Ant จะถูกกำกับไม่ต่างจากธนาคาร

ความเดิมจากตอนที่แล้ว ผู้เขียนได้เล่าถึงบทเรียนของ Ant จากการที่กำลังจะประกาศขาย IPO ที่มีมูลค่าสูงสุดในประวัติศาสตร์ แต่แค่ไม่ถึง 48 ชั่วโมงก่อนการประกาศขาย ทางการจีนได้สั่งระงับการดำเนินการดังกล่าว 

ทางการจีนอ้างว่าการประกอบธุรกิจของ Ant ไม่เป็นไปตามกฎหมายผูกขาดทางการค้า และเป็นการดำเนินการที่อาจมีผลกระทบต่อเสถียรภาพของระบบการเงิน ดังนั้นทางการจีนจึงยื่นข้อเสนอให้ Ant ปรับเปลี่ยนโครงสร้างและรูปแบบการดำเนินธุรกิจใหม่ เพื่อให้อยู่ภายใต้เกณฑ์การกำกับดูแลในลักษณะที่ไม่ต่างจากการกำกับธนาคารพาณิชย์

นี่จึงเป็นที่มาของการจัดทำ Restructuring plan ครั้งใหญ่ของ Ant เพื่อให้สอดคล้องกับหลักเกณฑ์ใหม่ที่ทางการกำหนดขึ้น

• กฎใหม่เพื่อกำกับ Ant

รัฐบาลจีนได้ปรับปรุงหลักเกณฑ์หลายประการเพื่อกำกับดูแลการทำธุรกิจของ Ant ผู้เขียนจึงขอหยิบยกบางประเด็นที่น่าสนใจ มาเล่าให้ฟังโดยสรุป ดังนี้

1.กำหนดให้ Ant จัดตั้ง “Financial Holding Company” หรือบริษัทโฮลดิ้งทางการเงิน (ที่ประกอบธุรกิจโดยการถือหุ้นเพื่อควบคุมกิจการทางการเงินของกลุ่มธุรกิจในเครือ) โดยให้ธุรกิจในเครือทั้งหมดอยู่ภายใต้ร่มเงาของ Ant โฮลดิ้ง ซึ่งหลักเกณฑ์ดังกล่าวนี้เป็นผลมาจากการปรับปรุงกฎหมายในเรื่อง Financial-holding company ของจีนในเดือน ก.ย.2563 ที่มีวัตถุประสงค์ให้ภาคเอกชนที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน ที่มีการ “ประกอบธุรกิจหลายประเภทรวมกัน” และมีลักษณะของการประกอบธุรกิจทางการเงินข้ามเซกเตอร์มากกว่าสองประเภท (เช่น ทำธุรกิจทางการเงิน และทำธุรกิจประกัน หรือบริหารการลงทุนด้วย) ต้องปรับโครงสร้างบริษัทใหม่ให้อยู่ในรูปแบบโฮลดิ้ง 

ขณะเดียวกัน กลุ่มธุรกิจเดิมในเครือทั้งหมดที่ทำธุรกิจเกี่ยวข้องกับการเงินต้อง 1) อยู่ภายใต้โครงสร้างของบริษัทโฮลดิ้งดังกล่าว และ 2) ต้องได้รับใบอนุญาตจากหน่วยงานที่กำกับดูแลการประกอบธุรกิจทางการเงินประเภทนั้นๆ ด้วย ทั้งนี้ก็เพื่อช่วยให้ทางการจีนสามารถตรวจสอบการประกอบธุรกิจในเครือได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นการสะท้อนหลักการกำกับดูแลแบบทั้งกลุ่มธุรกิจ หรือที่เรียกว่า Consolidated Supervision

ข้อกำหนดดังกล่าว ส่งผลให้ Ant และแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ในจีนหลายแห่งมีหน้าที่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายฉบับดังกล่าว เช่นในกรณีของ Ant มีประเภทธุรกิจที่หลากหลายไม่ว่าจะเป็นธุรกิจชำระเงิน (Alipay) ธุรกิจบริหารจัดการหลักทรัพย์ (Yu’e Bao) ธุรกิจสินเชื่อ (Huabei) ธุรกิจประกันภัย (Xiang Hu Bao) และธุรกิจธนาคารออนไลน์ (MyBank) ซึ่งชัดเจนว่ามีลักษณะของการ “cross-sector” ตามเงื่อนไขของกฎหมายใหม่

หากเดิมทีธุรกิจทางการเงินประเภทใดที่กล่าวมาในข้างต้น ยังไม่เคยได้รับใบอนุญาตการประกอบธุรกิจจากทางการก็จะไม่สามารถดำเนินธุรกิจต่อได้ เพราะการประกอบธุรกิจภายใต้ “บริษัทโฮลดิ้งทางการเงิน” นั้นต้องได้ license เสมอ

