เปิดสูตรสำเร็จ 'เกาหลีใต้' สู่ฮับ 'สตาร์ทอัพ' ระดับโลก

ระหว่างการประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อไม่นานนี้ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี กล่าวว่า การส่งเสริมธุรกิจ “สตาร์ทอัพ” จะทำให้เศรษฐกิจไทยขับเคลื่อนไปข้างหน้าได้ในอนาคต พร้อมแนะนำให้ครม.ไปดูซีรีส์ทางเน็ตฟลิกซ์ เรื่อง “สตาร์ทอัพ” (Start-Up) และขอให้นำเอาไอเดียจากเรื่องนี้ไปดูว่าจะทำนโยบายอย่างไรต่อไป

ซีรีส์สตาร์ทอัพซึ่งผลิตโดยบริษัทสตูดิโอ ดรากอนของเกาหลีใต้ เป็นแนวโรแมนติก-คอมเมดี้ และแฝงแนวคิดการทำธุรกิจยุคใหม่ที่ใช้เทคโนโลยีขับเคลื่อน หรือที่เรียกกันว่า สตาร์ทอัพ เนื้อเรื่องมีทั้งหมด 16 ตอน (Episode) และออกอากาศตอนสุดท้ายในเน็ตฟลิกซ์เมื่อเร็ว ๆ นี้ จนได้รับความนิยมมากทั้งในไทยและอีกหลายประเทศ

แล้วอุตสาหกรรมสตาร์ทอัพของเกาหลีใต้ สามารถเป็นแบบอย่างหรือกรณีศึกษาให้กับบรรดาผู้ประกอบการไทยหรือการวางนโยบายส่งเสริมสตาร์ทอัพในบ้านเราได้อย่างไร และอะไรคือปัจจัยสนับสนุนให้ธุรกิจเกิดใหม่มาแรงในประเทศนี้?

 

• ฮับระดับโลก

หากว่ากันตามข้อเท็จจริงไม่อิงเนื้อหาในซีรีส์ เกาหลีใต้โดยเฉพาะในกรุงโซล ถือเป็นศูนย์รวมหรือ “ฮับ” ธุรกิจสตาร์ทอัพระดับแถวหน้าของโลก และมีการเติบโตก้าวกระโดดอย่างน่าจับตามองที่สุดในยุคนี้ก็ว่าได้

รายงาน Global Startup Ecosystem Report ประจำปีนี้ของ Startup Genome องค์วิจัยและที่ปรึกษาด้านนโยบายในนครซานฟรานซิสโกของสหรัฐ ยกให้กรุงโซลติดอันดับ 20 เมืองที่มี Ecosystem หรือระบบนิเวศสตาร์ทอัพใหญ่ที่สุดในโลก ด้วยมูลค่า 3,900 ล้านดอลลาร์ (ราว 117,300 ล้านบาท) หรือเกือบ 4 เท่าของค่าเฉลี่ยทั่วโลก และยังเป็นปีแรกที่โซลติดท็อป 20 ด้วย

ขณะเดียวกัน ปี 2563 แม้จะมีการระบาดใหญ่ของโควิด-19 แต่ถือเป็นอีกหนึ่งปีทองของระบบนิเวศสตาร์ทอัพในเกาหลีใต้ ข้อมูลจากเว็บไซต์ซีบี อินไซต์ส (CB Insights) เผยว่า นับถึงวันที่ 19 พ.ย. เกาหลีใต้มี “ยูนิคอร์น” หรือสตาร์ทอัพที่มีมูลค่าเกิน 1,000 ล้านดอลลาร์ (ราว 30,000 ล้านบาท) ถึง 12 ราย มากที่สุดอันดับ 5 ของโลก

ส่วนฮับอันดับ 1 ของโลกคือ สหรัฐ ที่มียูนิคอร์น 242 ราย อันดับ 2 จีน 119 ราย อันดับ 3 ร่วมคือสหราชอาณาจักรและอินเดียมี 25 รายและอันดับ 4 เยอรมนี 13 ราย

ยูนิคอร์นส่วนใหญ่ของเกาหลีใต้ตั้งสำนักงานใหญ่ในกรุงโซลซึ่งมีประชากร 11 ล้านคน และที่สำคัญ รัฐบาลท้องถิ่นโซลสนับสนุนอุตสาหกรรมสตาร์ทอัพอย่างเต็มที่ หวังเทียบชั้นฮับสตาร์ทอัพหัวแถวของโลกอย่าง “ซิลิคอน วัลเลย์” “นิวยอร์ก” “บอสตัน” และ “ซีแอตเทิล” ของสหรัฐ รวมถึงเทลอาวีฟของอิสราเอลในอนาคต

