'หลักสูตรฐานสมรรถนะ' ทางออก PISA อัพคุณภาพเด็กฉลาดรู้ ประยุกต์ใช้ในชีวิตจริง

“ภาพใหญ่ของผลโปรแกรมประเมินสมรรถนะนักเรียนมาตรฐานสากล (Programme for International Student Assessment หรือ PISA) เป็นเสมือนการตรวจสุขภาพประจำปีทุกๆ 3 ปี ใน 3 เรื่องใหญ่ ได้แก่การอ่าน คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ ซึ่งถือเป็นการสะท้อนให้เห็นคุณภาพของระบบการศึกษาที่ไม่ใช่ว่าเพียงต้องจัดการเรียนการสอนสอดคล้องกับผลคะแนน PISA เท่านั้น แต่ต้องเน้นการสอนเพื่อให้เด็กฉลาดรู้ มีสมรรถนะของเด็กมากกว่าเป้าหมายการให้ความรู้แก่เด็ก”

คำอธิบายของ “ศ.ดร.ชูกิจ ลิมปิจำนงค์ ผู้อำนวยการสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)” ถึงมุมมองในการนำผลคะแนน PISA มาปรับใช้ในระบบการศึกษาไทย ผลการประเมิน PISA รอบปี 2018 จาก 79 ประเทศทั่วโลก พบว่าประเทศไทยได้คะแนนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์กระเตื้องเพิ่มขึ้นมาเล็กน้อยเมื่อเทียบกับปีก่อนๆ แต่คะแนนการอ่านกลับต่ำลง และเมื่อพิจารณาภาพรวมของคะแนนทั้ง 3 ด้าน ซึ่งเป็นการวัดความฉลาดรู้กลับได้คะแนนต่ำกว่าค่าเฉลี่ย

ศ.ดร.ชูกิจ อธิบายถึงปรากฏการณ์ผลประเมินPISAไทยตกต่ำว่าการวัดประเมินของPISA นั้น มีการใช้ข้อสอบที่แตกต่างจากการสอบวัดผลการเรียนในโรงเรียน หรือสอบเข้ามหาวิทยาลัย แต่เป็นการวัดความฉลาดรู้ในแต่ละด้านของเด็กที่สามารถนำองค์ความรู้ไปประยุกต์ใช้งานได้จริง เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันมากขนาดไหน ดังนั้น ข้อดีของผลประเมิน PISA คือ ทำให้เห็นภาพรวมของแต่ละประเทศ และนำบทเรียนจากPISAไปใช้ในการพัฒนาการเรียนการสอน อะไรที่เด็กควรเรียนรู้ และไม่ใช่มองเฉพาะคะแนนรวมยอด แต่ต้องลงลึกไปถึงรายละเอียดของแต่ละเรื่อง รวมถึงข้อเสนอแนะต่างๆ

“ต่อให้คะแนนเฉลี่ยประเทศดูหดหู่ แต่ถ้าพิจารณาเฉพาะเด็กเก่งของไทยเทียบกับประเทศที่เจริญอย่าง สิงคโปร์ เด็กเก่งของเราสามารถสู้เด็กต่างประเทศได้สบาย ทว่ากลุ่มล่างประมาณ 10 % มีความน่าห่วง เพราะคะแนนต่ำมาก ซึ่งการที่คะแนนเฉลี่ยภาพรวมของประเทศไม่ดีขึ้นนั้น ส่วนหนึ่งเกิดจากการวัดผลเด็ก โดยข้อสอบของเราเป็นการวัดความรู้จากการท่องจำ มากกว่าวัดความฉลาดรู้ของเด็ก เมื่อการวัดผลมุ่งวัดความรู้จากการท่องจำ รูปแบบหลักสูตร การเรียนการสอนของแต่ละโรงเรียนก็จะเป็นการให้เด็กท่องจำมากกว่าเข้าใจในเรื่องนั้นๆ และนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน”ศ.ดร.ชูกิจ กล่าว

อย่างไรก็ตาม ใช่ว่าการพัฒนาการศึกษาไทยต้องฟิตเพื่อตรวจสุขภาพประจำปีให้ผ่านและสบายใจว่าไม่ป่วย เพียงแต่ผลประเมินPISA จะนำมาซึ่งการวิเคราะห์ พิจารณาและกระตุ้นทุกภาคส่วนให้เล็งเห็นความสำคัญ มาตรวจเพื่อดูว่าการศึกษาไทย เด็กไทยมีปัญหาอะไรบ้าง และต้องปรับปรุงดูแลเด็กอย่างไร อีกทั้งยังสะท้อนให้เห็นความสำคัญในการจัดการศึกษา ทำอย่างไรจะใช้โอกาสนี้ ปฎิรูปการศึกษาได้ตรงจุด

