ลิง 5 ตัว

ผมขอขี่กระแสลิงด้วยคนก็แล้วกัน แต่ไม่ใช่ลิงเก็บมะพร้าวนะครับ เป็นลิงที่อยากกินกล้วย ซึ่งแขวนไว้ ยั่วน้ำลายลิง...

เรื่องของเรื่องก็คือ มนุษย์นำลิง 5 ตัว ไปใส่ไว้ในกรงที่โปร่ง สว่าง กว้างขวาง สบายๆ (ไม่คับแคบ เหมือนที่ฝรั่งพีต้า หรือที่คนไทยบางคนกล่าวหา) และด้านบนของกรง ก็มีกล้วยกำลังสุกน่ารับประทาน แขวนไว้ยั่วน้ำลายลิง

เพื่อให้ลิงสดวกยิ่งขึ้น ก็ได้เพิ่ม “ตัวช่วย” ให้ด้วย คือใส่ บันได ไว้ในกรง ให้ลิงสามารถไต่บันไดขึ้นไปได้ง่่ายๆ พอถึงปลายบันได ก็เก็บกล้วยกินแบบง่ายๆเลย เรียกว่าเอาใจลิงทุกประการ

พอเริ่มต้นได้เพียงครู่เดียว ลิงตัวหนึ่งก็กระโดดด้วยความเริงร่า ขึ้นไปบนบันไดนั้นทันที แต่พอก้าวขึ้นบันไดไปได้นิดเดียว มนุษย์ก็ฉีดน้ำเย็นเฉียบไปที่ลิงตัวนี้ จนมันเปียกปอนไปหมดทั้งตัว แค่นั้นยังไม่พอ ยังหันปลายสายยาง ฉีดน้ำเย็นไปที่ลิงอีกสี่ตัว ที่นั่งจับกลุ่มกันอยู่ด้วย เอาเป็นว่า เย็นเฉียบ เปียกแฉะกันทั่วหน้า ทั้ง 5 ลิง 55555

เจ้าลิงตัวแรก สลัดน้ำเย็นที่เปียกปอนออกจากร่าง แล้วกระโดดตุ้บลงมานั่งหนาวสั่นอยู่กับเพื่อนๆข้างล่าง จากนั้นลิงแต่ละตัว ก็สลัดน้ำออกจากร่างกาย จนเวลาผ่านไปสักพัก พอขนเริ่มหมาด ลิงตัวที่สอง ก็เริ่มใจกล้า ทนกลิ่นกล้วยไม่ไหว กระโดดขึ้นปีนบันไดไปทันที

มนุษย์ก็รวดเร็วฉับไว ฉีดน้ำเย็นจนลิงตัวที่สอง เปียกไปทั้งตัวอีกเหมือนกัน แล้วก็ฉีดไปที่ลิงอีกสี่ตัวข้างล่าง ให้เปียกแฉะเป็นรอบที่สอง ไปด้วย

เหมือนเดิมครับ เจ้าลิงตัวที่สองรีบกระโดดลงจากบันได ลงมาสลัดน้ำเย็นที่เปียกปอนร่างกาย ร่วมกับเพื่อนๆอีก 4 ตัวที่เปียกพอๆกัน

ตกลงลิงก็ไม่ได้แอ้มกล้วยสักที เพราะเจ้าน้ำเย็นนี่แหละ คราวนี้เอาใหม่ มนุษย์เอาลิงออกจากกรงไปตัวหนึ่ง แล้วไปเอาลิงตัวใหม่ใส่เข้าไปในกรงนั้นแทน เจ้าลิงตัวใหม่นี้ ไม่เคยเห็นเหตุการณ์ลิงโดนฉีดน้ำมาก่อนเลย พอเข้าไปในกรง มันก็เลยกระโดดด้วยความคะนอง ปีนขึ้นบันไดทันที  เป้าหมายคือกล้วยผลงามที่รออยู่

ปรากฏว่ามนุษย์ยังไม่ทันจะฉีดน้ำเย็นเลยครับ เจ้าลิงที่เหลืออีกสี่ตัว รีบตะปบลิงตัวใหม่นี้ ให้ลงมาจากบันได แล้วรุมทำร้าย เพื่อไม่ให้มันปีนขึ้นบันได เพราะลิงเดิมทั้งสี่ตัวกลัวว่า เดี๋ยวพวกมันจะโดนฉีดน้ำเย็น ให้เปียกแฉะไปอีกรอบ

จากนั้น มนุษย์ก็ทะยอยเอาลิงเดิมออกจากกรง ทีละตัวๆ แล้วเอาลิงตัวใหม่ใส่เข้าไปแทนตามลำดับ จนกระทั่งในกรงนั้น ไม่มีลิงชุดเดิมที่เคยโดนฉีดน้ำเย็นมาก่อน เหลืออยู่เลย

