'ไทยออยล์' ฝ่าวิกฤติโควิด-19 ลุยโปรเจค CFP เพิ่มศักยภาพโรงกลั่น
การระบาดของโรคโควิด-19 ช่วงต้นปี 2563 เป็นวิกฤติครั้งใหญ่ที่ทั่วโลกต้องเผชิญผลกระทบ ตอกย้ำด้วยสงครามราคาน้ำมัน ระหว่างซาอุดิอาระเบียกับรัสเซีย ที่กดดันให้ราคาน้ำมันดิบร่วงแตะระดับต่ำสุดในรอบ 30 ปี ส่งผลให้ธุรกิจพลังงาน
บริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน) หรือ TOP ผู้ประกอบธุรกิจการกลั่นและจำหน่ายน้ำมันปิโตรเลียมใหญ่ที่สุดในไทย เป็นหนึ่งในบริษัทที่ได้รับผลกระทบ สะท้อนผ่านผลการดำเนินงานไตรมาส 1 ปี 2563 ขาดทุนสุทธิ 13,754 ล้านบาท โดยผลกระทบหลักส่วนหนึ่งมาจากการขาดทุนสต็อกน้ำมัน (Stock Loss) ซึ่งเป็นการขาดทุนมากที่สุดเป็นประวัติการณ์ แต่ไทยออยล์ ไม่หวาดหวั่นพร้อมฝ่าฟันและขับเคลื่อนองค์กรไปสู่วาระฉลองอายุครบ 60 ปี ในปี 2564
วิรัตน์ เอื้อนฤมิต ประธานเจ้าหน้าที่บริหารและกรรมการผู้จัดการใหญ่ ไทยออยล์ เปิดเผยว่า โควิด-19 และสงครามราคาน้ำมัน ถือเป็นปัจจัยท้าทายทางธุรกิจรอบใหม่ ที่มีผลกระทบค่อนข้างรุนแรงอย่างที่ไม่มีใครคาดคิดมาก่อน
โดยช่วงต้นปี 2563 บริษัทฯ ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสเปคน้ำมัน หลังโรงกลั่นน้ำมันหันไปผลิตน้ำมันเตาที่มีกำมะถันต่ำ ตามมาตรการองค์การทางทะเลระหว่างประเทศ (IMO) ที่มีผลบังคับใช้เดือนมกราคม 2563 ซึ่งเป็นเรื่องใหม่แต่ผู้ใช้และผู้ผลิตน้ำมันได้เตรียมพร้อม ต่างจากโควิด-19 ที่เกิดแบบไม่มีใครเตรียมตัว
ผลจากโควิด-19 กระทบตลาดอย่างหนักช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน 2563 เพราะดีมานด์น้ำมันโลกหายไปเฉลี่ย 20-25% จากการหยุดบินทั่วโลก และมาตรการล็อกดาวน์หลายประเทศรวมถึงไทย โดยผลกระทบมากที่สุด คือ ความต้องการใช้น้ำมันอากาศยาน (Jet) ที่ลดลง 90% แต่สถานการณ์จะดีขึ้นหลังเดือนพฤษภาคม เริ่มเห็นดีมานด์กลับมา หลังคลายล็อคดาวน์
นอกจากนั้น ตลาดน้ำมันถูกซ้ำเติมด้วยปัญหาสงครามราคาน้ำมัน ที่ทำให้ราคาน้ำมันดิบลดลงเร็ว แต่ไทยออยล์เป็นธุรกิจการกลั่นน้ำมันที่ได้ประโยชน์จากส่วนต่างการกลั่นน้ำมันดิบเป็นน้ำมันสำเร็จรูปเป็นหลัก จึงไม่ค่อยได้รับผลกระทบนัก ยกเว้น Stock Loss เพราะราคาน้ำมันดิบเดือนมีนาคม 2563 ลดเหลือ 34-35 ดอลลาร์ต่อบาร์เรล เทียบกับปี 2562 อยู่ที่ 60-65 ดอลลาร์ต่อบาร์เรล ลดลง 50%
