“ปฏิทินกินยา” กำกับผู้ป่วยจิตเวชกินยาเป๊ะ!!

รพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลโคกสะอาด อ.บัวใหญ่ จ.นครราชสีมา เชื่อมโยงระบบดูแลผู้ป่วยจิตเวชในชุมชนต่อจาก รพ.จิตเวชนครราชสีมาฯ แก้ปัญหาอาการป่วยกำเริบ  โดยผุดไอเดียจัดทำปฏิทินกินยา ประจำบ้านผู้ป่วยจิตเวชที่มี 51 คน ใน 11 หมู่บ้าน ให้ผู้ป่วยกินยาครบถ้วน ตรงเวลา ส่วนชุมชนคลอดสัญญาประชาคมหมู่บ้านร่วมดูแล คืองานบุญปลอดเหล้า ไม่ขายเหล้าให้ผู้ป่วยจิตเวช ผลดำเนินการ 1ปี ประสบผลดีเยี่ยม  ผู้ป่วยจิตเวชทุกคนอาการปกติดี  ไร้การก่อความรุนแรง ครอบครัว ชุมชนปลอดภัย  

นายแพทย์กิตต์กวี  โพธิ์โน ผู้อำนวยการโรงพยาบาล(รพ.)จิตเวชนครราชสีมาราชนครินทร์ จ.นครราชสีมา ให้สัมภาษณ์ว่า หัวใจหลักของการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ผ่านการบำบัดรักษาฟื้นฟูจนอาการสงบแล้วและไม่ป่วยซ้ำอีกคือการดูแลในชุมชน  โดยให้ผู้ป่วยกินยารักษาอาการทางจิตและอยู่ในระบบการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งปัจจุบันรพ.จิตเวชนครราชสีมาฯได้เชื่อมต่อระบบบริการกับรพ.ทุกระดับลงไปถึงระดับชุมชน/หมู่บ้านคือรพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือที่เรียกว่ารพ.สต.ทุกแห่งที่อยู่ในพื้นที่เขตสุขภาพนครชัยบุรินทร์ 4 จังหวัดคือ นครราชสีมา  ชัยภูมิ บุรีรัมย์ และสุรินทร์ ผ่านทางระบบสมาร์ทฮอสปิตอล  เพื่อดูแลผู้ป่วยจิตเวชทุกโรคที่ขึ้นทะเบียนรักษารวมประมาณ 180,000 คน

ซึ่งในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยที่มีอาการซับซ้อนต้องดูแลใกล้ชิดเป็นพิเศษประมาณ 5,000 คนต่อปี เช่นผู้ป่วยจิตเวชที่ดื่มเหล้าหรือใช้สารเสพติดด้วย หรือผู้ป่วยจิตเวชที่มีอาการกำเริบบ่อย โดยสนับสนุนคู่มือวิชาการเพื่อใช้เป็นแนวทางดูแลผู้ป่วยในระดับชุมชนแบบมีส่วนร่วมทุกฝ่ายเป็นมาตรฐานเดียวกันทั้งเขต 4 ระบบ คือ การเยี่ยมบ้าน  การเฝ้าระวังดูแลผู้ป่วยและการให้กำลังใจครอบครัวต่อเนื่อง การเฝ้าระวังสัญญานเตือนอาการกำเริบและช่วยเหลือผู้ป่วยในภาวะฉุกเฉิน  และการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยทั้งด้านชีวิตประจำวัน อาชีพที่เหมาะสม ทำให้อัตราอาการกำเริบภายใน 180 วัน ของผู้ป่วยจิตเวชหลังจำหน่ายออกจาก รพ.ลดลงมาก ในปีงบประมาณ 2562 พบร้อยละ 2.30 ตั้งเป้าในปี 2563 จะลดลงให้ต่ำกว่านี้ ทำให้ผู้ป่วยมีโอกาสหายป่วยมากขึ้น 

ทางด้าน นายพล  ปิ่นกลาง ผู้อำนวยการรพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบลโคกสะอาด อ.บัวใหญ่ จ.นครราชสีมา กล่าวว่า ในตำบลด่านช้างที่อยู่ในความดูแล มี 11 หมู่บ้าน  มีผู้ป่วยจิตเวช  51 คน  อายุระหว่าง 30 - 66 ปี และป่วยสูงสุด 44 ปี โดยครึ่งหนึ่งเป็นโรคจิตเภทจำนวน 26 คน เป็นโรคซึมเศร้าจำนวน 8 คน โรคไบโพลาร์ 2 คน ที่เหลืออีก 15 คน เป็นโรควิตกกังวลและอื่นๆ โดยดูแลตามมาตรฐานของรพ.จิตเวชนครราชสีมา 