2.กำหนดให้ Ant ต้องอยู่ภายใต้การกำกับของธนาคารกลางจีน : อีกหนึ่งข้อกำหนดที่สำคัญของทางการจีน คือ การให้ Ant อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของธนาคารกลางจีน (PBOC) ในฐานะที่เป็น “บริษัทโฮลดิ้งทางการเงิน” ประเภทหนึ่งที่ธนาคารกลางจีนจะเข้าไปกำกับดูแลตั้งแต่การกำหนดโครงสร้างผู้ถือหุ้น, การกำหนดหลักเกณฑ์การกำกับเกี่ยวกับธรรมาภิบาลของกรรมการและผู้บริหาร, การกำหนดการบริหารความเสี่ยง, การกำหนดให้มีเงินทุนที่เพียงพอ ซึ่งรวมไปถึงการกำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการบริหารจัดการในการดำรงเงินกองทุนและสินทรัพย์ ซึ่งรายละเอียดเหล่านี้เป็นสิ่งที่จะปรากฏอยู่ใน Restructuring plan ของ Ant ที่จะใช้ยื่นต่อทางการจีนในอนาคตอันใกล้

ดังนั้น อาจกล่าวได้ว่าเกณฑ์ใหม่ที่ทางการจีนจะใช้กับ Ant นั้น ไม่ต่างไปจากเกณฑ์การกำกับดูแลธนาคารพาณิชย์หรือสถาบันการเงินประเภทอื่นๆ ที่อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของธนาคารกลางจีน 

นอกจากนี้ การให้ธุรกิจในเครือ Ant ทั้งหมดอยู่ภายใต้โครงสร้างโฮลดิ้ง นอกจากจะช่วยให้ทางการจีนสามารถตรวจสอบกิจกรรมของ Ant ได้ง่ายขึ้นแล้ว ยังเป็นการลดการใช้ช่องวางทางกฎหมายหรือการแสวงหาผลประโยชน์จากการกำกับดูแลที่แตกต่างในอดีต (Regulatory Arbitrage) ระหว่างธุรกิจทางการเงินของ Ant และธนาคารพาณิชย์ ซึ่งในทางกลับกันสำหรับ Ant เกณฑ์ใหม่นี้ ย่อมสร้างอุปสรรคหลายประการ เช่น การสับเปลี่ยนพอร์ตโฟลิโอ (Shuffle Portfolio) ในกลุ่มธุรกิจของตน ซึ่งครั้งหนึ่งการ shuffle portfolio อาจสามารถทำได้ไม่ยากนัก โดยการถ่ายโอนความเสี่ยงของธุรกิจหนึ่งไปยังอีกธุรกิจที่มีการกำกับดูแลจากทางการที่น้อยกว่า

3.กำหนดให้ Ant ยกระดับการดูแลข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้า

อีกประเด็นที่ทางการจีนได้ขอให้ Ant ปรับปรุงคือ การให้ความคุ้มครองข้อมูลการทำธุรกรรมทางการเงินของลูกค้าโดยเฉพาะอย่างยิ่งในการใช้สำหรับธุรกิจสินเชื่อ โดยทางการจีนมองว่าข้อมูลของลูกค้าถูกนำไปใช้กับทุกธุรกิจในเครือ และมีลักษณะการเก็บข้อมูลที่มีความหลากหลายและลงลึกในเชิงพฤติกรรมมากจนเกินควร ซึ่งแน่นอนว่าอาจมากกว่าที่ธนาคารพาณิชย์ใช้เพื่อวิเคราะห์สินเชื่อลูกค้า 

ดังนั้น จึงกำหนดให้ Ant ต้องมีการจัดทำบัญชีเพื่ออธิบายการใช้และแยกแยะข้อมูลต่างๆ ที่มีการส่งต่อในเครือให้ชัดเจน เพื่อวัตถุประสงค์ในการตรวจสอบในอนาคตและเพื่อปกป้องความเป็นส่วนตัวของเจ้าของข้อมูล ทั้งนี้ ที่ทางการจีนเข้มงวดเรื่องการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลมากขึ้นเป็นผลมาจากร่างกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (Data Privacy Law) ที่ได้มีการรับฟังความคิดเห็นไปเมื่อปลายปีที่แล้ว ซึ่งในอนาคตจะเป็นกฎหมายฉบับแรกที่กล่าวถึงการให้ความคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลในจีน

อย่างไรก็ดี ในเชิงธุรกิจ ข้อมูลของผู้บริโภคที่ใช้บริการทางการเงินบนแอพต่างๆ ของ Ant ถือเป็น “ทรัพยากรอันมีค่า” ที่สร้างจุดแข็งให้กับ Ant มาโดยตลอด จนสามารถนำข้อมูลทั้งหมดที่เก็บได้ไปสร้างเป็นธุรกิจ Credit rating service ในนาม Sesame Credit ซึ่งเป็นแอพที่ใช้คำนวณ Credit Scoring ให้กับลูกค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถตอบโจทย์ให้กับ Huabei ผู้ให้บริการเงินกู้ผ่าน Alipay ได้อย่างแม่นยำ 

การกำหนดเรื่องการยกระดับการให้ความคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ย่อมส่งผลต่อการปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดการข้อมูลของ Ant ที่เคยมีในอดีตให้รัดกุมยิ่งขึ้น ท้ายที่สุดคงไม่มีใครคิดว่า Ant จะพบกับอุปสรรคในทางกฎหมายอย่างเช่นทุกวันนี้ แต่เพื่อให้ธุรกิจเดินต่อ เราคงได้เห็น Ant ในแบบที่เปลี่ยนไปในอนาคตอันใกล้

บทความนี้เป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน