ในวันที่เด็กไทยขาด Critical Thinking

ปี 2562 World Economic Forum จัดอันดับความสามารถทางการแข่งขันของไทยลดลง จากอันดับที่ 38 เป็น 40 ในการจัดอันดับทั้งสิ้น 141 ประเทศ ปัจจัยสำคัญข้อหนึ่งที่ไทยได้คะแนนต่ำมากมาจากคะแนนด้านการเรียนการสอนของไทยที่ฝึกให้นักเรียนมี Critical Thinking ต่ำสุดในทุกประเทศที่อยู่ในการจัดอันดับ โดยได้เพียง 37 คะแนนเท่านั้นจาก 100 คะแนนเต็ม

Critical Thinking หรือการคิดแบบมีวิจารณญาณเป็นเรื่องที่เราได้ยินบ่อยๆ ในปัจจุบัน Critical Thinking กลายเป็นหนึ่งทักษะที่คนรุ่นใหม่และองค์กรธุรกิจสมัยใหม่เชื่อว่าเป็นสิ่งจำเป็นของคนยุคนี้

Foundation for Young Australians เปิดเผยผลสำรวจเงื่อนไขการรับสมัครงาน 4.2 ล้านตำแหน่งระหว่างปี 2012-2015 พบว่า บัณฑิตจบใหม่ในออสเตรเลียถูกคาดหวังจากตลาดแรงงานให้มีทักษะ Critical Thinking เพิ่มขึ้น โดยในปี 2015 เพิ่มขึ้นจากปี 2012 ถึง 158% ตลาดให้ความสำคัญกับ Critical Thinking มากแค่ไหน คำถามนี้ตอบได้จากค่าจ้างที่ภาคธุรกิจยินดีจ่ายเพิ่มให้แก่พนักงานที่มี Critical Thinking ว่าเพิ่มขึ้นจากค่าจ้างปกติเท่าไร ผลสำรวจพบว่านายจ้างยินดีจ่ายค่าจ้างให้เพิ่มถึง 7,745 ดอลลาร์ออสเตรเลียนสำหรับแรงงานที่มีทักษะ Critical Thinking ซึ่งสูงกว่าค่าจ้างสำหรับทักษะความคิดสร้างสรรค์ (Creativity) หรือทักษะอ่านออกเขียนได้ทางการเงิน (Financial Literacy) เสียอีก เรียกได้ว่า ทักษะ Critical Thinking เป็นแต้มต่อให้ช่วยหางานในยุคนี้ และช่วยให้ได้ค่าจ้างสูงกว่าทั่วไปมากทีเดียว

อย่างไรก็ตาม ดูเหมือน Critical Thinking จะเป็นทักษะที่หายไปของคนทั้งโลก จากรายงาน 2019 State of the Workplace ทักษะ Critical Thinking เป็นทักษะ Soft Skill ที่นายจ้างเห็นว่าผู้สมัครงานในยุคปัจจุบันขาดแคลนมากสุด

ทำไมทักษะ Critical Thinking จึงเป็นที่ต้องการ ทักษะ Critical Thinking คืออะไร ทักษะ Critical Thinking คือการคิดอย่างมีวิจารณญาณ อธิบายความง่ายๆ คือความสามารถในการตั้งคำถามต่อสารที่เราได้รับ ว่าถูกต้อง น่าเชื่อถือเพียงไร Critical Thinking เป็นหนึ่งใน 4 ทักษะหรือ 4Cs ที่เชื่อว่าเป็นทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ประกอบด้วย Critical Thinking Communication (ทักษะสื่อสาร) Collaboration (ทักษะการทำงานร่วมกัน) และ Creativity (ทักษะความคิดสร้างสรรค์)

