ออกแล้ว! ระดับภูมิคุ้มกันหลังฉีดเข็ม 3 นาน 3 เดือน พร้อมคำแนะนำกรณีฉีดเข็ม4

     เมื่อวันที่ 23 พ.ย.2564 ในการเสวนาวิชาการออนไลน์  ประเด็น “เปิดข้อมูล (ไม่) ลับ กับสถาบันวัคซีนแห่งชาติ” ตอน ร่วมเปิดใจ พร้อมไขทุกข้อสงสัย “วัคซีนโควิด 19 กับก้าวต่อไปของคนไทย”

      เทียบโอกาสตายจากโควิด คนฉีด-ไม่ฉีดวัคซีนโควิด-19

       นพ.วีรวัฒน์ มโนสุทธิ  รองผู้อำนวยการสถาบัน กลุ่มแผนปฏิบัติการชาติฯ สถาบันบำราศนราดูร  กล่าวว่า จำนวนผู้ติดเชื้อ ผู้เสียชีวิต ที่ตรวจพบเชื้อก่อโรคโควิด-19 และประวัติการได้รับวัตซีน จำแนกตามกลุ่มเสี่ยงต่างๆ ของกองระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค พบว่า  กลุ่มผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวนติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน 6,559  ราย  ฉีดวัคซีน 4,598 ราย ไม่ระบุ 28,019 ราย จำนวนผู้เสียชีวิต ไม่ได้ฉีดวัคซีน  1,100 ราย  ฉีดวัคซีน 272 ราย และประมาณโอกาสการเสียชีวิตหากติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน 16 % ฉีดวัคซีน 6  %

      กลุ่มโรคเรื้อรัง  จำนวนติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน  1,343ราย  ฉีดวัคซีน1,787 ราย  ไม่ระบุ  2,180ราย  จำนวนผู้เสียชีวิต ไม่ได้ฉีดวัคซีน 1,064 ราย  ฉีดวัคซีน  327 ราย  ไม่ระบุ 128 ราย  ประมาณโอกาสการเสียชีวิตหากติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน 79  %  ฉีดวัคซีน 18 % ไม่ระบุ 5.8 %

       กลุ่มหญิงตั้งครรภ์  จำนวนติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน 62 ราย  ฉีดวัคซีน 31 ราย    จำนวนผู้เสียชีวิต ไม่ได้ฉีดวัคซีน 1  ราย  ฉีดวัคซีน 1 ราย  ประมาณโอกาสการเสียชีวิตหากติดเชื้อ ไม่ได้ฉีดวัคซีน 1.6 % ฉีดวัคซีน 3.2 % 

        “จะเห็นได้ว่าฉีดวัคซีนดีกว่าไม่ฉีดแน่นอน ติดเชื้อแล้วโอกาสเสียชีวิตต่ำกว่า ส่วนในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ที่เห็นว่าตัวเลขใกล้เคียงกันนั้น เป็นเพราะกลุ่มนี้ยังมีการฉีดน้อย เมื่อมีการฉีดมากขึ้น ก็จะเห็นผลมากขึ้น  เหล่านี้เป็นตัวเลขจริงของประเทศไทย”

อัตราตายจากโควิดสูงกว่าฉีดวัคซีนมหาศาล 

    เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ หลังฉีดวัคซีนโควิด-19  โดยในส่วนที่เป็นกรณีร้ายแรงที่ต้องรายงาน แยกเป็น ซิโนแวค  1,876 รายคิดเป็น 7.47 ต่อแสนโดส ที่ได้รับพิจารณาโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเกี่ยวข้องกับวัคซีน  แพ้รุนแรง 37 ราย  คิดเป็น 0.15 ต่อแสนโดส เสียชีวิต  1 ราย 
แอสตร้าเซนเนก้า  2,326 ราย คิดเป็น 6.60 ต่อแสนโดส ที่ได้รับพิจารณาโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเกี่ยวข้องกับวัคซีน  แพ้รุนแรง 11 ราย  คิดเป็น 0.03 ต่อแสนโดส  ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน 4 ราย คิดเป็น 0.01 ต่อแสนโดส เสียชีวิต 2 ราย 
 ซิโนฟาร์ม 444 ราย คิดเป็น 3.43 ต่อแสนโดส ที่ได้รับพิจารณาโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเกี่ยวข้องกับวัคซีน  แพ้รุนแรง 1 ราย  คิดเป็น 0.01 ต่อแสนโดส ไม่มีผู้เสียชีวิต 

