“โรคหลอดเลือดสมอง” เช็กพฤติกรรมเสี่ยง พร้อมวิธีป้องกันด้วยการตรวจ TCD

หนึ่งในภัยร้ายใกล้ตัวของคนไทยปัจจุบันนี้หนีไม่พ้น “โรคหลอดเลือดสมอง” หรือ “Stroke” ซึ่งข้อมูลจากสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติพบว่า ในปี 2563 มีผู้ป่วยรายใหม่อายุเพียง 15 ปี และในประชากรไทย 100,000 คน จะมีคนเสี่ยงเป็น Stroke อยู่ที่ 328 คน และมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ อีกทั้งในรายงานของกรมควบคุมโรคยังระบุว่า Stroke เป็นสาเหตุสำคัญอันดับ 2 ของการเสียชีวิต และอันดับ 3 ของความพิการ

นอกจากนี้ การสำรวจในปี 2562 ทั่วโลกพบผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) มากกว่า 101 ล้านคน เป็นผู้ป่วยรายใหม่ 12.2 ล้านคน เท่ากับมีผู้ป่วยใหม่ 1 คนในทุก 3 วินาที และเสียชีวิต 6.5 ล้านคน

สำหรับประเทศไทยจากสถิติสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข เมื่อปี 2563 มีผู้เสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดสมองทั้งหมด 34,545 คน และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทุกปี โดยในแต่ละปีตั้งแต่ 2560-2564 พบผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองต่อประชากรแสนคนเท่ากับ 479, 534, 588 และ 645 ราย พร้อมกับอัตราตายที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น โดยตั้งแต่ปี 2560 - 2563 พบอัตราตายต่อประชากรแสนคนจาก “โรคหลอดเลือดสมอง” เท่ากับ 48, 47, 53 และ 53

ดังนั้นต้องยอมรับว่าโรคหลอดเลือดสมองนั้นเป็นภัยร้ายต่อสุขภาพของคนไทยอย่างแท้จริง เพราะเป็นโรคที่มีผู้เสียชีวิตมากที่สุดเป็นอันดับสองรองจากมะเร็ง ซึ่งไม่ใช่เพียงแค่ผู้สูงอายุเท่านั้นที่ต้องเฝ้าระวัง แต่คน “วัยทำงาน” เองก็ตกอยู่ในความเสี่ยงเช่นกัน 

• ทำความเข้าใจ อะไรคือ Stroke?

โรคหลอดเลือดสมอง หรือ Stroke นั้น เกิดขึ้นเมื่อหลอดเลือดในสมองเกิดการตีบ อุดตัน หรือแตกอย่างเฉียบพลัน ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดที่ไปเลี้ยงสมองส่วนดังกล่าวหยุดลงทันที ทำให้เนื้อสมองถูกทำลาย เพราะขาดออกซิเจน และสารอาหาร และเนื่องจากสมองของมนุษย์แต่ละส่วนควบคุมการทำงานของอวัยวะแตกต่างกัน  ดังนั้นถ้ามีสมองส่วนใดถูกทำลายไปก็จะส่งผลต่อการทำหน้าที่ในส่วนนั้น หากผู้ป่วย Stroke ไม่ได้รับการรักษาทันท่วงทีจนทำให้สมองเกิดความเสียหายมาก ก็จะเกิดผลเสียตามมา เช่น

1. อัมพาตครึ่งตัว

2. ปัญหาการพูด การเข้าใจ การตัดสินใจ และการกลืน

3. สูญเสียการทรงตัว นำไปสู่ปัญหาการยืน และการเดิน

4. สูญเสียการมองเห็นภาพซีกซ้ายของตาทั้งสองข้าง เป็นต้น

• ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิด Stroke มีอะไรบ้าง? และอาการเฝ้าระวัง

สำหรับปัจจัยหลักที่ทำให้เกิด Stroke นั้น มีตั้งแต่ปัจจัยด้านกรรมพันธุ์ไปจนถึงด้านพฤติกรรม ดังนี้

- คนในครอบครัวมีประวัติเป็นโรคหัวใจ และหลอดเลือด

- เชื้อชาติ (แอฟริกัน-อเมริกัน มีความเสี่ยงสูงกว่าชนชาติอื่น)

- หลอดเลือดแดงแข็งจากคราบไขมัน ส่งผลให้เลือดข้น มีระดับเม็ดเลือดแดงสูง

- ภาวะไขมันในเลือดสูง

- โรคหัวใจ หัวใจเต้นผิดจังหวะ

- สูบบุหรี่

- ดื่มแอลกอฮอล์

- ความดันโลหิตสูง

- เบาหวาน

- อายุมาก

- การใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน

- เพศ (เพศชายมีความเสี่ยงสูงกว่า)

