“Friend of Dorothy” โค้ดลับ ของกลุ่ม LGBTQIA+ จากหนังดัง “The Wizard of Oz”

การเปิดตัว (Come Out) ของกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศ หรือ “LGBTQIA+” นั้นเป็นเรื่องที่ยากเสมอ แม้ว่าจะเป็นในยุคปัจจุบันก็ตาม เนื่องจาก LGBTQIA+ จะต้องรวบรวมความกล้าและอาศัยความไว้ใจในการเปิดตัวกับใครสักคน ซึ่งก็ต้องคาดเดาปฏิกิริยาที่จะได้รับกลับมาอีกด้วย ซึ่งอาจจะไม่ได้ร้ายแรงในช่วงศตวรรษที่ 20 ที่การเป็น “คนรักร่วมเพศ” (คำที่ใช้เรียกในสมัยนั้น) เป็นเรื่องที่ผิดกฎหมายและโดนสังคมตีตราเหยียดหยาม (ในปัจจุบันก็คงมีให้เห็นอยู่) ทำให้ชุมชน LGBTQIA+ มีคำศัพท์ที่เป็นรหัสลับไว้ใช้ เพื่อความเข้าใจกันในชุมชน

ในช่วงทศวรรษที่ 1950 ซึ่งเป็นยุคสมัยที่ไม่สามารถเปิดตัวได้ และไม่ได้มองกันออกได้ง่ายเหมือนในยุคนี้ มีวลีหนึ่งที่ถูกใช้กันอย่างแพร่หลายในชุมชน LGBTQIA+ นั่นคือ “Friend of Dorothy” (เพื่อนของโดโรธี) เพื่อเป็นการโยนหินถามทางว่าเป็นคนในชุมชนด้วยกันหรือไม่ โดยมักใช้เป็นประโยคคำถามว่า “Are you a friend of Dorothy?” (คุณเป็นเพื่อนของโดโรธีหรือเปล่า) หากตอบว่า “ใช่” ก็แปลว่าเขาคนนั้นเป็นคนในชุมชนเช่นเดียวกัน คำถามนี้ไม่จำเป็นต้องใช้ในการหาความสัมพันธ์เชิงคู่รักเท่านั้น แต่อย่างน้อยที่สุดก็จะได้ดูแลกันและช่วยกันปกปิดไว้เป็นความลับเพื่อไม่ให้คนภายนอกสงสัย

โดโรธี คือใคร?

นักคติชนวิทยาได้ศึกษาวลี Friend of Dorothy ผ่านการแสดงออก การออกเสียง และรูปแบบไวยากรณ์ที่สมาชิกในชุมชน LGBTQIA+ นิยมใช้ โดยอิงตามภูมิภาค ศาสนา ชาติพันธุ์ อาชีพ เครือญาติ หรืออัตลักษณ์ทางเพศ ถึงกระนั้นก็ยังไม่สามารถชี้ชัดไปว่าต้นกำเนิดที่แท้จริงของวลีดังกล่าวนั้นมีที่มาอย่างไร

มีความเป็นไปได้ว่า โดโรธีที่ว่านี้อาจจะมาจาก “โดโรธี พาร์กเกอร์” ที่มีชีวิตอยู่ในช่วง 2436 - 2510 เธอเป็นทั้งนักเขียน นักสังคมศาสตร์ และนักเคลื่อนไหวทางการเมืองตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 20 โดยเธอได้แต่งงานกับผู้ชายที่ประกาศตัวว่าเป็นไบเซ็กชวล 

-โดโรธี พาร์กเกอร์-

เธอมักจะเชิญชวนกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศเข้าร่วมงานปาร์ตี้สุดหรูของเธอเสมอในช่วงทศวรรษ 1920-1930 จนกระทั่งเธอได้ถูกขึ้นบัญชีดำในข้อหาว่าเป็นคอมมิวนิสต์จากการผลักดันสิทธิพลเมือง และเมื่อเธอเสียชีวิต “มาร์ติน ลูเธอร์ คิง จูเนียร์” ได้สานต่อเจตนารมณ์ของเธอต่อ

อย่างไรก็ตาม โดโรธี ที่คนส่วนใหญ่เข้าใจและยอมรับกันว่าเป็นที่มาของวลี Friend of Dorothy นั้นคือ “โดโรธี เกล” ตัวละครในภาพยนตร์แฟนตาซีขึ้นหิ้งเรื่อง “The Wizard of Oz” ที่เข้าฉายในปี 2482 แสดงโดย “จูดี้ การ์แลนด์” นักแสดงมากความสามารถ

The Wizard of Oz เป็นเรื่องราวของ โดโรธี เกล ที่หลงเข้ามาในดินแดนแห่งความฝันที่ชื่อว่า “อ๊อซ” แม่มดใจดีบอกว่าวิธีที่จะทำให้กลับบ้านได้ เธอจะต้องไปขอพรกับพ่อมดแห่งอ๊อซ โดยระหว่างทางเธอพบกับหุ่นไล่กา หุ่นกระป๋อง และสิงโตขี้กลัว

