กฎหมาย - ระเบียบราชทัณฑ์ ขึ้นต้นดี...เอื้อชั้น 14 ได้ไง?

จริงๆ แล้วแถลงการณ์ของ “กรรมการสิทธิฯ” สอดคล้องกับสิ่งที่รัฐมนตรียุติธรรม พ.ต.อ.ทวี สอดส่อง ออกมาชี้แจงเมื่อวันศุกร์ที่ 15 ธ.ค.66

นั่นก็คือ หลักการหรือเจตนารมณ์ของทั้งกฎหมายราชทัณฑ์ และระเบียบกรมราชทัณฑ์ ที่ออกมา แท้จริงแล้วคือ การแก้ปัญหา “นักโทษล้นเรือนจำ” ระบุไว้ชัดเจนเป็นลายลักษณ์อักษรท้าย พ.ร.บ.ราชทัณฑ์ พ.ศ.2560 ซึ่งคุกบ้านเรามีความหนาแน่นสูงสุดเป็นอันดับ 6 ของโลก ถือว่าวิกฤติจริงๆ

ปัญหา “นักโทษล้นคุก - ผู้ต้องขังล้นเรือนจำ” เป็นปัญหาใหญ่ ละเมิดสิทธิมนุษยชน กระทบต่อสุขภาวะ สุขอนามัยของนักโทษ “ดัชนีนิติธรรม” ในประเด็นนี้ของประเทศไทย ที่มีการวัดกันทั่วโลก เหมือนดัชนีคอร์รัปชัน ปรากฏว่าไทยได้คะแนนต่ำมาก พ.ต.อ.ทวี ก็เคยหยิบมาพูด และมอบเป็นนโยบายให้เร่งแก้ไข ตั้งแต่รับตำแหน่งใหม่ๆ

ที่สำคัญคนที่ถูกขังอยู่ในเรือนจำเมืองไทย มีคนที่ยังไม่ได้ถูกพิสูจน์ว่าเป็น “คนผิดจริงๆ” รวมอยู่ด้วย และมีเป็นจำนวนมาก เรียกว่า “ผู้ต้องขังระหว่าง” หมายถึง “ผู้ต้องขังระหว่างการพิจารณาคดี” หรือ “ระหว่างการต่อสู้คดี” ซึ่งหมายถึงกลุ่มที่ไม่ได้รับการประกันตัวจากศาลนั่นเอง

กลุ่มนี้จริงๆ แล้วจะต้องถูกแยกออกไปคุมขังในสถานที่อื่นที่ไม่ใช่เรือนจำ เพราะยังไม่ใช่ “นักโทษเด็ดขาด” ศาลยังไม่ได้บอกว่าผิด ตามรัฐธรรมนูญต้องถือเป็นผู้บริสุทธิ์อยู่

ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 89/1 ก็เขียนเรื่องนี้เอาไว้ ให้หาสถานที่อื่นในการคุมขังกลุ่มที่ไม่ได้รับการประกันตัว แต่ก็ไม่เคยปฏิบัติกันจริงจัง

กระทั่งมีกฎหมายราชทัณฑ์ฉบับใหม่ พ.ศ.2560 มีบทบัญญัติมาตรา 33 ที่ออกมารองรับแนวคิดนี้ คือ การหาสถานที่อื่นที่ไม่ใช่เรือนจำ ในการคุมขัง “ผู้ต้องขังบางประเภท” ซึ่งต่อมาก็มี “กฎกระทรวง” ประกาศตามออกมาในปี 2563 และล่าสุดคือ ระเบียบกรมราชทัณฑ์ เมื่อวันที่ 6 ธ.ค.2566

นอกจากนั้น รัฐมนตรียุติธรรมยังเตรียมออกกฎกระทรวงเป็นการเฉพาะอีก 1 ฉบับ เพื่อแยกคุมขังระหว่าง “ผู้ต้องขังระหว่าง” กับ “นักโทษเด็ดขาด” ให้ชัดเจนด้วย

ทั้งหมดสอดคล้องกับเจตนารมณ์ที่เขียนไว้ท้ายพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ.2560 ที่อธิบายเหตุผลของการต้องตรากฎหมายนี้เอาไว้อย่างชัดแจ้ง