ลดกำลังการผลิตระยะสั้น
ระยะสั้น บริษัทฯ ปรับตัวลดกำลังการผลิตลงเพียง 10-15% โดยมีอัตราการใช้กำลังการกลั่น 95-100% จากปกติที่ระดับ 110% โดยเปลี่ยนโหมดการผลิต ปรับลดสัดส่วนกำลังการกลั่นน้ำมันอากาศยาน (Jet) ลงจาก 20% ของกำลังผลิตเหลือ 10% และไปผลิตน้ำมันชนิดอื่น เช่น ดีเซล เบนซิน และผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ปิโตรเคมี รวมถึงน้ำมันหล่อลื่นใน Value Chain เช่น ผลิตภัณฑ์พาราไซลีน (PX) รวมถึงเพิ่มการส่งออกที่เป็นการปรับกระบวนการผลิตให้ยืดหยุ่น
บริษัทฯดำเนินมาตรการ3 ส่วน เพื่อตอบสนองต่อวิกฤติ ดังนี้
1.People First ให้ความสำคัญกับคนเป็นอันดับแรก คือ สุขภาพพนักงานต้องปลอดภัยจากโควิด-19 โดยตั้งศูนย์ติดตามสถานการณ์และวางมาตรการป้องกันการระบาด เช่น ตรวจวัดอุณหภูมิร่างกาย แบ่งพนักงานเข้าปฏิบัติงานผ่านมาตรการ Work From Home ทำให้พนักงาน 50% ทำงานที่บ้าน ยกเว้นพนักงานที่ปฏิบัติหน้าที่ตามไซต์งาน
รวมถึงร่วมสนับสนุนด้านสาธารณสุข เช่น เครื่องเติมออกซิเจน ชุดคลุมป้องกันการติดเชื้อ (PPE) สำหรับห้องผ่าตัด การมอบแอลกอฮอล์ฆ่าเชื้อเจลล้างมือแอลกอฮอล์ และ Face Shield ซึ่งพนักงานจิตอาสาไทยออยล์ร่วมผลิตและส่งมอบให้หน่วยงานสาธารณสุข เพื่อป้องกันสารคัดหลั่งและละอองฝอยของผู้ป่วย โดยเฉพาะพื้นที่รอบโรงกลั่นและชุมชน จ.ชลบุรี
2.การสร้างความมั่นใจความต่อเนื่องทางธุรกิจ ธุรกิจเดินได้ไม่สะดุด ตามแผนความต่อเนื่องของธุรกิจ (Business Continuity Plan) เพื่อดูแลผู้มีส่วนได้เสียทั้งลูกค้า ผู้ถือหุ้น ซัพพลายเออร์
อีกทั้งภาครัฐได้ผ่อนปรนการเก็บสำรองน้ำมันดิบตามกฎหมายจาก 6% ของกำลังผลิตเหลือ 4% ในปีนี้ ทำให้มีถังว่างขึ้นเกือบ 2 ล้านบาร์เรล ขณะที่โครงการพลังงานสะอาด (CFP) จะทำให้ในอนาคตมีความสามารถจัดเก็บน้ำมันเพิ่มขึ้น 2-3 ล้านบาร์เรล เพราะมีถังเก็บน้ำมันเพิ่มขึ้น
ประกอบกับข้อดีของสงครามราคาน้ำมัน (Oil price war) เปิดโอกาสให้บริษัทฯ เพิ่มความยืดหยุ่นในการทำงาน โดยการสต็อกน้ำมันในระดับราคาที่ต่ำให้มากขึ้น ในขณะที่แนวโน้มราคาน้ำมันที่คาดว่าจะเริ่มสูงขึ้นจะทำให้บริษัทฯได้ประโยชน์ หรือ มีกำไรจากการสต็อกน้ำมัน (Stock Gain) ในระยะถัดไป
ส่วนดีมานด์น้ำมันอากาศยาน (Jet) ที่หายไป ทำให้บริษัทฯ บริหารจัดการแผนการขาย โดยใช้จังหวะนี้ ลดการผลิตและขาย Jet ลง และหันไปเพิ่มการขายและผลิตน้ำมันดีเซลแทน ส่วน Jet ที่เหลือก็จะทำการส่งออกแทน
