'ยุบโรงเรียนเล็ก' ดี-เสีย อย่างไร กรณีศึกษาจาก ‘สหรัฐ’

คำว่า "ประสิทธิภาพ" และคำว่า "ต้นทุน" คือ ประเด็นหลักที่ถูกยกขึ้นมาเป็นเหตุผลในการยุบโรงเรียนขนาดเล็ก แต่หากพิจารณามาตรการรองรับที่ออกมาเพื่อบรรเทาผลกระทบ กลับไม่ได้ช่วยให้เกิดความสบายใจเท่าที่ควร

ความจริงแล้วเรื่องการยุบ ควบรวม และการจัดการเรียนรู้แบบหลายโรงเรียนร่วมกันจัดการศึกษา เพื่อแก้ปัญหาจำนวนนักเรียนที่น้อยลงของโรงเรียนขนาดเล็กนั้น เป็นเรื่องที่หลายประเทศก็มีการดำเนินการอยู่เช่นกัน

โดยเฉพาะสหรัฐ มีหลายรัฐที่ได้ทำหรือคิดจะทำเรื่องนี้อยู่ เช่น นิวเจอร์ซี เนแบรสกา และอิลลินอยส์ บางทีบทเรียนจากอีกฟากของโลกอาจจะช่วยให้เราได้ข้อมูล "ข้อดี-ข้อเสีย" เพื่อมาประกอบการถกเถียงกันมากขึ้น

บทเรียนจากสหรัฐสามารถสรุปออกมาเป็นข้อดีได้ 10 ข้อ และข้อเสีย 10 ข้อ

• ข้อดี 10 ข้อ มีดังนี้

ข้อดีข้อที่ 1 เมื่อจำนวนของนักเรียนในโรงเรียนเพิ่มขึ้น ย่อมทำให้มีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรในโรงเรียนได้อย่างคุ้มค่ากว่า เจ้าหน้าที่ในโรงเรียนมีงานทำสมน้ำสมเนื้อกับค่าตอบแทนที่ได้รับ

ข้อดีข้อที่ 2 ต้นทุนต่อหัวในการจัดการเรียนรู้ให้กับนักเรียนแต่ละคนลดลง

ข้อดีข้อที่ 3 การที่จำนวนนักเรียนมีมากขึ้น ทำให้หลักสูตรและกิจกรรมเสริมหลักสูตรมีความหลากหลาย เพราะมีจำนวนผู้เข้าร่วมมากเพียงพอ

ข้อดีข้อที่ 4 การที่มีนักเรียนเพิ่มขึ้น ทำให้ครูได้รับเงินเดือนและสิทธิประโยชน์ต่างๆ มากขึ้น

ข้อดีข้อที่ 5 ครูไม่ต้องรับงานสอนหลายสาขาพร้อมกัน เพราะมีครูเพียงพอ ทำให้ครูแต่ละคนสามารถพัฒนาความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านของตนเองให้มากขึ้นได้ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการสอนนักเรียน

ข้อดีข้อที่ 6 อุปกรณ์ในการจัดการเรียนการสอนดีขึ้น มีงบประมาณในการดูแลรักษาให้อยู่ในสภาพดี

ข้อดีข้อที่ 7 มีทรัพยากรเพียงพอที่ในการจัดการเรียนให้กับนักเรียนที่ต้องการการดูแลเป็นพิเศษ เช่น นักเรียนพิการ นักเรียนที่มีความบกพร่องด้านการเรียนรู้ นักเรียนในกลุ่มเสี่ยงออกกลางคัน เป็นต้น

ข้อดีข้อที่ 8 นักเรียนมีโอกาสใช้ชีวิตในสังคมที่มีขนาดใหญ่ มีความหลากหลายมากขึ้น ซึ่งช่วยเตรียมนักเรียนให้พร้อมสำหรับการเรียนต่อในระดับสูงและโลกของการทำงาน

ข้อดีข้อที่ 9 อัตราการลาออกและอัตราการขอย้ายออกจากโรงเรียนในโรงเรียนใหญ่มีน้อยกว่า เพราะโรงเรียนมีความพร้อม ครูมีเส้นทางความก้าวหน้าในอาชีพที่ชัดเจน

ข้อดีข้อที่ 10 โรงเรียนขนาดใหญ่มีโอกาสได้รับความช่วยเหลือจากภาครัฐมากกว่าโรงเรียนขนาดเล็ก

ข้อดีข้อที่ 11 สามารถระดมทุนได้ง่ายกว่า เพราะมีฐานศิษย์เก่าและผู้ปกครองจำนวนมาก

อ่านข่าว "ยุบโรงเรียน" คลิกที่นี่ 

- ควบรวม ร.ร.ขนาดเล็ก ทางออกหรือซ้ำเติมคุณภาพการศึกษา?