1.กฎหมายราชทัณฑ์ฉบับเดิม บังคับใช้มาเป็นเวลานาน ตั้งแต่ปี พ.ศ.2479

2.บทบัญญัติไม่สอดคล้องกับหลักสากล โดยเฉพาะกฎเกณฑ์การปฏิบัติต่อผู้ต้องขัง ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์ใหม่ๆ รวมถึง “ข้อกำหนดกรุงเทพ” หรือ Bangkok Rules ที่เป็นมาตรฐานผู้ต้องขังหญิง ซึ่งไทยผลักดันเอง และบังคับใช้ไปทั่วโลก (โปรดสังเกตชื่อข้อกำหนด เป็นชื่อเมืองหลวงของไทย)

3.ไม่สามารถจัดการหรือบริหารโทษของผู้ต้องขังเฉพาะรายหรือเฉพาะคดีได้อย่างเหมาะสม เนื่องจากไม่มีบทบัญญัติให้อำนาจในการดำเนินการ และไม่สามารถดำเนินการให้มีสถานที่ควบคุมหรือคุมขังผู้ต้องขังประเภทอื่น นอกจากการคุมขังไว้ในเรือนจำ ซึ่งทำให้ระบบการพัฒนาพฤตินิสัย และการบริหารงานเรือนจำไม่เป็นไปตามเป้าหมายที่กำหนดไว้

นี่คือ เหตุผลของการตรากฎหมายราชทัณฑ์ฉบับใหม่ พร้อมๆ กับการคลอดกฎกระทรวง และระเบียบกรมราชทัณฑ์ตามมา

ฟังดูก็ดี แต่ปัญหามันอยู่ตรงไหน...ปัญหาอยู่ที่ไทม์ไลน์ และถ้อยคำที่ใช้ระเบียบต่างจากกฎหมาย

เรามาดูไทม์ไลน์ของเรื่องนี้กัน

ปี 2560 - ประกาศใช้ พ.ร.บ.ราชทัณฑ์

25 ก.ย.2563 - ประกาศใช้กฎกระทรวง กำหนดสถานที่คุมขัง พ.ศ.2563 (ลงนามโดย นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รมว.ยุติธรรม ในขณะนั้น)

23 ส.ค.2566 - กระทรวงยุติธรรมทำหนังสือ “ด่วนที่สุด” สอบถามคณะกรรมการกฤษฎีกา ถามไปหลายข้อ หนึ่งในคำถามคือ ออกระเบียบกรมราชทัณฑ์ ตามบทบัญญัติมาตรา 33 ของ พ.ร.บ.ราชทัณฑ์ฯ ได้หรือไม่ (ระเบียบ “นอนนอกคุก”)

หนังสือถาม ส่งหลังวันที่อดีตนายกฯ ทักษิณ กลับถึงประเทศไทยเพียงวันเดียว หรือพูดง่ายๆ คือ วันที่ไปนอนโรงพยาบาลตำรวจนั่นเอง

6 ธ.ค.2566 - ประกาศระเบียบกรมราชทัณฑ์ว่าด้วยการดำเนินการสำหรับการคุมขังในสถานที่คุมขัง พ.ศ.2566 (หรือ ระเบียบราชทัณฑ์ ฉบับ “นอนนอกคุก” ลงนามโดย นายสหการณ์​ เพ็ชรนรินทร์ รักษาราชการแทนอธิบดีกรมราชทัณฑ์)

ระเบียบออกมาหลังวันที่ 5 ธ.ค.2566 ซึ่งไม่มีพระราชทานอภัยโทษอดีตนายกฯ

ข้อสังเกตที่น่าสนใจก็คือ

1.กฎหมายราชทัณฑ์ พ.ศ.2560 ออกมาด้วยเจตนาดี โดยเฉพาะมาตรา 33 แก้ปัญหานักโทษล้นคุก และหาสถานที่อื่นสำหรับคุมขังผู้ต้องขัง แม้บทบัญญัติไม่ได้เขียนชัดเจนว่าเป็นผู้ต้องขังประเภทไหน แต่เมื่อรัฐมนตรียุติธรรม และกรรมการสิทธิฯ บอกว่ามีเจตนารมณ์สำหรับผู้ต้องขังในคดียังไม่ถึงที่สุด หรือกลุ่มกักขังแทนค่าปรับ ก็ควรเดินหน้าตามเจตนารมณ์

2.เมื่อมีกฎหมาย ก็มีกฎกระทรวงออกตามมา โดยกฎกระทรวงออกตั้งแต่ปี 2563 แต่ระเบียบกรมราชทัณฑ์ที่รองรับการดำเนินการตามกฎกระทรวง กลับเพิ่งมาออกในปี 2566 แถมจังหวะเวลาพอเหมาะพอดีกับความจำเป็นของชายชั้น 14

