'ปส.' เพิ่มกฎหมายทางแพ่งนิวเคลียร์ SMR ดึงเชื่อมั่นประชาชน     

"กรุงเทพธุรกิจ" จัดงานเสวนาโต๊ะกลมหัวข้อ “SMR ทางเลือก หรือ ทางรอด GREEN ENERGY” วันที่ 18 มี.ค.2568 ที่โรงแรมแกรนด์ ไฮแอท เอราวัณ กรุงเทพฯ โดยมีผู้เชี่ยวชาญจากภาครัฐ เอกชน และนักวิชาการ ร่วมแสดงความคิดเห็นในหลายแง่มุมเกี่ยวกับการลงทุนโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ขนาดเล็ก (Small Modular Reactor: SMR)

น.ส.เพ็ญนภา กัญชนะ รองเลขาธิการสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ (ปส.) กล่าวว่า ปส.เรามีหน้าที่กำกับดูแลการใช้ประโยชน์นิวเคลียร์และรังสี ตั้งแต่ปี 2504 โดยประเทศไทยมีการใช้ในชีวิตประจำวันทั้งในโรงพยาบาล เช่นการ เอกซเรย์ที่เป็นรังสี แม้จะกลัวแต่ไม่มากเพราะไม่กี่วินาที รวมถึงในโรงงานปัจจุบันก็มีการใช้รังสีในกระบวนการผลิต รวมถึงการก่อสร้างถนน

ทั้งนี้ ผู้ปฏิบัติงานก่อนได้รับใบอนุญาตจะต้องมีความรู้ความเข้าใจ ส่วนปส.จะกำกับดูแล คือ 1. การออกใบอนุญาตวัสถุนิวเคลียร์และรังสี เมื่อให้ใบอนุญาตแล้วจะต้องเข้าตรวจสอบว่าเป็นไปตามที่ได้รับการอนุญาตหรือไม่ หากไม่มีก็ต้องยกเลิก 2. อนุญาตบุคคลที่ดูแลในสถานประกอบการ และ 3. ปฏิกรณ์นิเคลียร์มีการวิจัยตั้งแต่ปี 2504 โดยสำนักงานปส. ซึ่งกฎหมายที่ใช้ดั่งเดิมไม่สอดคล้องกับบริบทสากล จึงได้มีการออกใหม่ให้เป็นไปตามมาตรฐานสากล และมีการลงนามในสนธิสัญญา ทำให้ไทยเป็นอินเตอร์เนชั่นแนล 

อย่างไรก็ตาม ในส่วนของเทคโนโลยีนิวเคลียร์ขนาดเล็กแบบโมดูล (Small Modular Reactor : SMR) ซึ่ง S คือขนาดกำลังผลิตไม่เกิน 300 เมกะวัตต์ มีขนาดประมาณ 1/3 ของโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ปกติ, M จะมีลักษณะเป็นโมดลาร์ คือชิ้นส่วนที่ทำเสร็จเรียบร้อยจากโรงงานแล้วนำมาประกอบในพื้นที่ตั้งโรงงานส่วน R เป็นเครื่องปฏิกรนิวเคลียร์แบบฟิชชันที่มีความผปลอดภัยแบบ Passive 

สำหรับข้อดีของ SMR จะช่วยลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน ซึ่งมีอายุการใช้งานที่ดีลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล เครื่องเล็กติดตั้งง่าย ลดการเกิดอุบัติเหตุมีความปลอดภัย สร้างในพื้นที่ที่มีข้อจำกัดและอยู่ในพื้นที่ห่างไกลได้ รวมถึงมีระบบระบายความร้อนได้ ซึ่งใช้เวลาก่อสร้างน้อยกว่าโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ ซึ่งนอกจากประโยชน์ในการผลิตไฟฟ้าแล้ว ยังมีประโยชน์อีหลายเรื่อง ซึ่งเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การเดินเครื่องแทบไม่ปล่อยก๊าซคาร์บอน 