นอกจากนี้ การลงทุนและการลดต้นทุน บริษัทฯ ได้ตั้งเป้าหมายท้าทายในแต่ละปี โดยลดงบค่าใช้จ่ายไม่จำเป็นลง 20-25% เพื่อควบคุมค่าใช้จาย ลดต้นทุน และเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงาน ยกเว้น โครงการพลังงานสะอาด (Clean Fuel Project: CFP) ยังเดินต่อตามแผนแม้โควิด-19 จะกระทบการทำงานของผู้รับเหมาใน 3 ประเทศ ทั้งอิตาลี ยูเออีและเกาหลีใต้ แต่มั่นใจว่าพร้อมเดินเครื่องเชิงพาณิชย์ปี 2566
3.เตรียมพร้อมรับการฟื้นตัว (Recovery) ฉกฉวยโอกาสพร้อมขับเคลื่อนองค์กรไปข้างหน้าทันทีที่สถานการณ์กลับเข้าสู่ภาวะปกติ หรือรองรับต่อการกลับมาของชีวิตวิถีใหม่ (New normal) ซึ่งสุดท้ายแล้วโควิด-19 จะผ่านไป
“ไทยออยล์เป็นโรงกลั่นที่มีประสิทธิภาพในการกลั่นสูงที่สุดโรงหนึ่งในภูมิภาค ไม่ใช่แค่ในไทย เราปรับใช้เทคโนโลยีค่อนข้างเยอะ ทั้งการผลิต การกลั่นและโครงการ CFP จะช่วยให้ความสามารถการแข่งขันการกลั่นดีขึ้น”
ลุยโครงการพลังงานสะอาดอัพกำลังผลิต
โครงการ CFP เป็นโครงการใหญ่ใช้เงินลงทุน 1.6 แสนล้านบาท แม้โควิด-19 กระทบแผนก่อสร้างและการจัดซื้อและจัดส่งอุปกรณ์ แต่ล่าสุดเดือนเมษายน การก่อสร้างคืบหน้า 36% และมีโอกาสเร่งเครื่องช่วง 2-3 ปีข้างหน้า ซึ่งเป็นจังหวะดีช่วงนี้ตลาดแรงงานอ่อนตัวลง ฉะนั้นในช่วงที่บริษัทฯต้องการเร่งรีบใช้แรงงาน เชื่อว่าจะระดมสรรพกำลังเข้าไซต์งานได้เต็มที่
“ปีนี้คาดการณ์ว่าจะมีคนงาน 1 หมื่นคนบนไซต์งาน แต่ว่ายังเข้ามาไม่ได้ แต่ตอนนี้ยังไม่ถึง 4-5 พันคน จากช่วงพีคจะถึง 2 หมื่นคน แต่จะทยอยเพิ่ม เชื่อว่าโครงการนี้จะตอบโจทย์การลงทุนภาครัฐ เพราะอยู่ใน EEC และเน้นวัสดุในประเทศ (Local Content) ทั้งซัพพลายเออร์คนไทย ผู้รับเหมาคนไทย แรงงานไทย อย่างน้อย 1 ใน 3 ของเงินลงทุนจะตกในไทย”
ทำให้มีความยืดหยุ่ดในการใช้ Crude หลากหลายประเภทมากขึ้น จากเดิมกลั่นน้ำมันประเภทเบา (Light Crude) จะกลั่นน้ำมันประเภทหนัก (Heavy Crude) มากขึ้น ซึ่งจะเพิ่มศักยภาพการแข่งขัน และทำส่วนประสมของผลิตภัณฑ์ (Product Mix) ดีขึ้น และพร้อมฉวยโอกาสเรื่องของมาร์เก็ตแชร์
ต่อยอดปิโตรเคมีสร้างมูลค่าเพิ่ม
ระยะยาวมีวิสัยทัศน์ (Vision) “Empower Human Life through Sustainable Energy and Chemicals” โดยทำแผนยุทธศาสตร์ให้บรรลุเป้าหมายบริษัทพลังงานและเคมีที่ยั่งยืน 3 ส่วน คือ
