จุดเปลี่ยนที่ทำให้โควิด.. วิกฤตกว่าเคย?

และเหตุใดถึงดูแล้วจะเป็นวิกฤตที่แรงกว่าครั้งก่อนเมื่อ 10 ปีที่แล้ว

ถ้าจะเปรียบเป็นภาพยนตร์ ผมมองว่าวิกฤตซับไพร์ม ปี 2008 เหมือนหนังแอ็คชั่นฮอลลีวู้ดที่มีไคล์แมกซ์ให้ลุ้นกันแบบไม่ให้กระพริบตาในช่วงเวลาค่อนข้างสั้นระหว่างเดือนก.ย. 2008 ถึงมี.ค.2009 จากนั้นก็มาสู้กับปัญหาอัตราการว่างงานที่สูงกว่า 10% ต่ออีก 3-4 ปี ทว่าวิกฤตโควิด-19 เหมือนหนังเกาหลี อย่าง Train to Busan ที่จะมีซอมบี้มาคอยหลอกหลอนตลอดเรื่อง ซึ่งผมมองว่าวิกฤตรอบนี้น่าจะลากยาวกว่าซับไพร์ม เนื่องจากปัจจัยที่เป็นข้อจำกัดคือการค้นพบวัคซีนที่จะรักษา ซึ่งน่าจะใช้เวลาในการค้นพบไม่ต่ำกว่า 1 ปี

ผมมองว่า มี 3 จุดเปลี่ยน ที่ทำให้โควิด-19 เป็นวิกฤตที่รุนแรงกว่าเคย ดังนี้

จุดเปลี่ยนแรก คือตอน โดนัลด์ ทรัมป์ เข้ารับตำแหน่งเมื่อ 3 ปีกว่าที่แล้ว เผอิญไปตัดงบของหน่วยงานควบคุมโรคติดต่อของอเมริกา(U.S. CDC) ตัดงบจนเกือบหมด ทำให้ความสามารถของหน่วยงาน U.S. CDC หมดไปพร้อมกับงบที่หายไปตั้งแต่ 3 ปีกว่าที่แล้ว ผมมองว่าตรงนี้เป็นจุดเปลี่ยน ซึ่งทรัมป์ก็เข้าใจเกม เลยโยนเผือกร้อนให้กับรองประธานาธิบดี ไมค์ เพนซ์ มาคุมเรื่องนี้แทน ทั้งนี้ การที่ทรัมป์ไม่มั่นใจว่าจะคุมโควิด-19ได้ไหม เพราะหน่วยงานที่มีความแข็งแกร่งด้านการป้องกันหรือช่วยเหลือของโควิด-19 หรือโรคอื่นๆ ของอเมริกาไม่ได้เป็นที่หนึ่ง โดยมีอันดับด้านการต่อสู้กับวิกฤตทางด้านโรคระบาดอันดับที่ 20 กว่า ของโลก ส่งผลต่อโอกาสของสหรัฐในการคุมโควิด-19 จึงไม่ดีพอ ทำให้ตลาดหุ้น wall street กังวลเรื่องนี้มาก

อีกประเด็นคือ สมัยของบารัค โอบามานั้น ให้การสนับสนุนรัฐมนตรีคลังในยุคนั้น ทิม ไกธ์เนอร์ แต่รัฐมนตรีคลังในยุคนี้ สตีเวน มนูชิน ดูเป็นสไตล์ตามนักการเมือง คือเดินตามทรัมป์เป็นหลัก ความแข็งแกร่งในแง่ของการเยียวยาแก้ปัญหาต่างกัน อย่างไกธ์เนอร์ ดูแล้วเขามั่นใจว่าจะแก้ปัญหาได้ แต่ด้านมนูชินนั้น ผมมองว่าเขาจะเดินเกมเพื่อให้ทรัมป์พอใจมากกว่า อันนี้ต้องยอมรับว่ายุคนี้เป็นสไตล์การเมืองนำมากกว่ายุคก่อน

จุดที่ 2 คือ เจอโรม พาวเวล ประธานธนาคารกลางสหรัฐ เก่งเท่ากับ เบน เบอร์นันเก้ เมื่อประมาณ 10 ปีที่แล้วหรือเปล่า? ในการรับมือรอบนี้ ตลาดก็ยังมีความสงสัยอยู่ แต่ที่แน่ๆ คือความมั่นใจของตลาดต่อตัวพาวเวลต่ำกว่าเบอร์นันเก้มาก จริงๆ แล้วต้องบอกว่าตลาดตอบรับในเชิงลบทั้งในวันที่พาวเวล ลดดอกเบี้ย 0.5% และ ในวันที่ลดดอกเบี้ยจนเหลือ 0-0.25% พร้อมทำ QE 7 แสนล้านดอลลาร์ ผมมองว่าทางพาวเวลตอบคำถามสื่อมวลชนได้ไม่ดีเท่าไหร่ คือไม่สร้างความมั่นใจเหมือนสมัยเบอร์นันเก้ที่เขาแม่นเรื่องเศรษฐศาสตร์มาก สามารถตอบได้ แต่พาวเวลตอบสั้นๆ และดูไม่ขลัง ตลาดเลยกังวลถึงความสามารถของพาวเวลในการจัดการเรื่องนี้