ไฟเซอร์  333 ราย  คิดเป็น 4.63 ต่อแสนโดส ที่ได้รับพิจารณาโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเกี่ยวข้องกับวัคซีน แพ้รุนแรง 1ราย คิดเป็น 0.01 ต่อแสนโดส ไม่มีผู้เสียชีวิต  กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ/เนื้อเยื่อหัวใจอักเสบ 8 ราย คิดเป็น 0.11 ต่อแสนโดส

   “จากที่มีการฉีดวัคซีนโควิด-19สะสมในประเทศไทยไปแล้ว 80 ล้านโดส มีเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับวัคซีน 4 ราย  เทียบเคียง เสียชีวิต  1 ราย จากฉีด 20 ล้านโดส แต่อัตราเสียชีวิตจากการติดโควิด-19 อยู่ที่ 1-2 % หรือ 1 ใน 100  ราย   จะเห็นว่าอัตราตายจากการติดโควิด สูงกว่าตายหลังฉีดวัคซีนอย่างมาก”

   

ไทยฉีดวัคซีนโควิด-19เกินค่าเฉลี่ยทั่วโลก

ศ.พญ.ธันยวีร์  ภูธนกิจ ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า  9 เดือนที่ผ่านมา ประเทศไทย บุคลากรทางการแพทย์ ทำงานอย่างหนักในการให้บริการวัคซีนแก่ประชาชน  เมื่อเทียบกับในต่างประเทส อัตราการฉีดวัคซีน เข็ม 1 หรือ 2 เข็ม ของประเทศไทยเกินค่าเฉลี่ยทั่วโลก โดยฉีดเข็ม 1 ได้ เกืออบ 60 % ประมาณ 50 % ได้เข็ม 2 แล้ว  และฉีดเข็ม3แล้ว 5 % สัดส่วนชนิดวัคซีนที่ใช้ ชนิดเชื้อตายทั้งซิโนแวคและซิโนฟาร์ม ประมาณ 50 %  ไวรัลแว็กเตอร์ 40 % และmRNA

          “ช่วงต้นปียังคาดการณ์ไม่ถูกว่าวัคซีนป้องกันโรคได้นานหรือต้องฉีดกระตุ้นซ้ำๆ  เมื่อเทียบบทเรียนจากไข้หวัดใหญ่ 2009 จะเห็นว่าแม้ผ่านมา10 ปีแล้วก็ยังต้องฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่อยู่ และเมื่ออยู่ร่วมกับโควิดมา 2 ปี  เห็นข้อมูลว่าคนที่ติดเชื้อ ภูมิคุ้มกันก็ลดลง หรือรับวัคซีแล้ว ภูมิก็ลดลง”

        อย่างที่เห็นยุโรป อเมริกา เริ่มฉีดวัคซีนก่อนประเทศไทย จนกลางปี น่าจะผ่อนคลายได้แล้ว แต่ก็เกิดระบาดอีกระลอก เพราะสายพันธุ์เปลี่ยนเป็นเดลตา ,ภูมิคุ้มกันลดลง และหลายประเทศ ยกเลิกการใส่หน้ากาก หรือผ่อนคลายจนเกินไป

ผู้สูงอายุต้องกระตุ้นเข็ม 3 เร็วกว่า 

     ศ.พญ.ธันยวีร์  กล่าวอีกว่า  หลังฉีดวัคซีนโควิด-19 ชุดแรก 2 เข็มแล้ว ภูมิจะขึ้นสูงและค่อยๆลดลง ดังนั้นเมื่อเวลาผ่านไป ตอนนี้ยุโรปและอเมริกาก็ยอมรับว่ากลุ่มผู้สูงอายุ ผู้มีโรคประจำตัว และหญิงตั้งครรภ์ แนะนำว่าเมื่อผ่านไป6 เดือนหลังเข็มสุดท้ายต้องฉีดเข็มกระตุ้น เพราะถ้าพลาดติดเชื้อเสี่ยงมีโรครุนแรง เหมือนวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ที่ต้องฉีดเป็นประจำ

          “ภูมิคุ้มกันมี 2 แบบ  คือ  ภูมิที่ใช้ในการจับกับเชื้อ และภูมิคุ้มกันไว้ทำลายเชื้อโดยถ้ายับยั้งได้โรคก็จะไม่รุนแรง   แต่หลังฉีดแล้วภูมิจะลดลงเรื่อยๆตามเวลาที่ผ่านไป

