SMR ทางรอดพลังงานไฟฟ้าสีเขียว รัฐ - เอกชน พร้อมทำความเข้าใจประชาชน

“กรุงเทพธุรกิจ” จัดงานเสวนาโต๊ะกลมหัวข้อ “SMR ทางเลือก หรือ ทางรอด GREEN ENERGY” วันที่ 18 มี.ค.2568 ที่โรงแรมแกรนด์ ไฮแอท เอราวัณ กรุงเทพฯ โดยมีผู้เชี่ยวชาญจากภาครัฐ เอกชน และนักวิชาการ ร่วมแสดงความคิดเห็นในหลายแง่มุมเกี่ยวกับการลงทุนโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ขนาดเล็ก (Small Modular Reactor: SMR)

น.ส.เพ็ญนภา กัญชนะ รองเลขาธิการสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ (ปส.) กล่าวว่า ปส.มีหน้าที่กำกับดูแลการใช้ประโยชน์นิวเคลียร์และรังสี ตั้งแต่ปี 2504 ซึ่งประเทศไทยมีการใช้ในชีวิตประจำวันทั้งในโรงพยาบาล เช่นการเอกซเรย์ที่เป็นรังสี แม้จะกลัวแต่ไม่มากเพราะไม่กี่วินาที รวมถึงในโรงงานปัจจุบันก็มีการใช้รังสีในกระบวนการผลิต รวมถึงการก่อสร้างถนน

ทั้งนี้ ปส.จะกำกับดูแล ประกอบด้วย 1.ออกใบอนุญาตวัตถุนิวเคลียร์ และรังสี เมื่อให้ใบอนุญาตแล้วจะต้องเข้าตรวจสอบว่าเป็นไปตามที่ได้รับการอนุญาตหรือไม่ 2.อนุญาตบุคคลที่ดูแลในสถานประกอบการ และ 3.ปฏิกรณ์นิวเคลียร์มีการวิจัยตั้งแต่ปี 2504 โดย ปส.ได้ออกกฎหมายให้เป็นไปตามหลักสากล

สำหรับเทคโนโลยี SMR แบ่งเป็น S คือ ขนาดกำลังผลิตไม่เกิน 300 เมกะวัตต์ หรือขนาด 1/3 ของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ปกติ, M มีลักษณะเป็นโมดูลาร์ ที่นำชิ้นส่วนจากโรงงานมาประกอบ และ R เป็นเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์แบบฟิชชันที่ปลอดภัยแบบ Passive

ส่วนข้อจำกัดในเรื่องของการจัดการกากกัมมันตรังสีที่ใช้แล้ว อาจจะต้องออกแบบตั้งแต่ต้น เมื่อมี SMR จะจัดการกากอย่างไร ซึ่งข้อดีอาจจะมีจำนวนน้อยกว่าโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ ซึ่งแร่เรเดียมที่มีอายุนานเป็น 100 ปี ปัจจุบันแปรรูป และนำกลับมาใช้ทางการแพทย์

ทั้งนี้ สป.ยกร่าง พ.ร.บ.ความรับผิดทางแพ่งต่อความเสียหายทางนิวเคลียร์และรังสี พ.ศ. ... เพื่อเป็นไปตามมาตรฐานสากลในเรื่อง Civil liability on nuclear damage และให้ไทยเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาอีก 4 ฉบับ เช่น การลงนามตราสารระหว่างประเทศด้านความรับผิดชอบต่อความเสียหายทางนิวเคลียร์ โดยเมื่อมีกัมมันตรังสีจะแจ้งเตือน และส่งผู้เชี่ยวชาญมา

นอกจากนี้ ปส. มีการกำกับดูแล SMR ผ่าน 3S คือ 1. Safety ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันอันตรายจากวัตถุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์ต่อประชาชน และสิ่งแวดล้อม 2. Security ความมั่นคงปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันวัสดุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์จากการจารกรรม และการวินาศกรรม และ 3. Safeguards การพิทักษ์ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันการผันแปรวัสดุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์ไปเป็นระเบิดนิวเคลียร์ โดยการตรวจ และทำบัญชีวัสดุ

"เราบริหารจัดการ 3S ให้ครบทุกด้าน พร้อมมีใบอนุญาต 4 ประเภท คือ 1.ใบอนุญาตให้ใช้พื้นที่เพื่อตั้งสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ 2.ใบอนุญาตก่อสร้างสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ 3.ใบอนุญาตดำเนินการสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ และ 4.ใบอนุญาตเลิกดำเนินการสถานประกอบการนิวเคลียร์"