โดย 2 ประเด็นหลักที่มีผลจากผู้ทรงอิทธิพลของอเมริกา ทั้งทรัมป์และพาวเวลดังกล่าว ตลาดจึงมองว่าโอกาสโควิด-19 จะเลวร้ายต่อมีโอกาสสูงมาก ตรงนี้ถือเป็นจุดเปลี่ยนของงานนี้

ข้ามมาฟากยุโรป ก็มีปัญหาคล้ายอเมริกา คือการระบาดลุกลามทั้งอิตาลี สเปน และประเทศอื่นๆ ในยุโรป ด้วยความที่ยุโรปไม่มีผู้นำอย่างเมื่อก่อนที่มี อังเจลา แมร์เคิล ของเยอรมัน ที่ตอนนั้นมีอำนาจแบบเบ็ดเสร็จเป็นโต้โผ ตอนนี้ยุโรปไม่มีคนที่ทรงอิทธิพลที่มีความแข็งแกร่งที่จะพูดให้ทุกคนมั่นใจในมุมการเมืองและนโยบายการคลัง 

อีกประเด็นหลักคือโชคร้ายในตอนนี้ที่เมื่อ มาริโอ ดาร์กี พ้นตำแหน่งประธาน ECB ในจังหวะที่ต้องการตัวเขามากที่สุด ส่วนคริสติน ลาการ์ด เพิ่งมารับตำแหน่งประธาน ECB แทนเมื่อกว่า 3 เดือนที่แล้ว ซึ่งเธอยังใหม่กับตำแหน่งนี้ และลาการ์ดเองก็ยังไม่ชำนาญการร่ายมนต์ให้ตลาดเชื่อ จึงเป็นจุดอ่อนของยุโรปเข้าไปอีก

ปัญหาของยุโรปและอเมริกาคล้ายๆ กันคือผู้ทรงอิทธิพลฝั่งการเมือง การคลัง และนโยบายการเงิน ไม่ได้มือเก๋าเหมือนสมัย 10 ปีที่แล้ว ซึ่งเบอร์นันเก้กับดาร์กี คือที่สุดของผู้ดูแลนโยบายการเงินในยุค 10 ปีให้หลัง 

วันนี้พาวเวลอาจจะดูดีกว่าฝั่ง ECB ทว่าวิกฤตในวันนี้เป็นโจทย์ที่ยากกว่าสมัย 10 ปีที่แล้วอีก เพราะสมัย 10 ปีที่แล้วมันจบที่การเยียวยาตัวสภาพคล่องจากวิกฤตซับไพรม์ คือ สามารถจบที่ 4-5 เดือนแรก 

ประเด็นสุดท้าย คือปัญหาครั้งนี้ไม่เหมือนในยุค 1930 คือไม่มีการลงทุน ไม่มีการบริโภคที่เพียงพอ การอัดนโยบายและการเงินเพียงเล็กน้อย ปัญหาเมื่อ 80 ปีที่แล้วใช้เวลาแก้ไขนาน แต่ปัญหาก็ไม่ได้ยุ่งยาก คือเป็นลักษณะการขาดปัจจัยด้านอุปสงค์ที่มันน้อยเกินไปและรวมถึงหุ้นดาวโจนส์ในยุคนั้นก็ตกต่ำ จริงๆ ปัญหาเรื่องอุปสงค์ถ้าได้ยาดี ลำพังเฟดก็สามารถแก้ได้แล้ว แต่วิกฤตซับไพร์มเมื่อ 10 ปีที่แล้วเป็นลักษณะผสมกันระหว่างความเสี่ยง สภาพคล่อง เครดิต และสถาบันการเงินที่ล้ม ซึ่งเมื่อล้มไป กฎหมายที่ออกมาเพื่ออุ้มแบงก์อื่นก็สามารถบรรเทาวิกฤตได้ แต่ความรุนแรงวิกฤตช่วง 10 ปีที่แล้วมันรุนแรงกว่าตอนนี้ในช่วงจุดสูงสุดของวิกฤต

ข้อเสียของวิกฤตตอนนี้ คือหาจุดจบยากเพราะเฟดไม่ใช่พระเอกคนเดียวที่จะมาแก้ปัญหา เพราะปัญหานี้เป็นลักษณะของตัวอุปทานที่มันหายไปจากคนทั่วโลกทั้งยุโรป อเมริกา และเอเชีย ประชาชนทั่วไปไม่อยากออกมาทำกิจกรรมนอกบ้าน โดยเฉพาะอเมริกาจะมีปัญหาด้านบริการ ถ้าคนอเมริกาไม่ออกมาใช้บริการ ตัวเศรษฐกิจอเมริกาไปต่อยากมาก รวมถึงยุโรปคนก็ผวา คือไม่อยากออกมาทำกิจกรรมด้านเศรษฐกิจ

โดยสรุป คือ เราต้องเริ่มนับหนึ่งกับวิกฤตโควิด-19 แบบที่ผู้แก้ไขปัญหาให้เรานั้น ดูจะเก่งน้อยกว่ายุค 10 ปีก่อนครับ