      ฉีดแอสตร้าเซนเนก้า 2 เข็มภูมิเริ่มลดหลัง 3 เดือน"

  งานวิจัยในประเทศอิสราเอลหลังได้รับวัคซีนไฟเซอร์  แบ่งเป็นกลุ่มอายุน้อยกว่า 45 ปี และมากกว่า 65 ปี  จะเห็นได้ชัดว่าผู้สูงอายุ ต้องกระตุ้นเข็ม 3 เร็วกว่ากลุ่มอายุน้อยกว่า เพราะว่าตอนแรกภูมิแรกขึ้นได้น้อยกว่า เมื่อเวลาผ่านไปอัตราลดของภูมิพอๆกัน เมื่อใกล้ 6 เดือนภูมิที่สูงในผู้สูงอายุก็ลดลงมากแล้ว  จึงแนะนำให้มีการกระตุ้นในผู้สูงอายุก่อน  

       สำหรับสูตรซิโนแวค 2 เข็ม และแอสตร้าเซนเนก้า  2 เข็ม จากการศึกษาในบุคลากรที่ รพ.จุฬาลงกรณ์ พบว่า  ซิโนแวค 2 เข็ม หลังฉีด 1 เดือนภูมิขึ้นได้ดีระดับหนึ่ง โดยถือว่าถ้าภูมิเกิน 68% ในการยับยั้งเชื้อถือว่าโอเค   หลัง 3 เดือนภูมิตกลงมาก ดังนั้นการให้เข็มเสริมก็ให้เร็ว

      แอสตร้าเซนเนก้า 2 เข็ม ภูมิขึ้นได้สูง  หลัง 1 เดือน ภูมิยังดีอยู่ ผ่านไ ป 3 เดือนภูมิจะเริ่มลดลงโดยราวครึ่งหนึ่งของประชากรที่ฉีดไปภูมิจะเริ่มลด  

      เทียบเคียงข้อมูลจากยุโรป หรืออเมริกา กับข้อมูลในประเทศไทย ก็มีการพูดถึงการฉฮีดเข็ม 3 แล้วด้วยเหตุผล 1.เชื้อเปลี่ยนเป็นเดลตา  3.วัคซีนสูตรที่ใช้เมื่อผ่านไป 3-6 เดือนภูมิเริ่มทยอยลดลง จึงให้ลำดับความสำคัญของกลุ่มเสี่ยงที่จะเกิดโรครุนแรงก่อน ในการฉีดเข็ม 3 ก่อน   

       ภูมิโควิดส่งต่อจากแม่ถึงลูกช่วง 3 เดือน

        สำหรับหญิงตั้งครรภ์ จะเข้าสู่ภาวะฉุกเฉิน เช่น คลอดก่อนกำหนด ผ่าตัดคลอดหรือไม่ ถ้ามีการติดโควิดในช่วงนั้น ทำให้การดูแลรักษาซับซ้อนขึ้นและมีผลกระทบต่อเด็ก แต่การให้วัคซีนจะทำให้แม่แข็งแรง คลอดปลอดภัย และภูมิส่งต่อถึงลูก ในช่วง 3 เดือนแรก เป็นภูมิคุ้มกันทุกอย่างที่แม่มีจะส่งต่อไปให้ลูก

        ฉีดเข็ม3 หรือควรรอวัคซีนเวอร์ชั่นใหม่?

           ถ้าเทียบเคียงไข้หวัดใหญ่ ซึ่งสายพันธุ์ระบาดเปลี่ยนทุกปี และวัคซีนก็เปลี่ยนทุกปี  ส่วนวัคซีนโควิด-19 จะฉีดเข็ม 3 หรือรอวัคซีนเวอร์ชันใหม่นั้น ข้อมูลของโมเดอร์นา หลังฉีด 100 ไมโครกรัม 2 เข็ม เมื่อกระตุ้นด้วย 50 ไมโครกรัม เปรียบเทียบว่ากระตุ้นด้วยสายพันธุ์เดิม หรือเปลี่ยนเป็นสายพันธ์แอฟริกาหรือผสม 2 สายพันธุ์  พบว่า แม้เป็นนสายพันธุ์ ดั้งเดิม สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันกลับขึ้นไปได้ 10 เท่ากับขงอเดิม