เท่านั้นไม่พอ ทางการโซลประกาศทุ่มทุน 1,700 ล้านดอลลาร์ หรือประมาณ 51,120 ล้านบาทจนถึงปี 2565 เพื่อปั้นเมืองหลวงแห่งนี้ให้ติด 1 ใน 5 ฮับสตาร์ทอัพชั้นนำของโลก และตั้งเป้าเพิ่มจำนวนยูนิคอร์นสัญชาติเกาหลีเป็น 15 รายภายในปี 2565

 

• เงินก้อนนี้ใช้ทำอะไร?

งบจำนวน 1,700 ล้านดอลลาร์นี้จะถูกนำไปใช้ฝึกฝนแรงงานที่เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีราว 10,000 คน และเพิ่มจำนวนพื้นที่ประกอบการสตาร์ทอัพอีก 2 เท่าในโซลเป็น 2,200 แห่ง

นอกจากนั้น ทางการโซลได้ประกาศตั้งกองทุนสนับสนุนสตาร์ทอัพต่างหากอีกเกือบ 300 ล้านดอลลาร์เมื่อไม่นานนี้

นี่ถือเป็นความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่มากสำหรับเศรษฐกิจเกาหลีใต้ซึ่งเน้นอุตสาหกรรมตั้งแต่ยุคทศวรรษที่ 60 และส่วนใหญ่จะผูกติดกับกลุ่มธุรกิจรายใหญ่ที่อยู่บนสุดของระบบเศรษฐกิจและธุรกิจร้านขายของชำเล็ก ๆ ซึ่งมีมากเกินความจำเป็นที่อยู่ล่างสุด แต่ชนชั้นกลางของระบบนี้แทบไม่มีส่วนร่วม

 

• ลดพึ่งพาแชโบล

การที่กรุงโซลหันมาให้ความสำคัญกับสตาร์ทอัพถือเป็นส่วนหนึ่งและส่วนสำคัญของความพยายามระดับชาติ เพื่อกระตุ้นความสามารถในการแข่งขันของเกาหลีใต้ด้วยการสร้างเซ็กเตอร์สตาร์ทอัพที่แข็งแกร่งไม่น้อยหน้าประเทศหัวแถวโลก

ที่สำคัญ แผนอันทะเยอทะยานของรัฐบาลเกาหลีใต้น่าจะช่วยให้ประเทศ “หลุดพ้น” จากการต้องเอาเศรษฐกิจไปพึ่งพา “แชโบล” หรือบรรดาธุรกิจยักษ์ใหญ่ที่ดำเนินการโดยครอบครัวชนชั้นนำ

“โครงสร้างแชโบลรุ่งเรืองมากเมื่อ 50 ปีที่แล้ว เพราะช่วยให้รัฐบาลสามารถกำหนดทิศทางการพัฒนาเศรษฐกิจได้ง่ายกว่าการไปรับมือกับบรรดาบริษัทขนาดเล็กและขนาดกลางที่มีอยู่มหาศาล” ไมค์ บรีน ที่ปรึกษาด้านธุรกิจและผู้สังเกตการณ์เกาหลีใต้มากประสบการณ์ กล่าว

“สรุปคือ รัฐบาลทำแค่รับมือกับกลุ่มนักธุรกิจเพียงไม่กี่คนที่ครอบครองทุกอุตสาหกรรมแทนพวกเขา”

แม้ไม่อาจปฏิเสธได้ว่า แชโบลเปรียบเหมือนหัวรถจักรนำเศรษฐกิจเกาหลีใต้ทะยานไปข้างหน้า แต่ก็มักถูกวิจารณ์เรื่องการผูกขาดทรัพยากรและการใช้อิทธิพลในทางที่ผิดอยู่บ่อยครั้ง ซึ่งอิทธิพลของแชโบลนั้นมากมายเกินกว่ารัฐบาลจะควบคุม

จนกระทั่งช่วงวิกฤติการเงินเอเชียระหว่างปี 2540-2541 รัฐบาลขณะนั้นสามารถผลักดันการปฏิรูปครั้งสำคัญเกี่ยวกับโครงสร้างของแชโบลได้สำเร็จ แต่ก็ทำได้เพียงรัฐบาลชุดเดียว