ทั้งนี้ ไทยอยู่ช่วงเตรียมความพร้อมสำหรับ SMR อาทิ 1.กรอบกฎหมาย และกฎระเบียบที่ชัดเจน 2.ด้านบุคลากร 3.การสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศ และ 4.การสร้างความมั่นใจแก่สาธารณะ ซึ่งการให้ข้อมูลที่โปร่งใสเกี่ยวกับข้อดี และข้อเสียของ SMR มีความสำคัญต่อการยอมรับจากประชาชน

ตั้งเป้า SMR กำลังผลิต 600 เมกะวัตต์

นายวัฒนพงษ์ คุโรวาท ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) กล่าวว่า ทิศทางพลังงานต้องหาเทคโนโลยีเพื่อการเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน โดย SMR จะเป็นอีกโจทย์ที่เป็นทางเลือก ซึ่งเมื่อคำนึงด้านสิ่งแวดล้อม การใช้พลังงานหมุนเวียนปัจจุบันสัดส่วนที่ 10% 

ทั้งนี้ จากกติกาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศไทยได้สัญญาเพื่อร่วมลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากเวที COP26 จึงปรับเป้าหมายความเป็นกลางทางคาร์บอนปี 2050 และ Net Zero ปี 2065 ตามบริบทไทย ซึ่งเอกชนอาจมองว่าช้าไปหรือไม่ ซึ่งการเตรียมการเพื่อลดคาร์บอนจึงต้องทำทุกรูปแบบ ถือเป็นเรื่องที่กระทรวงพลังงาน และการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ต้องทบทวน

 

รวมทั้งสิ่งสำคัญสุดคือ การผลิตไฟฟ้าที่ปล่อยคาร์บอนถึง 70% และการจะบรรลุเป้าหมายต้องมีเทคโนโลยีคาร์บอนต่ำ ซึ่ง SMR เป็นอีกทางเลือก ซึ่งเมื่อเทคโนโลยีปัจจุบันแตกต่างจากปัจจุบันที่ปลอดภัยสูงขึ้น โดยเมื่อพิจารณาพลังงานจากแสงแดด ลม และแบตเตอรี่อาจทำให้ไฟไม่เสถียรในกรณีที่เกิดภัยพิบัติจึงถือเป็นความเสี่ยง

“SMR จะเป็นทางออก และทางรอดเพื่อมาตอบโจทย์กรีน ซึ่งต้องการคาร์บอนต่ำ และเสถียรสามารถผลิตไฟได้ตลอด 24 ชั่วโมง ใน 7 วัน ช่วยผสมผสานโรงไฟฟ้าปัจจุบันให้ไทยไปสู่เป้าหมาย Net Zero”

สำหรับร่างแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าของประเทศ (PDP) จากการบรรจุ SMR จำนวน 600 เมกะวัตต์ ในปี 2580 โดยรับฟังความเห็นในปีที่ผ่านมา ซึ่งภาคเอกชนตอบรับดีมาก และไทยยังมีเวลาที่จะเลือกเทคโนโลยี ซึ่งแผน PDP ส่งสัญญาณการลงทุน การเตรียมความพร้อมเป็นอีกทางรอดที่ตอบโจทย์ความมั่นคง ราคา และมาตรฐานของกระทรวงพลังงาน

กฟผ.พร้อมลุยโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ขนาดเล็ก

นายเทพรัตน์ เทพพิทักษ์ ผู้ว่าการ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) กล่าวว่า กฟผ.คำนึงถึง 1.ความมั่นคงระบบไฟฟ้า 2.ราคา และ 3.ความสะอาด ทั้ง 3 ตัวต้องบาลานซ์ให้ดี 

สำหรับร่าง PDP มีพลังงานหมุนเวียนหลายรูปแบบแต่ยังไม่เสถียร อีกทั้งช่วง 4-5 ปีข้างหน้า ความต้องการพลังงานจะสูงขึ้นจึงต้องออกแบบระบบรองรับเพิ่ม 40-50% ดังนั้นการบริหารความเสี่ยงจะต้องโฟกัสหลายตัว ซึ่ง SMR จะเป็นพลังงานทางเลือกที่น่าสนใจ

ทั้งนี้ ปี 2554 เกิดอุบัติเหตุที่ญี่ปุ่นที่เป็นโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ทันสมัย มีระบบป้องกันสร้างกำแพงกันคลื่นสูงถึง 10 เมตร แต่สึนามิคลื่นสูงถึง 14 เมตร ระบบแบล็กอัปไม่สามารถป้องกันได้ทำให้หลายประเทศทั่วโลกหยุดพัฒนา แต่มี 2 ประเทศ คือ จีน และรัสเซียที่ไม่หยุด