1.Strengthen the Core คือ ทำธุรกิจหลักให้แข็งแกร่ง ทั้งการกลั่น และธุรกิจไฟฟ้า
2.Value Chain Enhancement จะต่อยอดโครงการ CFP ที่ทำตามแผนระยะกลาง 3-5 ปี ไปสู่การทำปิโตรเคมีที่หลากหลายและมีมูลค่าสูง
3.Seed the Options การหาโอกาสลงทุนในธุรกิจใหม่ New S-Curve ซึ่งเป็นทิศทางที่ชัดเจน การเกิดสถานการณ์โรคโควิด-19 ตอกย้ำว่ายุทธศาสตร์ดังกล่าวมาถูกทาง
ผลการดำเนินงานไตรมาส 2-4 ฟื้นต่อเนื่อง
ผลการดำเนินงานในไตรมาส 1 ปี 2563 เป็นจุดต่ำสุดไปแล้ว ไม่ใช่แค่บริษัทฯ ที่ถูกกระทบ แต่ธุรกิจ Oil & Gas โดนหมด ซึ่งไทยออยล์ยังบริหารจัดการเงินปันผลที่ดีต่อเนื่องและกระแสเงินสดไม่มีปัญหา
คาดว่า ดีมานด์ที่เริ่มกลับมาและราคาน้ำมันดิบที่ปรับสูงขึ้น จะส่งผลให้ไตรมาส 2 การขาดทุนสต็อกน้ำมัน (Stock Loos) ลดลง ในขณะที่ค่าการกลั่น (GRM) และส่วนต่างราคาผลิตภัณฑ์จะดีขึ้นในไตรมาส 3 นอกจากนี้ บริษัทฯ ได้แต้มต่อกรณีซาอุดิอาระเบียและตะวันออกกลางลดราคาน้ำมันให้ถูกกว่าราคาตลาด หรือ ราคาน้ำมันดิบดูไบ โดยต้นทุนลดลงจะ 4-5 ดอลลาร์ต่อบาร์เรล ทำให้ค่าการกลั่นของโรงกลั่นที่ใช้น้ำมันดิบจากตะวันออกกลาง เช่น ไทยออยล์ มีแนวโน้มดีขึ้นในไตรมาส 2-4 และอาจเห็นกำไรจากการสต็อกน้ำมัน (Stock Gain) ในไตรมาส 3-4
ด้านธุรกิจอะโรเมติกส์ คาดว่า ช่วงครึ่งปีแรกของปีนี้ ตลาดจะดีจากแรงหนุนอุปทานที่ลดลงหลังโรงกลั่นหลายแห่งปรับลดการผลิตลง เป็นผลบวกต่ออุปทานของตลาดผลิตภัณฑ์พาราไซลีน (PX) ด้วยเช่นกัน แต่แนวโน้มช่วงครึ่งปีหลังโรงกลั่นจะเริ่มกลับมาผลิตเพิ่มขึ้น และมีซัพพลายของตลาด PX และเบนซิน เข้ามาทำให้ตลาดมีโอกาสถูกกดดันในช่วงครึ่งปีหลัง
ภาพรวมการดำเนินงานปีนี้ยอมรับว่าเหนื่อยหากเทียบปีก่อน เพราะบริบทแตกต่างกัน แต่บริษัทฯ มองแง่ดีว่าการแพร่ระบาดของโควิด-19 จะเริ่มคลายลงช่วงครึ่งปีหลัง ทำให้ดีมานด์การใช้น้ำมันทั่วโลกทั้งปีหายไปเพียง 5-10%
ยันการเงินแกร่งลุยออกหุ้นกู้
โควิด-19 กระทบแผนการระดมทุนของบริษัท รวมถึงสงครามราคาน้ำมัน ทำให้ความต้องการใช้เงินของบริษัทลดง เพราะระดับราคาน้ำมันลดลงครึ่งหนึ่ง ทำให้กระแสเงินเพิ่มขึ้น จากการสต็อกน้ำมันมีต้นทุนต่ำลง ประกอบกับโครงการ CFP ดีเลย์ออกไป ก็ทำให้การจัดซื้อจัดจ้างต่างดีเลย์ออกไปด้วย