นับแต่นั้นมา นอกจากแชโบลกลายเป็นผู้จ้างงานรายใหญ่ของประเทศแล้ว รัฐบาลหลายสมัยต่อมากลับล้มเหลวในการจัดการกับอิทธิพลของแชโบล ทำให้รัฐต้องปรับเปลี่ยนแนวคิดใหม่

แทนที่จะมุ่งเปลี่ยนแปลงโครงสร้างแชโบล ขณะนี้รัฐบาลโซลกำลังทำงานเพื่อเปลี่ยนระบบเศรษฐกิจใหม่ ด้วยการหันมาส่งเสริมสตาร์ทอัพและใช้อุตสาหกรรมนี้ขับเคลื่อนเศรษฐกิจแทน

 

• เดินหน้าปั้นสตาร์ทอัพ

ด้วยความที่แชโบลเป็นผลพวงใหญ่หลวงจากนโยบายรัฐบาลเกาหลีใต้ยุคทศวรรษ 60 และ 70 รัฐบาลทั้งระดับชาติและท้องถิ่นปัจจุบันจึงต่างเดินหน้าสนับสนุนระบบนิเวศสตาร์ทอัพอย่างเต็มตัว

เดือน พ.ค. ที่โรคโควิด-19 กำลังลุกลาม ประธานาธิบดีมุน แจ-อิน กล่าวกับบรรดาผู้ประกอบการรุ่นใหม่ว่า “ท่ามกลางสถานการณ์นี้ เราจึงต้องเผชิญกับวิกฤติเศรษฐกิจจากพิษโควิด-19 การเริ่มต้นใหม่จะเกิดขึ้นนับจากนี้เป็นต้นไป”

นอกจากนี้ ปธน.เกาหลีใต้บอกด้วยว่า ก่อนจะเติบโตเป็นยูนิคอร์นระดับโลก สตาร์ทอัพต้องเอาชนะอุปสรรคมากมาย รัฐบาลจะให้การสนับสนุนต่อไปจนกว่าไอเดียใหม่ ๆ จะถูกนำไปใช้เชิงพาณิชย์และยืนหยัดบนเวทีโลกได้

ต่อมาเดือน ส.ค. รัฐบาลเกาหลีใต้ประกาศแผนนำร่องที่จำเป็นต้องใช้งบ 160 ล้านล้านวอน (ราว 4.42 ล้านล้านบาท) จากเงินทุนระดับชาติ ระดับท้องถิ่น และเอกชนทั่วประเทศ เพื่อสร้างงานในอุตสาหกรรมสตาร์ทอัพ 1.9 ล้านตำแหน่งภายในปี 2568

ไม่นานหลังประกาศแผนนี้ กระทรวงการคลังประกาศตั้งกองทุนมูลค่า 370,000 ล้านวอน (ราว 10,210 ล้านบาท) เพื่อช่วยสตาร์ทอัพที่มีศักยภาพให้สามารถขายเทคโนโลยีต่าง ๆ ของตัวเองได้

เดือน ก.ย. กระทรวงการค้า อุตสาหกรรม และพลังงาน ให้คำมั่นว่า จะเพิ่มจำนวนสตาร์ทอัพด้านพลังงานเป็น 4,000 รายภายในปี 2568 และในเดือน พ.ย. กระทรวงสิ่งแวดล้อม ให้คำมั่นว่า จะทุ่มงบ 2,200 ล้านดอลลาร์ใน 5 ปีข้างหน้าเพื่อบ่มเพาะสตาร์ทอัพ “สีเขียว” 2,000 ราย ซึ่งรวมถึงยูนิคอร์นอย่างน้อย 1 ราย

เห็นการสนับสนุนเต็มที่จากภาครัฐแล้ว คาดว่า ในอนาคตอันใกล้ เกาหลีใต้จะกลายเป็นฮับยูนิคอร์นและสตาร์ทอัพหัวแถวโลกเทียบชั้นอินเดียและจีน และอาจเห็นบรรดาผู้ก่อตั้งยูนิคอร์นโสมขาวขึ้นแท่นบุคคลมั่งคั่งแถวหน้าของประเทศก็เป็นได้

-------------------------------

อ้างอิง: Asia Times, Seoulz, The Next Web