"เหรียญมี 2 ด้าน โดยต้นทุนการก่อสร้างยังสูงเมื่อเทียบกับที่การสร้างโรงไฟฟ้า และปัญหาหลักคือ การยอมรับของสังคมที่ทุกคนกลัว จากอุบัติเหตุที่ญี่ปุ่นที่เกิดข้อจำกัดด้านดีไซน์ที่การออกแบบไม่ได้พัฒนาเหมือนปัจจุบัน และความพร้อมของกฎหมายบางส่วน ซึ่งสำนักงานฯ ได้มีการออกแบบและปรับปรุงกฎหมายให้ทันสมัยเมื่อปี 2559" 

สำหรับข้อจำกัดในเรื่องของการจัดการกากกัมมันตรังสีที่ใช้แล้ว อาจจะต้องออกแบบตั้งแต่ต้น เมื่อมี SMR จะจัดการกากอย่างไร ซึ่งข้อดีอาจจะมีจำนวนน้อยกว่าโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ ซึ่งแร่เรเดียมที่มีอายุนานเป็น 100 ปี ปัจจุบันมีการแปรรูปและนำกลับมาใช้ทางการแพทย์ จึงมองว่าเทคโนโลยีสมัยใหม่สามารถบริหารจัดการกากได้ดีขึ้น 

"ยอมรับว่า SMR ปัจจุบันยังมีให้เห็นเห็นไม่มากซึ่งจีนสามารถสร้างเสร็จและเปิดให้บริการแล้ว 1 โรงไฟฟ้า ยังอาจจะยังไม่เห็นศักยภาพ ซึ่งปลายปี2568 จะเปิดเชิงพาณิชย์อีก 1 โรง

สำหรับประเทศไทยจะมีโอกาสเห็นหรือไม่นั้นมีคนถามเข้ามาเยอะมาก สำนักงานปส. ได้มีการดำเนินการโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์ขนาดใหญ่ในเฟสแรก โดยเชิญผู้เชี่ยวชาญระดับประเทศ ซึ่งในปี 2553 มีการท้วงติงใน 19 ประเด็น อาทิ ซึ่งทุกประเทศที่จะมีโครงการจะต้องได้รับการประเมิณด้านความปลอดภัย ดังนั้น ประเด็นปัญหาในเรื่องการกำกับดูแลจากการประเมิณ INIR 2010 ได้รับการแก้ไขจากการมีพระราชบัญญัติพลังงานนิวเคลียร์เพื่อสันติปี 2559 และการเข้าเป็นภาคีตราสารระหว่างประเทศที่สำคัญทางความปลอดภัย ความมั่นคงปลอดภัย และการพิทักษ์ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ 

ซึ่งขณะนี้ สป.ได้จัดเตรียมร่างพ.ร.บ.ความรับผิดทางแพ่งต่อความเสียหายทางนิวเคลียร์และรังสี พ.ศ. ...... เพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานสากลในเรื่อง civil liability on nuclear damage และให้ประเทศไทยสามารถเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาอีก 4 ฉบับ เช่น การลงนามตราสารระหว่างประเทศด้านความรับผิดต่อความเสียหายทางนิวเคลียร์ เมื่อเมีเหตุกัมมันตรังสีจะมีการแจ้งเตือนและขอความช่วยเหลือจะมีการส่งผู้เชี่ยวชาญมาการบาดเจ็บและความเสียหายโดยไม่ต้องเสียเงิน

นอกจากนี้ ปส. มีการกำกับดูแล SMR ผ่าน 3S คือ 1. Safety ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันอันตรายจากวัตถุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์ต่อประชาชนและสิ่งแวดล้อม 2. Security ความมั่นคงปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันวัสดุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์จากการจารกรรมและการวินาศกรรม และ 3. Safeguards การพิทักษ์ความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ ป้องกันการผันแปรวัสดุนิวเคลียร์ เชื้อเพลิงนิวเคลียร์ไปเป็นระเบิดนิวเคลียร์ โดยการตรวจและทำบัญชีวัสดุ