3.การที่กระทรวงยุติธรรมสอบถามคณะกรรมการกฤษฎีกา ว่าออกระเบียบได้หรือไม่ เพิ่งถามวันที่ 23 ส.ค.2566 หลังคุณทักษิณกลับไทย 1 วัน และคำตอบของคณะกรรมการกฤษฎีกา ถ้าลองอ่านดูในข้อ 5 พูดภาษาชาวบ้านคือ ออกระเบียบได้อยู่แล้ว เพราะกฎหมายก็เขียนชัด กฎกระทรวงก็มีแล้ว (จะถามมาเพื่ออะไร)

4.การออกระเบียบ ดันออกมาวันที่ 6 ธ.ค.2566 หลังวันที่ 5 ธ.ค.2566 แค่ 1 วัน ทำให้คนสงสัย

ที่สำคัญ เนื้อหาในข้อ 8 ผู้ต้องขังที่อยู่ในข่ายได้รับการพิจารณาไป “นอนนอกคุก” เขียนไว้ชัดเจนว่าเป็น “ผู้ต้องขังตามกฎหมายราชทัณฑ์” ซึ่งรวมถึง “นักโทษเด็ดขาด” ด้วย ทั้งๆ ที่ในคำแถลงการณ์ของกรรมการสิทธิฯ และเจตนารมณ์ของกฎหมายราชทัณฑ์ที่หยิบยกขึ้นมาอ้าง คือ ใช้กับ “ผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดี” หรือกลุ่มที่โดน “กักขังแทนค่าปรับ” เป็นหลักก่อน

เพราะหากรวม “นักโทษเด็ดขาด” ด้วย ก็จะย้อนแย้งกับคำพิพากษาของศาลที่ให้ “จำคุก” แต่พอมาถึงราชทัณฑ์ กลับได้ “นอนบ้าน” ก็จะกลายเป็นปัญหาความลักลั่นตามมาอีก

จริงๆ แล้วในระเบียบฯ มีการระบุหลักเกณฑ์ 4 ประการในการพิจารณาผู้ต้องขังที่จะได้รับสิทธิ “นอนนอกคุก” ซึ่งรวมถึง “นักโทษเด็ดขาด” ด้วย กล่าวคือ เพื่อการจำแนกแยกควบคุม, เพื่อการพัฒนาพฤตินิสัย, เรื่องของการเจ็บป่วย และเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยตัว

หลักเกณฑ์นี้ ตามระเบียบนี้ ดันมาออกในจังหวะเวลาแบบนี้ ทำให้มีปัญหา เพราะพิจารณาอย่างไร อดีตนายกฯก็เข้าข่าวตามหลักเกณฑ์ ส่วนกฎกระทรวงการแยกขัง “ผู้ต้องขังระหว่าง” กลับออกมาช้ากว่า เข้าใจว่าขณะนี้ยังอยู่ในกระบวนการยกร่าง จุดนี้แหละที่เป็นความแปลกประหลาด ลักลั่น

สรุป...เรื่องนี้จะไม่เป็นปัญหาเลยถ้า...

-ออกระเบียบ “นอนนอกคุก” ตั้งแต่หลังกฎกระทรวงมีผลบังคับใช้ใหม่ๆ คือเมื่อปี 2563 หรือปี 2564 ก็คงไม่ถูกครหา

-ออกระเบียบ “นอนนอกคุก” โดยเขียนเงื่อนไขให้ชัดว่าไม่รวม “นักโทษเด็ดขาด” ตามเจตนารมณ์จริงๆ และตามคำแนะนำของกรรมการสิทธิฯ ก็จะไม่ถูกตั้งคำถามว่าเอื้อใคร

-เร่งออกกฎกระทรวง และระเบียบแยกคุมขัง “ผู้ต้องขังระหว่าง” กับ “นักโทษเด็ดขาด” ให้เร็วกว่านี้ เพราะสอดคล้องกับเจตนารมณ์ของกฎหมาย และมีคนจำนวนมากได้ประโยชน์จริง

พิจารณาทั้งหมดแล้ว คุณผู้อ่านว่าใครผิด กระแสสังคมที่สงสัย ข้องใจ หรือกระทรวงยุติธรรมกับกรมราชทัณฑ์ทำให้เกิดปัญหาเสียเอง?

 

 

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์