     ตอนนี้ไม่ว่าวัคซีนอะไรก็ยังเป็นสายพันธุ์ดั้งเดิม ก็ยังใช้ได้สู้กับสายพันธุ์ไวรัสที่เปลี่ยนแปลง ดังนั้น คนที่จะฉีดเข็ม 3 ไม่ต้องรอวัคซีนสายพันธุ์ใหม่ พิสูจน์แล้วไม่จำเป็น เพราะการที่เคยฉีดวัคซีนแล้วร่างกายจำได้ กระตุ้นอีกครั้งหนึ่ง สามารถที่จะมีภูมิขึ้นไปสูงและป้องกันข้ามสายพันธุ์ได้

        ฉีดเข็ม 4 หลังผ่านเข็ม 3 แล้ว 6 เดือน 

      ข้อมูลจากการศึกษาวิจัยเข็มกระตุ้น ฉีดซิโนแวคมาแล้ว 2 เข็ม ฉีดกระตุ้นด้วย แอสตร้าเซนเนก้า  ศึกษาวิจัยในผู้ใหญ่อายุ 18-59 ปี จำนวน 100 คน ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  พบว่า 

หลังฉีดกระตุ้น ภูมิคุ้มกันในการยับยั้งเชื้อ ภายหลัง 14 วัน, 1 เดือน ,3 เดือนภูมิค่อนข้างนิ่ง ยังสามารถป้องกันได้ดี ป้องกันเดลตาได้ 90 % แม้ผ่านแล้ว 3 เดือน แสดงว่าถ้าเคยมีการสร้างภุมิคุ้มกันแล้ว เข็มกระตุ้นยู่ได้นานกว่า 2 เข็มที่เป็นชุดแรก ทำให้มั่นใจว่า ฉีดเข็ม 3 ไปต่อเข็ม 4 รอถึง 6 เดือนได้  แต่เข็มที่ไม่ต้องรอเลยคือคนที่ยังไม่ได้เข็ม 1-2  และเข็ม 3 คนที่เป็นกลุ่มเสี่ยง
      

  แน้วโน้มเข็มกระตุ้นใช้ขนาดลดลง

       สรุป คนที่ควรได้เข็ม 3 คือ กลุ่มเสี่ยงสูง ที่เป็นผู้สูงอายุ มีโรคประจำตัว ผู้ที่มีโอกาสสัมผัสเชื้อบ่อยๆ เช่น บุคลากรทางการแพทย์  กลุ่มผู้ใหญ่สุขภาพแข็งแรงดี พิจารณาฉีดเข็ม 3 เมื่อได้รับวัคซีนมานานกว่า 6 เดือน 

ระยะห่าง ในการให้วัคซีน แนะนำห่างกันทุก  6 เดือน  เว้นแต่เข็มเสริมสำหรับกลุ่มที่ภูมิคุ้มกันต่ำ ได้วัคซีนชุดแรกแล้วภูมิขึ้นไม่พอ อาจไม่ต้องรอถึง 6 เดือน 

  ควรเลือกวัคซีนเข็ม 3 ชนิดไหนดี

        เข็ม 3 ที่ใช้ตอนนี้ จะเริ่มเป็นลักษณะไขว้ หากเดิมซิโนแวค ก็จะเป็นแอสตร้าหรือไฟเซอร์ เดิมเป็นแอสตร้าฯให้ข้ามเป็นmRNA เพราะว่าไขว้ไปเป็นเชื้อตายไม่ได้ผล  ชนิดเชื้อตายเหมาะเป็นเข็มปูพื้น ไม่เหมาะเป็นเข็มกระตุ้น จึงควรเลือกระหว่างไวรัล แว็กเตอร์ หรือmRNA โดยต้องขึ้นกับสิทธิที่จะได้รับวัคซีนด้วย ในส่วนของกระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้แอสตร้า หรือไฟเซอร์ ถ้าเป็นโมเดอร์นาเป็นวัคซีนทางเลือก

       “ประเทศไทยมีการใช้สูตรไขว้ กำลังมีงานวิจัยหลายงานวิจัยว่า เข็ม 3และเข็ม 4 จะใช้เท่าไหร่ที่จะพอดี   ปริมาณวัคซีนที่จะจัดสรรให้ครบถ้วน และโอกาสเกิดผลข้างเคียง โดยเริ่มมีแนวโน้มว่าเข็มกระตุ้นจะใช้ขนาดที่ลดลง”