"เราบริหารจัดการ 3S ให้ครบทุกด้าน พร้อมมีใบอนุญาติ 4 ประเภท คือ 1. ใบอนุญาตให้ใช้พื้นที่เพื่อตั้งสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ ว่ามีความเหมาะสม 2.ในบอนุญาตก่อสร้างสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ 3. ใบอนุญาตดำเนินการสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ และ 4. ใบอนุญาตเลิกดำเนินการสถานประกอบการนิวเคลียร์ 

ทั้งนี้ ประเทศไทยยังอยู่ในช่วงเตรียมความพร้อมสำหรับ SMR ซึ่งการเตรียมความพร้อมอย่างมีประสิทธิภาพจะต้องอาศัยการพัฒนาด้านต่างๆ อาทิ 1. กรอบกฎหมายและกฎระเบียบที่ชัดเจน โดยต้องมีกฎหมายเฉพาะสำหรับการกำกับดูแลให้เกิดความปลอดภัย 2. ด้านบุคลากร ต้องเตรียมบุคลากรที่เกี่ยวข้องสำหรับเทคโนโลยี SMR 3. การสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศ เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์จากประเทศที่มีการพัฒนา SMR มาก่อน และ 4. การสร้าวความมั่นใจแก่สาธารณะ ซึ่งการให้ข้อมูลที่โปร่งใสเกี่ยวกับข้อดีและข้อเสียของ SMR มีความสำคัญต่อการยอมรับจากประชาชน

"ปส.มีกรอบกฎหมายที่ครอบคลุมแล้ว และยังต้องเติมเต็มความเอาผิดทางแพ่งที่อยู่ระหว่างเร่งดำเนินการ รวมถึงการศึกษาและร่วมมือทั้งยุโรป อเมริกา แลเอเซีย และการทำความเข้าใจต่อสาธารณชนว่ามีข้อจำกัดและข้อกังวงอย่างไร ทั้งนี้ ปส.จะให้ความเชื่อมั่นด้านความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อม" 

ทั้งนี้ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (อว.) ให้ความสำคัญการให้ความรู้นิวเคลียร์ พร้อมตั้งคณะอนุกรรมการเรื่อง SMR โดยจะเสนอเข้าที่ประชุมสิ้นเดือนนี้ โดยอว.ก็ได้ตั้งคณะกรรมการศึกษาวิจัยเผยแพร่ความรู้ โดยจะเสนอคณะรัฐมนตรี (ครม.) โดยมีคณะทำงานจากผู้แทนมหาวิทยาลัยต่างๆ และร่วมกับมหาวิทยาลัยภาครัฐที่สนใจเพื่อเปิดสาขานี้

"ขณะนี้มหาวิทยาลัยต่างๆ ได้เข้ามาสอบถามปส. ว่าจะมีโครงการประมาณไหน เรีอนเรื่องอะไร ซึ่งเราเองมีโครงการดำเนินการมานานแล้วในเรื่องสิ่งแวดล้ออม เช่น ไทยปกติมีกัมมันตรังสีเท่านี้ เมื่อเกิดการรั่วไหลจะเกิดการตรวจวัดค่า ซึ่งหลัง สนพ. ประกาศให้แผน PDP ให้มี SMR ทุกหน่วยงานมุ่งเข้ามาหมดเพื่อสนับสนุน" 

ทั้งนี้ ในบางประเทศมีโรงไฟฟ้านิวเคลียร์หลายโรงไฟฟ้า สิ่งที่พบว่าไม่มีการต่อต้าน อย่างเช่น ญี่ปุ่นจะมีนิทรรศการเปิดให้เด็กและคนทั่วไปเข้าไปชม พร้อมจัดแสดงการผลิตพลังงานไฟฟ้าจากนิวเคลียร์ จากการสอบถามประชาชนโดยรอบชาวประมงในพื้นที่แหล่งน้ำระบุว่า สามารถจับปลาตัวใหญ่ในปริมาณมากกว่าแหล่งน้ำอื่น เพราะน้ำที่ระบายมีความอุ่น ส่วนเกาหลีอยู่แบบมีความสุข เพราะได้ใช้ไฟราคาถูกและฟรี ดังนั้น การสนับสนุนช่วยเหลือจากเจ้าของผู้ผลิตโรงไฟฟ้า