- สพฐ.สั่งการ ผอ.เขตพื้นที่ทั่วประเทศควบรวมโรงเรียนขนาดเล็ก

• ข้อเสีย 10 ข้อ

ข้อเสียข้อที่ 1 นักเรียนมีค่าใช้จ่ายในการเดินทางมากขึ้น เสียเวลาในการเดินทางมากกว่าเดิม

ข้อเสียข้อที่ 2 ผู้ปกครองกับครูจะพบกันได้ยากขึ้น ทำให้ความสัมพันธ์ของทั้ง 2 ฝ่าย ไม่ใกล้ชิดเท่าที่ควร

ข้อเสียข้อที่ 3 ชุมชนที่อยู่ห่างออกไปมีความผูกพันกับโรงเรียนลดลง ซึ่งจะส่งผลต่อขอบเขตของการจัดการเรียนรู้ที่ไม่สามารถดึงเอาชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการเรียนรู้ได้มากเท่าที่ควร

ข้อเสียข้อที่ 4 เมื่อชุมชนไม่มีโรงเรียน การย้ายออกจากชุมชนมีแนวโน้มจะเพิ่มมากขึ้น คนย้ายเข้ามาอยู่ในชุมชนน้อยลง ส่งผลต่อเศรษฐกิจของชุมชนและมูลค่าของที่อยู่อาศัยในชุมชนนั้น

ข้อเสียข้อที่ 5 การที่ชุมชนรอบข้างมีขนาดเล็กลง ในระยะยาวจะทำให้มีนักเรียนไปเรียนในโรงเรียนลดลง โรงเรียนขนาดใหญ่ที่มีนักเรียนน้อยทำให้ต้นทุนต่อหัวของนักเรียนเพิ่มขึ้น จนอาจทำให้เกิดการยุบโรงเรียนอีกครั้ง

ข้อเสียข้อที่ 6 หากขีดความสามารถในการบริหารจัดการไม่สามารถเพิ่มตามจำนวนของนักเรียนที่เพิ่มขึ้นได้ทัน ประสิทธิภาพอาจลดลงกว่าเดิม ทำให้ต้นทุนไม่ลดลงเท่าที่ควร

ข้อเสียข้อที่ 7 ครูรวมเข้าเป็นสมาชิกของสหภาพแรงงานมากขึ้น เกิดการต่อรองค่าตอบแทน ผลประโยชน์ที่ควรได้ รวมถึงการต่อรองเกี่ยวกับการจัดการเรียนการสอน จนส่งผลต่อคุณภาพในการจัดการเรียนการสอน

ข้อเสียข้อที่ 8 นักเรียนที่ย้ายมายังโรงเรียนใหญ่มักจะมาจากชุมชนขนาดเล็ก ครอบครัวมีฐานะทางเศรษฐกิจไม่ดี ทำให้เกิดความรู้สึกไม่เท่าเทียมกันของนักเรียน ซึ่งอาจกระทบกับการเรียนได้

ข้อเสียข้อที่ 9 นักเรียนที่ย้ายมามีพื้นฐานทางวิชาการไม่เท่ากับนักเรียนในโรงเรียนใหญ่ ทำให้ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้ต่ำกว่า เป็นการบั่นทอนแรงจูงใจในการเรียนของนักเรียน

ข้อเสียข้อที่ 10 ชุมชนสูญเสียพื้นที่สาธารณะสำหรับทำกิจกรรม สูญเสียอัตลักษณ์ของพื้นที่ ทุนทางสังคมของการเป็น "รุ่นพี่-รุ่นน้อง" โรงเรียนเดียวกันหายไป ทำให้ความสามัคคีกลมเกลียวกันของคนในชุมชนมีน้อยลง

ถ้าเอาข้อดีข้อเสียข้างต้นมาเทียบกันดูแล้ว จะเห็นว่าการยุบโรงเรียนแต่ละแห่งต้องคิดให้ดี แม้ว่าต้นทุนที่ลดลงจากการยุบโรงเรียนมีความชัดเจน แต่ต้นทุนต่อชุมชนและตัวเด็กเองยังไม่ชัดพอ เพราะประเมินผลกระทบไม่รอบด้าน เลยกลายเป็นว่าหลักการทางเศรษฐศาสตร์ถูกเอามาใช้เพื่อสร้างความชอบธรรมเพียงข้างเดียว