“กฟผ.ไม่หยุดศึกษาโรงไฟฟ้าขนาดเล็กเพื่อลดความซ้ำซ้อนของอุปกรณ์เป็นข้อดีที่จะควบคุมคุณภาพการผลิตได้ 100% เมื่อต่ำกว่า 300 เมกะวัตต์ จะใช้เชื้อเพลิงขนาดเล็ก และเมื่อเกิดอุบัติเหตุจะบริหารจัดการปริมาณน้ำ และความปลอดภัยได้ทันที”

นอกจากนี้ หากเทียบพื้นที่โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ในการอพยพอยู่ที่ 16-17 กิโลเมตร แต่ SMR ใช้พื้นที่ไม่เกิน 1 กิโลเมตร ถือเป็นหัวใจสำคัญของ SMR นอกจากความปลอดภัยแล้วด้านราคาวันนี้หากคิดค่าก่อสร้างสูงกว่าโรงไฟฟ้าก๊าซที่ 2-3 เท่า แต่โรงไฟฟ้าก๊าซจะมีอายุ 25 ปี ส่วน SMR มีอายุ 60-80 ปี เมื่อคำนวณต้นทุนค่าไฟตลอดอายุใช้งานจะคุ้มค่ากว่าโรงไฟฟ้าก๊าซ

“ปัจจุบันรอบบ้านเราเริ่มมีแล้ว กฟผ.จึงศึกษาความเหมาะสมสถานที่ตั้ง เมื่อปี 2510 เตรียมพร้อมบุคลากร โดยร่วมศึกษา 18 ประเทศ 80 ดีไซน์ เพื่อเลือกเทคโนโลยีที่ดีที่สุดให้ไทย ยอมรับด้านเทคนิค และอุปกรณ์ไม่ยาก สิ่งที่ยากคือ ทำให้คนเข้าใจ เราได้หารือกับกระทรวงศึกษาธิการ เพื่อสอนนักเรียน และนักศึกษาเมื่อจบมาจะมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องของเทคโนโลยี SMR”

“บีโอไอ” มอง SMR เป็นอีกทางเลือก

นายนฤตม์ เทอดสถีรศักดิ์ เลขาธิการคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (บีโอไอ) กล่าวว่า ล่าสุดบีโอไออนุมัติบัตรส่งเสริมการลงทุนโครงการดาต้าเซนเตอร์ขนาดใหญ่ 3 แห่ง ต้องการใช้ไฟฟ้ารวม 300 เมกะวัตต์ และมีอุตสาหกรรมอื่นที่ต้องการใช้ไฟฟ้าสูงขึ้นมาก เช่น เซมิคอนดักเตอร์ และอิเล็กทรอนิกส์ ยานยนต์ไฟฟ้า (อีวี) และแบตเตอรี่

ทั้งนี้ ความต้องการพลังงานสะอาดที่สูงขึ้น กระทรวงพลังงานเตรียมกลไกการจัดหาพลังงานสะอาด (UGT) การจัดทำ Direct PPA และการเปิดให้ซื้อไฟผ่านบุคคลที่ 3 ซึ่งพลังงานสะอาดดั้งเดิมที่ใช้อยู่อาทิ โซลาร์ หรือลม ยังมีข้อจำกัด และไม่เสถียร และมีต้นทุนการใช้ที่ดินในการทำโซลาร์ฟาร์ม SMR จึงเป็นทางเลือกสำคัญ

“เราอาจต้องใช้การผสมผสานพลังงานสะอาดดั้งเดิม และ SMR เพื่อให้เกิดเสถียรภาพ และความยืดหยุ่น รวมทั้งสร้างการยอมรับของประชาชน และสิ่งที่ต้องเตรียมพร้อมคือ บุคลากรที่มีองค์ความรู้ เทคโนโลยีในการกำจัดกากกัมมันตรังสี และการนำกลับมารีไซเคิล”

ทั้งนี้ SMR จะมาตอบโจทย์ความต้องการไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้น การลงทุนใหม่เพิ่มขึ้นจากปีที่แล้วกว่า 30% ไม่ว่าจะเป็นดาต้าเซนเตอร์ เซมิคอนดักเตอร์ และ PCB ดังนั้นความต้องการไฟฟ้าสะอาดใน 10 ปีข้างหน้าจะมากกว่า 10 ปีที่แล้วหลายเท่าตัว

