยกกัน ซื้อเพชรแล็บโกรนราคาไม่แพง ใช้แล้วทิ้งได้ ไม่ต้องคิดเรื่องการลงทุน แต่คนที่ซื้อเพชรธรรมชาติมองเรื่องแวลูในอนาคต มีเรื่องความหายากด้วย ดังนั้นราคาจะเพิ่มข้น แต่สิ่งที่น่ากลัวคือ ตลาดทำให้คนงง คือเอาของธรรมชาติกับของจากห้องแล็บมาปนกัน แม้แค่ 1% ราคาก็ผิดกันเยอะแล้ว หรือช่างเปลี่ยนในระหว่างกระบวนการผลิต เพราะฉะนั้นการตรวจสอบของร้านต้องแข็งแรงมาก ๆ ของเรามั่นใจเพราะเราเช็คทุกเม็ด จิ๋ว ๆ มาเราตรวจทุกเม็ด”
จึงเป็นที่มาของห้องปฏิบัติการตรวจสอบคุณสมบัติของอัญมณี
“ก่อนเราจะเปิดห้องปฏิบัติการวิเคราะห์อัญมณี เราทำแล็บเล็ก ๆ อยู่ข้างหลังร้านอยู่แล้ว ให้ข้อมูลลูกค้า ใช้อุปกรณ์แบบเบสิก แต่พอเราเจอข่าวสารที่ผิด ๆ เราก็รู้สึกว่าต้องทำ ต้องมีส่วนช่วยอุตสาหกรรมนี้ เราก็เดินตาม GIT Standard ได้ ISO 17025 มีนักวิเคราะห์อัญมณีอยู่ประจำที่ห้องปฏิบัติการ
อย่างทัวริสต์มาไม่รู้ว่าที่ซื้อมาคืออะไร กล้วถูกหลอก หรือกระทั่งพ่อค้าที่ซื้อเพชรมาเป็นล็อต ๆ อยากตรวจ หรือบางทีปนเข้ามามีทั้งจริงทั้งปลอม เราช่วยแยกให้ตรวจสอบให้ในราคาที่ไม่แพง และใช้เครื่องมือขั้นสูงในการวิเคราะห์ ไม่ได้มองว่าเป็นรายได้ แต่มองระยะยาวว่าเราเป็นส่วนหนึ่งของอุตสาหกรรมอัญมณี”
ทุกวันนี้โลกร้อนขึ้นเรื่อย ๆ ออร์แกนิคเจมส์จะขายดีตลอดไปหรือเปล่า
“นอกจากภาวะโลกร้อน ตอนนี้คนขายเพชรต้องดูเรื่อง อาร์เจซี (Responsible Jewelry Council) เรื่อง ความยั่งยืน เช่น พลอยมาจากเหมืองไหน แหล่งที่มาที่ไปอย่างไร ฟาร์มไข่มุกต้องลดคาร์บอน มีระบบรีไซเคิล เหมืองใช้แรงงานอย่างถูกต้องตามหลักสิทธิมนุษยชน หรือมีการดูแลชุมชน
เช่นทับทิมของกรีนแลนด์ ซึ่งตอนนี้ปิดเหมืองไปแล้ว เนื่องจากว่ามาจากขั้วโลกที่มีหิมะตลอด กรีนแลนด์เป็นแหล่งหินแร่ที่เก่าแก่ที่สุด ตัวแร่ที่เอามาทำเขาตรวจสอบว่ามีการดูแลเรื่องชุมชน นำเงินที่ได้ไปทำมูลนิธิ ตรงนี้เข้าระบบของ อาร์เจซี
น่าจะเริ่มจากแบรนด์ดัง ๆ เช่น ทิฟฟานี่, หลุยส์ ดังนั้นร้านเพชรในไทยต้องเข้าระบบ ปีหน้าร้าน TREZ จะทำ เรื่องความยั่งยืน คิดถึงสิ่งแวดล้อม เชื่อว่าร้านจิวเวลรี่จะเข้ามาทำร่วมกัน สามารถตรวจสอบแหล่งที่มา จนถึงคนที่ขายวัตถุดิบต้องเข้าร่วมด้วย