ฉะนั้นด้านการเงินของบริษัทถือว่าแข็งแกร่ง มีกระแสเงินสดในมือ 6 หมื่นล้านบาท แต่ยังเดินหน้าขออนุมัติที่ประชุมผู้ถือหุ้นวันที่ 10 มิ.ย.นี้ ออกหุ้นกู้วงเงิน 2,000 ล้านดอลลาร์ตามเดิม ซึ่งเป็นการระดมเงินเสริมความมั่นใจ ถึงแม้สภาพคล่องไม่เป็นปัญหา แต่ไม่ได้สุรุ่ยสุร่าย จึงต้องปรับลดงบค่าใช้จ่ายต่างๆ เพื่อรักษาสภาพคล่องไว้เผชิญต่อสถานการณ์ต่างๆ
คาดโควิด-19คลี่คลายช่วงปลายปี
ครึ่งปีหลังการแพร่ระบาดของโควิด-19 จะผ่อนคลายลง แต่คงไม่ได้หายไปทีเดียว ซึ่งก็ต้องดูว่า สถานการณ์ระยะต่อไปจะเปลี่ยนเป็น ชีวิตวิถีใหม่ (New Normal) หรือ วิถีชีวิตที่เราคุ้นเคยในอดีต “Old Normal” ซึ่งลึกๆ เชื่อว่า ภาพสถานการณ์คงไม่เปลี่ยนจากหน้ามือเป็นหลังมือ ถึงโควิด-19 จะบรรเทาลง แต่ดีมานด์การใช้น้ำมันคงจะทยอยกลับมาไม่ได้เร็วมาก
ไทยออยล์ต้องเตรียมพร้อมตามทฤษฎี “ชาลส์ ดาร์วิน” ที่การอยู่รอดเป็นของผู้ปรับตัวได้ดีกว่า (Survival of the fittest) แค่แข็งแรงยังไม่พอ แต่ต้องคล่องตัว ยืดหยุ่น มีความสามารถปรับตัว ซึ่งได้ทำเช่นนั้นตลอดทำให้บริษัทฯ อยู่รอดได้ในทุกเหตุการณ์
“เราเรียกมันว่า business excellence คือ การเป็นผู้มีผลดำเนินงานดีที่สุด เหมือนคำว่า Last Man Standing เพราะเราคิดว่าไม่ว่าใครจะกระทบอย่างไร ไทยออยล์เชื่อมั่นว่าสามารถดำเนินการได้ค่อนข้างดี”
พลิกวิกฤติโควิด-19 เป็นโอกาส
สำหรับโควิด-19 ทำให้บริษัทฯ ปรับตัวหลายด้าน ทั้งการทำงาน หลังจากที่ผ่านมาในช่วงพีคของโควิด-19 พนักงาน 70% ได้ Work from Home และพบว่าประสิทธิภาพการทำงานเพิ่มขึ้นด้วย ขณะนี้บางแผนกเริ่มวางแผนปรับโหมดการทำงาน เพื่อลดการเข้ามาทำงานในบริษัท อาจสลับช่วงเวลาเข้ามาทำงาน หรือ ทำในลักษณะพาร์ทไทม์
ส่วนโครงการ Digital Transformation เริ่มเห็นผลนำมาใช้งานได้จริง และจะทำมากขึ้นในเรื่อง Digitization ที่รองรับการทำงานออนไลน์มากขึ้น ซึ่งธุรกิจปรับตัวหลายเรื่อง มีการตั้งเป้าหมายท้าทายขึ้น ปรับเปลี่ยนวิธีการทำงาน เช่น เรื่องการทำงาน (operate) เพิ่มขึ้น คล่องตัว (flexible) มากขึ้น การจัดซื้อจัดจ้าง (procurement) ให้มีประสิทธิภาพ (optimize) และขยาย (maximize) มากขึ้น
“วิกฤติรอบนี้หนักสุดของโลก แต่ไม่ใช่หนักสุดสำหรับไทยออยล์ เราผ่านอะไรมาเยอะ และพิสูจน์ว่าคนที่จะอยู่ได้ดีต้องพร้อมแข่งขันและต้านทานปัจจัยภายนอกได้”
