ในหลวง - พระราชินี ทอดพระเนตรบัลเลต์ "สวอนเลค" (Swan Lake)

ค่ำวันนี้ (13 กันยายน 2567) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินไปยังหอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย เขตห้วยขวาง กรุงเทพมหานคร เพื่อทอดพระเนตรการแสดงบัลเลต์ เรื่อง "สวอนเลค" (Swan Lake) โดยคณะบอลชอยบัลเลต์ จากสหพันธรัฐรัสเซีย เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 28 กรกฎาคม 2567 อันเป็นการแสดงเปิดงานมหกรรมศิลปะการแสดงและดนตรีนานาชาติ กรุงเทพ ฯ ครั้งที่ 26

 

การแสดงบัลเลต์ เรื่อง "สวอนเลค" (Swan Lake) เป็นการแสดงครั้งแรกในประเทศไทย มีนักแสดงกว่า 170 คน พร้อมวงออร์เคสตราบรรเลงสด ซึ่งเป็นการแสดงบัลเลต์ที่ได้รับความนิยมสูงสุดตลอดกาล ถือกำเนิด ณ บอลชอยบัลเลต์เมื่อเกือบ 150 ปีมาแล้ว

เรื่องราวของการแสดงบัลเลต์ เรื่อง "สวอนเลค" (Swan Lake) ได้แรงบันดาลใจมาจากนิทานพื้นบ้านทางฝั่งเยอรมันและรัสเซีย เล่าถึงเจ้าชายซิคฟรีด เจ้าชายหนุ่มรูปงามที่เพิ่งอายุเต็ม 21 ปี พระมารดาของพระองค์ มีพระราชประสงค์ให้พระองค์สมรสเป็นฝั่งเป็นฝา แต่เจ้าชายซิคฟรีดไม่อยากมีครอบครัว ทรงชอบการผจญภัยในป่าเขา และวันหนึ่ง เจ้าชายได้พบกับโอเด็ต สาวงามผู้ต้องคำสาปให้กลายเป็นหงส์ สิ่งเดียวที่จะทำลายคำสาปได้คือคำสัญญาแห่งรักแท้จากชายผู้ไม่เคยรักใครมาก่อน ดั้งนั้นเจ้าชายซิคฟรีดจึงชวนโอเด็ตมางานเต้นรำในงานเลือกคู่ของพระองค์ เพื่อจะได้ทรงกล่าวสัญญารัก แต่กลับถูกพ่อมดรอธบาร์ตซ้อนแผน เปลี่ยนให้ลูกสาวมีรูปกายเหมือนโอเด็ต เจ้าชายซิคฟรีดเข้าใจผิดจึงสาบานรักกับเธอแทน ทำให้โอเด็ตใจสลาย คำสาปของเธอไม่อาจถอนคำสาปได้อีก เธอจึงเลือกกระโดดลงหน้าผาเพื่อจบชีวิต เข้าชายซิคฟรีดกระโดดตามลงไป ทั้งคู่ได้ครองรักกันบนสวรรค์ และด้วยการเสียสละของทั้งสอง คำสาปของพ่อมดจึงถูกทำลายลง หงส์ตัวอื่น ๆ ในทะเลสาบกลับกลายร่างเป็นมนุษย์

 

Swan Lake ในเวอร์ชั่นบัลเลต์นำเรื่องราวโศกนาฏกรรมมาตีความผ่านท่าทางและการแสดงได้อย่างน่าสนใจ ยกตัวอย่างเช่น การแบ่งโลกของมนุษย์ออกจากโลกทะเลสาบของหงส์ที่ใช้สีโทนสีฟ้า บรรยากาศใต้แสงจันทร์ ทำให้ผู้ชมเหมือนหลุดเข้าไปในช่วงเวลาแห่งเวทมนตร์ การออกแบบท่าเต้นของนักบัลเลต์ที่สวมบทเป็นหงส์ขาว ยืนเรียงต่อกันไม่สิ้นสุดสร้างมิติเหมือนภาพลวงตา รวมไปถึงการเปรียบเทียบสายน้ำแห่งทะเลสาบเป็นเหมือนกระจกที่ส่องสะท้อนจิตใจมนุษย์

"ซิคฟรีด" พระเอกของเรื่องเป็นสัญลักษณ์ของมนุษย์ซึ่งกำลังเข้าสู่วัยเปลี่ยนผ่านจากเด็กไปเป็นผู้ใหญ่ การเดินทางเข้าป่าของเขาเปรียบเสมือนการตามหาตัวตน เขาพบโอเด็ตผู้เป็นทั้งคู่แท้และจิตวิญญาณแท้จริงของเขา สัญลักษณ์หงส์ขาวหมายถึง ความบริสุทธิ์ อิสระ และคุณงามความดี ในทางคริสตศาสนา นกสีขาวเป็นสัญลักษณ์ของจิตวิญญาณที่มีปีกโบยบิน อันเป็นสิ่งตรงกันข้ามกับวัตถุ หรือโลกของมนุษย์ซึ่งมีวัตถุเป็นสิ่งล่อหลอกจิตใจ

ในฉากที่ซิคฟรีดถูกหลอกให้มอบคำสัญญารักกับโอเด็ตตัวปลอม สัญลักษณ์ของการล่อหลอกถูกแทนด้วยหงส์ดำ อันเป็นเครื่องหมายของบาปอันมืดมน และการล่อลวงมนุษย์ไปสู่กิเลศตัณหา ช่วงขณะหนึ่งซิคฟรีดถูกมนต์ดำบังตา เขายอมจำนนให้กับโลกแห่งวัตถุ ดังนั้นจิตใจบริสุทธิ์ของเขาจึงสลายไป นั่นหมายถึงความตายของโอเด็ตด้วยเช่นกัน

ท่วงท่าการเต้นรำระหว่างซิคฟรีดกับหงส์ขาวและหงส์ดำเป็นมากกว่าการพลอดรัก แต่เป็นการค้นพบจิตใจแท้จริงของมนุษย์ และจุดจบของเรื่องถือเป็นการเตือนผู้ชมไม่ให้หลงผิดไปกับกิเลศลวงตา การแสดงบัลเลต์เรื่อง Swan Lake จึงเป็นมากกว่าท่วงท่าความงดงามแต่ยังแฝงไว้ด้วยปรัชญาที่ถูกถ่ายทอดมาผ่านท่าเต้น

การแสดงบัลเลต์ของคณะบอลชอยไม่เพียงแต่ก้าวข้ามขีดจำกัดของร่างกายมนุษย์ แต่ยังสื่อสารลักษณะท่วงท่าอันสง่างามของสัตว์ ธรรมชาติ และแม้แต่จิตวิญญาณซึ่งเราไม่อาจเห็นด้วยตาให้มาโลดแล่นบนเวที

ภายหลังจบการแสดง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ พลอากาศโท ภักดี แสง-ชูโต ผู้ช่วยราชเลขานุการในพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เชิญช่อดอกไม้พระราชทาน มอบให้แก่วาทยกร และผู้แทนนักแสดง

งานมหกรรมศิลปะการแสดงและดนตรีนานาชาติกรุงเทพฯ ครั้งที่ 26 (Bangkok's 26th International Festival of Dance & Musis) จัดมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2542