"ในปี 2561 มีผู้ป่วยอาการกำเริบ 18 คนหรือร้อยละ 35 ของผู้ป่วยทั้งหมด ปัญหาหลักเกิดจากขาดยา กินยาผิด กินไม่ต่อเนื่อง และดื่มเหล้าขาว  เนื่องจากได้รับความใสใจจากญาติและชุมชนไม่ดีเท่าที่ควร  ทำให้ไม่สามารถดูแลตัวเองได้ ในจำนวนนี้มีพฤติกรรมรุนแรง เช่นอาละวาด ทำร้ายตัวเองหรือคนอื่น จำนวน 6 คน"  

    

ในการแก้ไขปัญหาที่กล่าวมา รพ.สต.โคกสะอาด  ได้เน้นกลไก 2 ระบบใหญ่คือ ด้านตัวผู้ป่วยพร้อมครอบครัว   และด้านชุมชน   โดยในด้านผู้ป่วยได้จัดทำปฏิทินช่วยกินยา เป็นนวตกรรมแบบพื้นบ้าน เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยกินยาได้ง่ายขึ้น กินได้ถูกต้องครบถ้วนตามที่แพทย์สั่ง และง่ายต่อการตรวจสอบของทีมเจ้าหน้าที่   ซึ่งยาส่วนใหญ่จะกินวันละ 2 ครั้งคือเช้ากับเย็น 

โดยเจ้าหน้าที่ของ รพ.สต.โคกสะอาด จะรับยาให้ผู้ป่วยและจัดยาใส่ซอง จัดเรียงซองเย็บติดกันเป็นแผงบนแผ่นฟิวเจอร์บอร์ด ตามวันที่และเวลาทุกเดือน และแขวนไว้ที่บ้านของผู้ป่วยทุกคน พร้อมติดชื่อของเจ้าหน้าที่รพ.สต.และเบอร์โทรศัพท์ให้ญาติปรึกษาตลอด24 ชั่วโมง และเบอร์โทรฉุกเฉิน 1669 โดยให้ญาติหรืออสม.หรือบุคคลที่ผู้ป่วยให้ความเคารพ  ช่วยกำกับผู้ป่วยให้กินยาทุกมื้อ ทุกวัน       

ในส่วนของชุมชน ได้รับความร่วมมือร่วมใจจากทุกฝ่าย โดยอบต. และผู้นำชุมชนอาทิ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ได้ประชุมทำความเข้าใจชาวบ้าน และร่วมทำสัญญาประชาคมในหมู่บ้าน เพื่อร่วมดูแลผู้ป่วยจิตเวช โดยประกาศให้งานบุญประเพณีในชุมชน เช่นงานบวช งานศพ เป็นงานบุญปลอดเหล้า ส่วนร้านชำในชุมชนที่มี 50 กว่าร้าน ประกาศไม่ขายเหล้าให้ผู้ป่วยจิตเวช รวมทั้งเลี่ยงการจำหน่ายเครื่องดื่มประเภทกาแฟ น้ำอัดลมสีดำให้ผู้ป่วยจิตเวช เนื่องจากมีฤทธิ์กระตุ้นให้อาการผู้ป่วยกำเริบได้ด้วย

นายพล กล่าวว่า จากการประเมินหลังดำเนินการ 1 ปี  พบว่าสามารถแก้ปัญหาการกินยาไม่ต่อเนื่องของผู้ป่วยจิตเวชได้สำเร็จ  ผู้ป่วยทั้ง 51 คน ไม่มีอาการกำเริบป่วยซ้ำเลย  ไม่มีปัญหาก่อความรุนแรงในครอบครัวและชุมชน  ผู้ป่วยทุกคนได้รับการดูแลจากครอบครัวและชุมชนเป็นอย่างดี โดยผู้ป่วยจิตเวช 46 คนสามารถดูแลตัวเองในชีวิตประจำวัน  ในจำนวนนี้ได้รับเบี้ยยังชีพจากภาครัฐเดือนละ 800 บาท จำนวน 24 คน

"ปฏิทินกินยาเป็นเครื่องมือกระตุ้นทั้งผู้ป่วย ญาติและชุมชน ให้เห็นความสำคัญของการกินยาและมีความเข้าใจผู้ป่วยจิตเวชดีขึ้น  โดยใช้ต้นทุนแก้ปัญหาเพียง 150 บาทต่อคน ในปีงบประมาณ 2563 นี้รพ.สต.โคกสะอาด จะทดลองขยายผลปฏิทินกินยาใช้ในกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังทางกายอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ที่มีปัญหาควบคุมอาการไม่ได้ จากเหตุกินยาไม่ครบ กินไม่ถูกต้องด้วย"