และสำหรับใครที่รู้สึกว่าตัวเองหรือคนรอบข้างมีอาการดังต่อไปนี้ ควรรีบปรึกษาแพทย์เพราะอาจมีความเสี่ยงเป็น Stroke ได้ นั่นคือ

- มีอาการชาหรืออ่อนแรงใบหน้าซีกใดซีกหนึ่งฉับพลัน มุมปากตก ปากเบี้ยว อมน้ำไม่อยู่ น้ำไหลออกจากมุมปาก

- มีอาการชาหรืออ่อนแรงที่แขนขาซีกใดซีกหนึ่งฉับพลัน สูญเสียการทรงตัว

- พูดไม่ชัด พูดไม่ออก สับสน  นึกคำพูดไม่ออก

- การมองเห็นมีปัญหาฉับพลัน เช่น เห็นภาพซ้อน มองเห็นภาพครึ่งเดียว ตาบอดหนึ่งหรือสองข้าง

- มีอาการปวดศีรษะรุนแรงฉับพลัน

• ตรวจสุขภาพอย่างไรให้ห่างไกล Stroke?

การแพทย์ในปัจจุบันมีความก้าวหน้าไปมาก ทำให้การเฝ้าระวัง และป้องกัน “โรคหลอดเลือดสมอง” ทำได้ดีมากกว่าในอดีต หนึ่งในวิธีที่มีส่วนช่วยป้องกัน Stroke ได้ก็คือ การตรวจสุขภาพเป็นประจำทุกปี จะช่วยให้เราสามารถระมัดระวังตัวเองได้มากขึ้น โดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยงจากพฤติกรรม และพันธุกรรมดังกล่าวข้างต้น

การตรวจสุขภาพที่เน้นการป้องกันเรื่อง Stroke โดยเฉพาะนั้น ต้องให้ความสำคัญกับการ “ตรวจการไหลเวียนของหลอดเลือดในสมอง” หรือ Transcranial Doppler (TCD) เพื่อตรวจดูการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดสมองด้วยคลื่นความถี่สูง และประเมินการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดสมอง เพื่อเฝ้าระวัง ติดตาม ภาวะลิ่มเลือดขนาดเล็กที่อาจหลุดมายังหลอดเลือดสมองได้

นอกจากนี้ในบางกรณียังสามารถตรวจดู “ภาวะสมองตาย” จากการติดเชื้อในสมอง (แล้วแต่กรณี) ตรวจหาลิ่มเลือดขนาดเล็กที่หลุดจากหัวใจ หรือคราบไขมันที่ผนังหลอดเลือดแดงใหญ่ที่คอ แต่สำหรับการตรวจด้วย TCD นั้น จำเป็นต้องได้รับการพิจารณาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนเท่านั้น

• ผู้ป่วย Stroke ต้องเผชิญทั้งผลเสียฉับพลัน และระยะยาว!

ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองนั้น จะต้องเผชิญกับอาการป่วยฉับพลัน ทั้งสูญเสียการทรงตัว เวียนศีรษะ เคลื่อนไหวไม่ประสานงานกัน เกิดความเสียหายต่อก้านสมอง ทำให้การหายใจหรือการเต้นของหัวใจผิดปกติหรือหมดสติ เป็นต้น

หากรักษาไม่ทันก็ร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิต และแม้ว่าจะเข้ารับการรักษาได้ทันท่วงที  ไม่เสียชีวิต แต่หลังจากนั้นก็ใช่ว่าผู้ป่วยจะกลับมาเป็นปกติได้เหมือนเดิม เนื่องจากสมองได้รับความเสียหายไปแล้ว ส่งผลให้ผู้ป่วยบางคนเป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต ต้องทำกายภาพบำบัดเป็นเวลานานหลายเดือนหรือตลอดชีวิต เสียค่าใช้จ่าย เสียเวลา เสียสุขภาพจิต

ท้ายที่สุดแล้ว วัยทำงานทุกคนควรหันมาใส่ใจพฤติกรรมด้านสุขภาพ และดูแลตนเองมากขึ้น เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิด Stroke และปัญหาด้านสุขภาพอื่นๆ ที่จะเกิดขึ้นตามมา

--------------------------------------------

อ้างอิง : Medpark Hospital, รพ. ศิครินทร์, รพ. กรุงเทพ, รพ.พญาไท, รพ.เปาโล, พบแพทย์, กรมประชาสัมพันธ์

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์