แต่ผลก็เหมือนเดิมครับ คือทุกครั้งที่ลิงตัวใหม่เห็นกล้วยและจะปีนบันได ก็ถูกลิงตัวเดิมๆที่อยู่ในกรงมาก่อน กระชากลงมาและรุมทำร้าย ไม่ให้ปีนขึ้นไปเอากล้วย ทั้งๆที่พวกมันทุกตัว ก็ไม่เคยรู้เห็น และไม่เคยโดนฉีดน้ำเย็นมาก่อนเลย

แล้วจะอธิบายว่าอย่างไรครับ ก็คงต้องอธิบายว่าทั้งๆที่ในกรงนี้ ไม่มีลิงตัวไหนที่เคยถูกฉีดน้ำเย็นมาก่อน แต่ทุกตัวก็ได้เรียนรู้ และบอกต่อๆกันมา ว่าอยู่ที่นี่ ทำแบบนั้นไม่ได้! โดยทุกตัวก็ไม่รู้เหตุผลและที่มาที่ไปเหมือนกัน

เรื่องที่ผมเล่ามานี้ ได้รับการเผยแพร่มานานแล้วครับ แต่วันนี้เห็นข่าวเรื่องลิงเก็บมะพร้าวกำลังดังมาก ผมก็เลยเอาเรื่องลิงอยากกินกล้วยมาเล่า เพราะหลายท่านอาจจะไม่เคยได้ยินมาก่อน

เรื่องนี้ มีมุมมองได้หลายอย่าง ที่แน่ๆก็คือเรืื่องวัฒนธรรมองค์กร ซึ่งหมายถึงว่า หลายอย่างที่เราทำหรือไม่ทำ บ่อยครั้งเราก็ไม่รู้ที่มาที่ไปเหมือนกัน เรารู้แต่ว่าที่องค์กรแห่งนี้ เขาบอกต่อๆกันมา ว่าอย่าทำอย่างนั้นอย่างนี้นะ จนกลายเป็นวัฒนธรรมอันเหนียวแน่นไปเลยทีเดียว

เมื่อวัฒนธรรมองค์กรเป็นเช่นนี้ ความคิดใหม่ๆก็เลยไม่มี ความคิดดีๆก็ไม่เกิด

บางแหล่งอ้างอิงว่าเรื่องลิงถูกฉีดน้ำเย็น เป็นการทดลองโดยนักจิตวิทยา ชื่อ G.R. Stephenson เมื่อปี 1966 แต่บางแหล่งก็ยืนยันว่ามันไม่เคยเป็นการทดลองที่เกิดขึ้นจริงเลย เพราะถึงแม้ Stephenson ได้ทดลองกับลิง แต่เขาก็ไม่ได้ทดลองด้วยวิธีนี้

พูดถึงการทดลองกับลิง ก็มีอีกเรื่องหนึ่งที่เรียกว่า “The Harlow Experiment” ซึ่งตีพิมพ์เมื่อปี 1965 โดยนักจิตวิทยาได้ใช้ลิงมาทำการทดลอง ในเรื่องของความรักและความอบอุ่น โดยแยก ทารกลิง ออกจาก แม่ลิง แล้วให้ทารกลิงอยู่กับ “แม่ปลอมๆ” แทน

กรงหนึ่งใช้ ผ้าขนหนูปั้นให้เหมือนแม่ลิง ส่วนอีกกรง ใช้ เส้นลวดบิดไปมาให้มีลักษณะคล้ายแม่ลิง แล้วก็สลับขวดนมไปมาระหว่างแม่ปลอมๆทั้งสองตัว พร้อมสังเกตว่าทารกลิงจะมีพฤติกรรมเช่นใด ซึ่งการทดลองสรุปว่า ทารกลิงใช้เวลาอยู่กับแม่ปลอมที่ทำด้วยผ้ามากกว่าที่ทำด้วยลวด เพราะให้ความอบอุ่นทางกายและใจได้มากกว่า

นั่นเป็นข้อสรุปจากงานวิจัย แต่คำถามที่น่าถามก็คือ การพรากทารกลิงในวัยเพียงวันเดียว ออกไปจากอกแม่เพื่อการทดลองครั้งนั้น มันถูกจริยธรรมแล้วหรือ?

ส่วนเรื่องลิงเก็บมะพร้าว ผมเองก็ไม่เห็นว่า มีลักษณะของการทรมานลิงให้เห็น ตรงไหนนะครับ

คนไทยมีใจเมตตาสัตว์ ไม่มีใครยอมให้ใครทรมานลิงหรอกครับ ถ้าหากทรมานจริง ลิงทั้งหลายก็คงกลัว และไม่กล้าที่จะปีนต้นมะพร้าว เพราะ “พลเมืองลิง” คงได้บอกต่อๆกันไปแล้ว ว่าอย่าปีนต้นมะพร้าวเป็นอันขาดนะ!

เหมือนเจ้าลิงห้าตัว ที่ไม่ยอมปีนขึ้นไปเอากล้วยอีกเลย... เพราะมันกลัวน้ำเย็นนั่นแหละครับ