ผอ.สสวท. กล่าวต่อว่าการเรียนรู้ สมรรถนะที่เด็กจะต้องมีสำคัญกว่าตัวความรู้ที่เด็กได้ ดังนั้น ผลคะแนนPISA จะทำให้ทุกหน่วยงานเริ่มเห็นความสำคัญในการจัดการเรียนการสอนที่สร้างสมรรถนะการเรียนรู้ ฉลาดรู้มากกว่าเป้าหมายในการให้ความรู้เด็กเพียงอย่างเดียว ซึ่งประเทศไทย สสวท.ได้มีการจัดการเรียนการสอนหลักสูตรฐานสมรรถนะในวิชาคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี

รวมถึงพยายามทำความเข้าใจกับหน่วยงานต่างๆ ให้มุ่งการเรียนการสอนเพื่อเน้นสร้างสมรรถนะเด็กมากกว่าการให้ความรู้เด็กจากการท่องจำ เช่น สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โรงเรียนไหนมีประสิทธิภาพประสิทธิผลต้องไม่มองเรื่องผลคะแนนข้อสอบการทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติขั้นพื้นฐาน(โอเน็ต) แต่ต้องวัดผลแบบสมรรถนะให้เด็กมีความฉลาดรู้มากขึ้น เป็นต้น

“สสวท.พร้อมที่จะดูแลหลักสูตรด้านวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยี และสำนักวิชาการสพฐ. ดูแลเรื่องวิชาอื่นๆ สร้างสมรรถนะการเรียนรู้ของเด็ก รวมถึงพร้อมอบรมครู ให้ครูสอนเด็กที่ไม่ใช่เติมเต็มความรู้ตามตำรา บทเรียนเท่านั้น แต่ครูต้องจัดกระบวนการเรียนการสอน กิจกรรมให้เด็กมีสมรรถนะ เข้าใจ ฉลาดรู้ และนำสิ่งที่เรียนรู้ไปใช้ได้ตลอดชีวิต อีกทั้งตอนนี้ต้องยอมรับว่าความรู้เด็กหาได้ด้วยตนเอง หน้าที่ครู สถานบันการศึกษาจึงไม่ใช่ผู้ป้อนความรู้ ต้องทำให้เด็กมีสมรรถนะในการเรียนรู้ คิดวิเคราะห์ข้อมูล องค์ความรู้ที่มีมากมายได้ ซึ่งทั้งหลักสูตร การจัดการเรียนการสอน การประเมินวัดผลต้องเป็นสมรรถนะทั้งหมด” ศ.ดร.ชูกิจ กล่าว

สมัยนี้ทุกอย่างอยู่ในมือถือ แท็บเลต ไร้ประโยชน์ที่ต้องมานั่งเรียนแบบท่องจำ เพราะเด็กสามารถเข้าถึงความรู้ได้ด้วยตนเอง ผอ.สสวท.กล่าวต่อไปว่าตอนนี้สสวท.ก็มีการดำเนินการหลักสูตรฐานสมรรถนะในวิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ ซึ่งหลายโรงเรียนก็ได้มีจัดการเรียนการสอน แต่ผลประเมินPISA จะทำให้การเรียนการสอนหลักสูตรฐานสมรรถนะขยายวงกว้างมากขึ้น เพราะหากไม่ทำเด็กไทยล้าหลังด้านดิจิตอล ก็จะมีผลต่อการสอบ PISA

อย่างผลคะแนนการอ่านที่เด็กไทยได้คะแนนต่ำ เหตุเพราะเด็กไทยอ่านจากตามหน้าหนังสือ และเมื่ออ่านข้อความในอินเทอร์เน็ต ก็วิเคราะห์แยกแยะไม่ได้ว่าข้อมูลจริงกับข้อมูลเท็จที่สร้างขึ้นมา ฉะนั้น ระบบการศึกษาต้องทำให้เด็กไทยรู้จักแยกแยะข้อมูลที่ตนเองอ่านให้ได้ โดยต้องมีการสร้างสมรรถนะในด้านต่างๆอาทิ สมรรถนะการคิด สมรรถนะการรู้เท่าทันสื่อ เป็นต้น

ความสำเร็จของเด็กไม่ใช่วัดที่ความรู้แต่วัดที่สมรรถนะที่พึ่งประสงค์ อาทิ คิดสร้างสรรค์ คิดวิเคราะห์ คิดแก้ปัญหา การสื่อสาร การทำงานร่วมกัน มีเจตคติที่ดี เป็นพลเมืองที่ดี ดังนั้น หน้าที่ของครู สถาบันการศึกษา หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องปรับการเรียนการสอนไปในรูปแบบหลักสูตรฐานสมรรถนะ เพื่อพัฒนาผู้เรียนมีทักษะและสมรรถนะจำเป็นต่อการดำรงชีวิตในโลกปัจจุบันและอนาคต