เราต้องบอกลูกค้าเรื่องนี้ ถ้าเป็นลูกค้าประจำจะถาม เด็กรุ่นใหม่ก็มีมุมมอง เขาจะมีคำถามถึงวัตถุดิบที่มา เราเริ่มที่ความรับผิดชอบต่อลูกค้า รับผิดชอบต่อคนงานของเรา รับผิดชอบไปถึงสังคมและสิ่งแวดล้อม”
จุดแข็งของคนไทยในธุรกิจอัญมณี
“เรื่องดีไซน์แน่นอน และเราเป็นแหล่งอัญมณีขึ้นชื่อแม้ตอนนี้หลายเหมืองปิดไป อีกอย่าง การเผาพลอย ของเราเมื่อก่อนเรามาอันดับหนึ่ง ถ้าไม่เจอศรีลังกาเอาไปต้มเลียนแบบ หรือมีต่างชาติที่เอาของเราไปลอกเลียนแบบ
คนไทยชำนาญการเผาพลอย เรียกว่า เหมือนสูตรอาหารของตระกูล เป็นเคล็ดลับ ไม่บอกใคร ทำให้พลอยสีสวยขึ้น แต่ละเจ้าก็จะเผาแล้วสีอาจที่ได้อาจแตกต่างกัน ไม่ใช่สูตรสำเร็จ ขึ้นอยู่กับเชฟหรือแฟมิลี่ที่ทำกันมายาวนาน เป็นประสบการณ์ของแต่ละบ้าน ที่เรียนรู้จากการเผาของจริง
การเจียระไน บางบ้านเผาก่อนเจียหรือเจียแล้วไปเผา สองอย่างนี้เราเก่ง เรียกว่าช่างเผาพลอยกับช่างเจีย เป็นความชำนาญและเป็นเทคนิคของแต่ละตระกูล ยังมี ช่างขึ้นเรือน เมื่อก่อนใช้มือ เป็นงานที่ใช้ฝีมือคน เขาไม่สืบทอด เราก็ถามว่าทำไมไม่สืบ เขาบอกเด็กรุ่นลูกไม่ชอบ น่าเสียดายว่าอาจสูญไป ถึงมีเด็กรุ่นใหม่ที่มาเรียน เขาสนใจจริง ๆ แต่ขาดประสบการณ์ เขาจะคิดแต่วิ่งไปข้างหน้า แต่ไม่รู้ถึงรายละเอียดหรือทริคต่าง ๆ เช่น การเก็บซอกงาน รายละเอียดเหล่านี้จะหายไปเพราะเขาไม่ได้สืบทอดมาจากครอบครัว
งานฝีมือช่างพลอยของเราสุดยอด การดีไซน์ก็ไม่แพ้ใคร เชื่อว่าถ้าเรารวมกันจริง ๆ ตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ ปลายน้ำ ธุรกิจอัญมณีจะไปได้ดี”
เพชรคือเพื่อนแท้ของผู้หญิง ประโยคนี้ใช่หรือไม่
“ไม่จำเป็นต้องมีเยอะนะ อยู่ที่เรารักมากกว่า อะไรที่เป็นความสุขอยู่กับเราแล้วนำสิ่งดี ๆ มา เพราะเป็นเรื่องธรรมชาติ ดิฉันเชื่อในพลังงานของหินด้วย เราก็รักของเรา ไม่จำเป็นต้องมีมูลค่ามากมาย อะไรที่เป็นความสุขแล้วเรารัก แค่นั้นเลย