GPSC ชี้ปี 2030 SMR ต้องเกิด

นายศิริเมธ ลี้ภากรณ์ ประธานเจ้าหน้าที่ปฏิบัติการ บริษัท โกลบอล เพาเวอร์ ซินเนอร์ยี่ จำกัด (มหาชน) หรือ GPSC กล่าวว่า ภาคอุตสาหกรรมมีส่วนปล่อยก๊าซเรือนกระจก 24% หรือราว 42 ล้านตันคาร์บอนต่อปี ซึ่งลดปริมาณไม่ได้เพราะภาคอุตสาหกรรมต้องใช้พลังงานความร้อน ซึ่งไม่สามารถผลิตจากพลังงานทดแทนได้

ทั้งนี้ SMR เป็นเทคโนโลยีที่ตอบโจทย์ภาคอุตสาหกรรมที่ให้ทั้งความร้อนและไฟฟ้า รวมทั้งใช้กับกระบวนการดักจับคาร์บอนจากกระบวนการผลิตโดยปกติที่จะปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์

"สำหรับผู้ประกอบการที่ส่งออกกำลังเผชิญกับมาตรการ CBAM ที่จะบังคับใช้ในปี 2026 ซึ่งหากภาคเอกชนไม่เข้าถึงพลังงานสะอาดได้เพียงพอจะทำให้ขาดดุลยภาพในการแข่งขัน ซึ่ง SMR ยังนำมาใช้งานได้หลายรูปแบบ เช่น การผลิตไฮโดรเจน ซึ่งสะดวกกว่าการเปลี่ยนไฮโดรเจนเป็นแอมโมเนีย"

นอกจากนี้ GPSC ศึกษา SMR เป็นเวลาพอสมควร โดยร่วมมือกับเดนมาร์กเห็นภาพชัดเจนทั้งความปลอดภัย และความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์ โดยปี 2035 จะเห็นการผลิตในเชิงพาณิชย์ได้ แม้การลงทุนปัจจุบันจะสูงแต่แข่งขันได้ และเมื่อ SMR ผลิตเป็นโมดูลอยู่ในโรงงาน จะผลิตได้จำนวนมากและตรวจสอบได้ 100% ก่อนส่งออก"

WHAUP ชี้โซลาร์ฟาร์มเจอข้อจำกัดพื้นที่

นายอัครินทร์ ประเทืองสิทธิ์ รองประธานเจ้าหน้าที่บริหารและประธานเจ้าหน้าที่ฝ่ายปฏิบัติการ บริษัท ดับบลิวเอชเอ ยูทิลิตี้ส์ แอนด์ พาวเวอร์ จำกัด (มหาชน) หรือ WHAUP กล่าวว่า อุตสาหกรรมใหม่ที่กำลังเข้ามาลงทุนมีความต้องการไฟฟ้ามากกว่าปกติราว 12-16 เท่า และยังต้องการพลังงานสีเขียว ซึ่งการพึ่งพาพลังงานโซลาร์ และลมยังไม่เสถียร ถึงแม้ว่าจะเพิ่มการลงทุนแบตเตอรี่ 

ทั้งนี้ การผลิตไฟฟ้าโซลาร์ 400 เมกะวัตต์ ใช้พื้นที่ 7,000 ไร่ หากเป็น SMR ผลิตไฟเท่ากันจะใช้พื้นที่ 60-100 ไร่ ขณะเดียวกันการพัฒนา SMR น่าสนใจมากขึ้นในแต่ละเจเนอเรชัน โดยเฉพาะด้านความปลอดภัยที่มีเพิ่มขึ้น ซึ่งเจน 4 กำลังเข้ามาในปี 2030 จะยิ่งปลอดภัยกว่า และเผชิญปัจจัยเสี่ยง (Risk Factors) ได้ดี เช่น น้ำท่วม แผ่นดินไหว

“SMR เป็นทางรอด และที่สุดแล้วปลายทางต้องใช้ แต่วันนี้ไทยยังไม่อยากเลือก และหากไม่ตัดสินใจ และรอวันที่เทคโนโลยีคุ้มค่าแล้ว อาจต้องไปต่อคิว วันนี้ภาครัฐต้องเริ่มวางแผน และเตรียมพื้นที่ให้พร้อม รวมทั้งกฎระเบียบเพราะหากถึงวันที่ต้องใช้อาจเหลือเวลาไม่มาก ทั้งนี้นักลงทุนที่จะเข้ามานั้น อยากได้พลังงานสะอาดที่มีเสถียรภาพ"

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์