ในความเห็นของผู้เขียน การจะฝึก Critical Thinking ให้ได้ดีอย่างน้อยต้องประกอบด้วย 4 ขั้นตอน หนึ่ง การฟังหรือรับสารอย่างตั้งใจ ไม่นำอารมณ์เราไปตัดสิน เช่นเป็นเรื่องที่เราไม่ชอบ ผู้พูดเป็นผู้ที่เราไม่ชอบ วิธีการพูดเป็นวิธีการที่เราไม่ชอบ หรือกระทั่งเราอารมณ์ไม่ดี สอง เรามีข้อมูล หรือประสบการณ์มากพอ เพื่อใช้พิจารณาสารหรือเนื้อหาที่ได้รับมา การจะมีข้อนี้ได้ ต้องฝึกสะสม อ่านมาก ฟังมาก สาม นำสารที่ได้รับ มาพิจารณาร่วมกับข้อมูล หรือประสบการณ์ที่เรามี เข้าใจบริบทของเรื่องราวหรือสถานการณ์ในขณะนั้น วิเคราะห์โดยปราศจากอคติ ให้น้ำหนักแต่ละข้อมูล หลักฐาน หรือสถานการณ์แต่ละเรื่องอย่างเหมาะสม สี่ สามารถสรุปความถูกต้องหรือน่าเชื่อถือของสารได้ อธิบายได้ว่าเพราะเหตุใดจึงวิเคราะห์เช่นนั้น ตลอดจนตั้งคำถามที่เหมาะสมต่อสารนั้นๆ ได้ ให้ความคิดเห็น หรือการตัดสินใจที่เป็นประโยชน์

ทักษะ Critical Thinking จึงเป็นทักษะสำคัญตลอดช่วงชีวิตทั้งในการเรียนและการทำงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคอินเตอร์เน็ตที่ท่วมท้นด้วยข้อมูลข่าวสาร มี Fake News มากมาย ความสามารถในการวิเคราะห์สารที่ได้รับ ยิ่งเป็นทักษะที่จำเป็น ในการศึกษาเล่าเรียน ทักษะ Critical Thinking ช่วยให้การเล่าเรียนมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น อ่านได้ใจความ เรียนสนุก ขณะเดียวกันก็ช่วยให้การเรียนรู้นอกห้องเรียนทำได้ดี ในการทำงาน ทักษะ Critical Thinking ช่วยให้การทำงานมีประสิทธิภาพ เลือกใช้ข้อมูลที่เหมาะสม ประชุมทีมและรับโจทย์จากหัวหน้างานหรือลูกค้าได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

เด็กไทยจำนวนมากขาด Critical Thinking ข้อจำกัดหลักมีอย่างน้อย 3 ประการ หนึ่ง ระบบการศึกษาของเราที่ไม่เน้นให้เด็กตั้งคำถาม เด็กถูกฝึกให้เชื่อและจำมากกว่าคิดวิเคราะห์ เด็กจึงไม่ถูกฝึกการลำดับเหตุผล สอง สังคมไทยไม่ใช่สังคมแห่งการอ่าน Critical Thinking ไม่สามารถงอกเงยได้หากปราศจากการอ่านและการฟังที่มีคุณภาพ ครอบครัวไทยส่วนใหญ่ยังไม่ได้ฝึกเด็กให้รักการอ่านหรือการฟังที่มีคุณภาพ ไม่ได้ฝึกตั้งคำถามต่อสิ่งต่างๆ รอบตัว ประการสุดท้าย สังคมการทำงาน ในการทำงาน เจ้านายส่วนใหญ่ชอบให้ลูกน้องเชื่อฟัง มากกว่าเสนอข้อคิดเห็นที่แตกต่าง

Critical Thinking กลายเป็นทักษะสำคัญสำหรับการทำงานในปัจจุบัน และในอนาคตจะยิ่งมีความสำคัญเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในขณะที่เยาวชนไทยมีทักษะด้านนี้ต่ำ คำถามคือจะปรับปรุงอย่างไรเพื่อให้เยาวชนไทยมีทักษะด้านนี้เพิ่มขึ้น