สำหรับ คนที่ซื้อไปเพื่อการลงทุน จริง ๆ แล้วเพชรพลอย ความคุ้มค่าคือเอามาใช้ใส่ ไม่ใช่ใช้แล้วมันหายไป หรือมูลค่ามันหายไป แต่ยิ่งใช้ยิ่งดี ส่วนเรื่องราคาขึ้นหรือลงต้องเข้าใจหลักการว่า ใช่ว่าเพชรพลอยทุกอย่างซื้อมาแล้วราคาจะขึ้น เราต้องรู้จักและดูที่มาที่ไป เหตุผลที่เก็บแล้วมูลค่าเพิ่มขึ้น ถ้าสังเกตจากสถาบันประมูลต่างประเทศจะรู้เลยว่า ทำไมทับทิมมูลค่าแพงมาก ๆ เพราะเกี่ยวข้องกับความสวยงาม ความหายาก
ถ้าจะลงทุนต้องรู้ว่าซื้ออะไร เพราะมีความเสี่ยงเหมือนหุ้น พลอยบางอย่างเช่น แทนซาไนท์ แหล่งกำเนิดในประเทศแทนซาเนีย มีที่เดียวในโลก เมื่อใดที่มีผลกระทบต่อแหล่งกำเนิด เช่น น้ำท่วมเหมือง ราคาพลอยจะวิ่งขึ้นเพราะหาไม่ได้แล้ว หรือบางประเทศมีข่าวเกี่ยวกับการก่อการร้าย ราคาพลอยหายไปเลยก็มี
ความจริง คนไทยรักเพชรพลอยนะคะ คนรุ่นดิฉันซื้อเพราะรัก ทุกคืนก่อนนอนดูจิวเวลรี่แล้วมีความสุข คนไทยเราขึ้นชื่อมากว่ารักของพวกนี้ สะสมไว้เยอะ แต่เด็กรุ่นใหม่ไม่แน่ใจแล้ว เจนเปลี่ยน คุณแม่มาเล่าว่าวางเพชรไว้ 3 กะรัต ลูกไม่สนใจไปเลย ความรักความทนุถนอมในอัญมณีหายไป เลยอยากเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งที่สร้างให้คนรักและรู้คุณค่าของอัญมณี
เพราะถ้าเด็กรุ่นใหม่เขาไม่รู้จัก ไม่รัก ก็ไม่สนใจ ถ้าเกิดมีความรักก็จะสะสม จึงเป็นที่มาของการจัดเวิร์คชอปเรียนรู้เรื่องอัญมณี ดูเพชรพลอย ไข่มุก ฯลฯ ถ้าได้รู้จักแล้วจะรัก และป้องกันตัวเองได้ไม่ให้ถูกหลอก”
“ออกแบบให้ตรงความต้องการของตลาด เมื่อก่อนเจนรุ่นเราที่ขายได้เพราะคนซื้อเขาจะซื้อชิ้นใหญ่ ๆ แต่คนรุ่นใหม่ยุคนี้เขาจะไม่ใส่เด็ดขาด เขาจะมินิมัล การปรับตัวของดีไซน์จำเป็นมาก คนกลุ่ม LGBT ก็เยอะ เช่นลูกค้าชาวต่างชาติ ผู้หญิงกับผู้หญิงแต่งงานกัน มีลูกด้วย เขามาซื้อเป็นคู่และเลือกสไตล์มินิมัล เอาคุณภาพดีนะ แบบไม่เยอะไม่ต้องชิ้นใหญ่ เราก็ปรับดีไซน์จากเมื่อก่อนที่ใหญ่หมดเลย
ตอนนี้ อัญมณีต้องใส่ในชีวิตประจำวันได้ ไม่จำเป็นต้องใส่ออกง่าย ใส่ง่าย ๆ เรียบ ๆ เส้นเดียว ไม่ต้องโชว์มาก เสื้อยืดกางเกงยีนส์กับสร้อยข้อมือเรียบ ๆ แต่ราคาเกือบล้าน”
