ความท้าทายของการส่งออกข้าวไทยในปี 63

เครื่องยนต์สำคัญของเศรษฐกิจไทยอย่าง “การส่งออก” ที่มีสัดส่วนต่อจีดีพีอยู่ที่เกือบ 70% กำลังตกที่นั่งลำบาก จากปัจจัยการค้าโลกที่อึมครึมด้วยเมฆหมอกของสงครามการค้าที่ยืดเยื้อ สะท้อนผ่านตัวเลขการส่งออกที่รายงานโดยกระทรวงพาณิชย์ว่า 10 เดือน (ม.ค.-ต.ค.) ที่ผ่านมาหดตัวกว่า 2.3% ขณะที่ภาพรวมการส่งออกในปีนี้อาจจะไม่ขยายตัวหรือหดตัวมากกว่า 2% 

ปัญหาการส่งออกของไทยนอกจากได้รับผลกระทบจากภาพรวมของการค้าโลกที่หดตัวแล้ว สินค้าส่งออกแต่ละรายการของเรายังมีปัญหาเฉพาะตัว ซึ่งการส่งออกสินค้าเกษตรซึ่งหดตัว 2.4% เป็นหนึ่งในภาพสะท้อนปัญหาการส่งออกได้ระดับหนึ่ง

หนึ่งในสินค้าเกษตรที่หดตัวมากลำดับต้นๆ ของปีนี้คือ “ข้าว” พืชเกษตรที่ในอดีตไทยเคยเป็นแชมป์ส่งออกอย่างต่อเนื่อง ข้าวยังเป็นพืชสำคัญเนื่องจากมีเกษตรกรกว่า 4.5 ล้านครัวเรือนฝากชีวิตไว้กับพืชเศรษฐกิจชนิดนี้ การส่งออกข้าวที่หดตัวทั้งมูลค่าและปริมาณการส่งออกข้าวย่อมกระทบต่อเศรษฐกิจในระดับฐานรากไม่มากก็น้อย และแม้รัฐบาลจะมีโครงการช่วยเหลือด้วยเม็ดเงินหลายหมื่นล้านบาทก็ยังไม่อาจแก้ปัญหาจากการส่งออกข้าวที่ลดลงได้อย่างตรงจุด

ล่าสุด ในการประชุมคณะกรรมการนโยบายและบริหารข้าวแห่งชาติ (นบข.) รับทราบว่าการส่งออกข้าวในปี 2562 จะทำได้ประมาณ 8 ล้านตันเท่านั้น จากเป้าหมายเดิมที่ตั้งไว้ประมาณ 10 ล้านตัน ที่น่าตกใจก็คือในช่วง 10 เดือนที่ผ่านมาปริมาณการส่งออกลดลง 28% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อนขณะที่ในแง่ของมูลค่าการส่งออกข้าวลดลง 2.35% 

กระทรวงพาณิชย์ในฐานะฝ่ายเลขาฯ ของ นบข.รายงานสาเหตุที่การส่งออกข้าวของไทยในปีนี้ปรับตัวลดลงอย่างชัดเจน เนื่องจากหลายสาเหตุได้แก่ ในปีนี้การค้าข้าวในตลาดโลกชะลอตัวตั้งแต่ต้นปีทำให้ไทยส่งออกข้าวลดลง ค่าเงินบาทแข็งค่าต่อเนื่องทำให้ผู้ส่งออกได้รับผลกระทบ ขณะที่ความต้องการซื้อข้าวของประเทศผู้นำเข้ามีน้อยลง ที่น่าสนใจก็คือจีนมีสต็อกข้าวเพิ่มขึ้นและเป็นผู้ส่งออกข้าวที่สำคัญ ยังไม่นับการเผชิญการแข่งขันด้านราคาจากคู่แข่งสำคัญอย่างเวียดนาม ที่มีต้นทุนการผลิตที่ต่ำกว่าไทย 

ส่วนสถานการณ์การแข่งขันของผู้ส่งออกข้าวในตลาดโลกในปีการผลิต 2562/2563 ชาติผู้ส่งออกข้าวยังคงมีแนวโน้มการแข่งขันที่รุนแรง โดยมีการคาดการณ์ว่าผลผลิตข้าวของโลกจะอยู่ที่ประมาณ 497.77 ล้านตัน ลดลงประมาณ 0.24% แต่การค้าข้าวโลกจะอยู่ที่ประมาณ 46.3 ล้านตัน เพิ่มขึ้นประมาณ 1%

ขณะที่สต็อกข้าวโลกในปลายปี 2563 คาดการณ์ว่าจะเพิ่มขึ้นเกือบ 2% อยู่ที่ประมาณ 175.09 ล้านตัน ซึ่งปริมาณสต็อกข้าวที่เพิ่มขึ้นสุดท้ายแล้วอาจส่งผลกระทบกับการส่งออกข้าวในปีหน้าได้   

นับเป็นความท้าทายว่าในสถานปัจจุบันไทยจะวางแผนอย่างไรให้ส่งออกข้าวได้มากขึ้น โดยเฉพาะเมื่อคู่แข่งมีต้นทุนที่ถูกกว่าและพัฒนาคุณภาพข้าวได้ดีขึ้นเรื่อยๆ สถานการณ์นี้ไม่ต้องมองถึงการกลับมาเป็นแชมป์ส่งออกข้าวเหมือนในอดีตเพราะลำพังแค่การรักษาตลาดข้าวเดิมไม่ให้สูญเสียก็เป็นเรื่องยากเช่นกัน 

ปัญหาส่งออกข้าวจึงเป็นเรื่องสำคัญไม่สามารถแก้ได้เพียงแค่รัฐบาล หรือเอกชนผู้ค้าข้าว หรือพรรคการเมืองพรรคใดพรรคหนึ่งเท่านั้น ทุกฝ่ายต้องหันหน้าเข้าหากันวิเคราะห์ปัญหาของการส่งออกข้าวที่เกิดขึ้นและแก้ปัญหาให้ตรงจุดก่อนที่จะสูญเสียตลาดจนปริมาณการส่งออกข้าวลดลงไปมากกว่าที่เป็นอยู่