ดังนั้นจึงอุปมาได้ว่า ช่วงที่โดโรธียังอยู่ที่ฟาร์มนั้นเป็นเหมือนกับช่วงที่กลุ่ม LGBTQIA+ ยังไม่ได้เปิดตัว แต่พอก้าวเข้าไปสู่ดินแดนของอ๊อซจึงเป็นเหมือนการเปิดตัวที่ทุกคนมีความสุขและได้เป็นตัวของตัวเอง

นอกจากนี้ เพื่อน ๆ ของโดโรธีทั้งหุ่นไล่กา หุ่นกระป๋อง และสิงโตต่างเป็นตัวละครที่มีความขาดและมีความต้องการ โดยหุ่นไล่กาอยากมีสมอง ขณะที่หุ่นกระป๋องอยากได้หัวใจอยากได้ความเอื้ออาทร ส่วนสิงโตอยากมีความกล้าหาญ ก็เหมือนกับกลุ่ม LGBTQIA+ ที่ต้องการความยอมรับเช่นกัน

ในหนังสือ “The Road to Oz” หนังสือเล่มที่ 5 ในชุด “Land of Oz” ที่ตีพิมพ์ในปี 2452 มีตอนหนึ่งที่ “โพลีโครม” นางฟ้าแห่งก้อนเมฆและลูกสาวคนเล็กของสายรุ้ง พูดกับโดโรธีว่า "You have some queer friends, Dorothy." (โดโรธี เธอมีเพื่อนแปลก ๆ หลายคนเลยนะ” และโดโรธีได้ตอบกลับนางฟ้าไปว่า

“The queerness doesn't matter, so long as they're friends!" (ความแปลกประหลาดไม่เห็นจะสำคัญเลย ตราบใดที่เรายังคงเป็นเพื่อนกัน)

 

ดังนั้นจึงไม่แปลกถ้าหาก Friend of Dorothy จะหมายถึง หุ่นไล่กาที่อยากมีสมอง หุ่นกระป๋องที่อยากมีหัวใจ และสิงโตขี้กลัวที่เป็นเพื่อนของโดโรธี เกล เพราะทุกคนล้วนมีความแตกต่างกัน แต่ยังคงอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข ดังที่โดโรธีได้บอกกับนางฟ้าก้อนเมฆ

 

The Wizard of Oz หนังของ LGBTQIA+

The Wizard of Oz เป็นภาพยนตร์เรื่องหนึ่งที่มีความเกี่ยวพันกับกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศสูงมาก นอกจากวลี Friend of Dorothy ที่เชื่อว่ามาจากภาพยนตร์เรื่องนี้แล้ว นักแสดงนำของเรื่องอย่าง “จูดี้ การ์แลนด์” ก็ถูกยกให้เป็น เกย์ ไอคอนคนแรกอีกด้วย นอกจากนี้ยังมีองค์ประกอบอื่น ๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับกลุ่ม LGBTQIA+ ดังต่อไปนี้

 

1.Over The Rainbow 

เพลง “Over The Rainbow” นอกจากจะเป็นหนึ่งในภาพจำของภาพยนตร์เรื่องนี้แล้ว ยังเป็นเพลงชาติของกลุ่ม LGBTQIA+ ที่แม้จะผ่านมาเกือบร้อยปีแล้ว แต่ยังคงความคลาสสิคไว้อย่างที่ไม่มีใครลบเลือนได้ โดยโดโรธีร้องเพลงนี้ในช่วงต้นของเรื่อง ซึ่งสะท้อนถึงความฝันของโดโรธีที่อยากไปสักที่ที่สามารถทำตามความฝันได้

“somewhere over the rainbow . . . the dreams that you dare to dream really do come true”
(ที่ไหนสักแห่งเหนือสายรุ้ง…ที่ทำให้ความฝันของคุณกลายเป็นจริง)

 

เพลงนี้ยังเป็นแรงบันดาลใจให้ “กิลเบิร์ต เบเกอร์”  ศิลปินและนักเคลื่อนไหวชาว LGBTQIA+ ออกแบบ “ธงสีรุ้ง” หนึ่งในสัญลักษณ์สำคัญของชุมชนที่สามารถเห็นได้ตลอดเดือน มิ.ย. ที่เป็นเดือนแห่งการเฉลิมฉลองความหลากหลายทางเพศ หรือ Pride Month

 

2. Come Out, Come Out, Wherever You Are

อีกหนึ่งเพลงที่มีความหมายสอดคล้องไปกับกลุ่ม LGBTQIA+ คือเพลง “Come Out, Come Out, Wherever You Are” ที่ “กลินดา” แม่มดใจดีร้องหลังจากที่โดโรธีมาถึงเมืองออซ

“มิกกี วิมส์” จาก Qualia Encyclopedia of Gay People ตั้งข้อสังเกตว่า “ฮาร์วี มิลค์” นักการเมืองชาวอเมริกันคนแรกที่เปิดเผยว่าเป็นเกย์ ได้ใช้สำนวนเดียวกันนี้ในการรณรงค์ต่อต้านการห้ามเกย์ทำงานในโรงเรียนของรัฐ 

3. ตัวละครเพื่อนของโดโรธี

นักวิจารณ์หลายคนมองว่า ลักษณะนิสัยของตัวละครสิงโตขี้กลัวนั้น มีความเป็นหญิงสูง ซึ่งเป็นลักษณะที่คนทั่วไปเหมารวมว่าเกย์จะต้องมีลักษณะแบบนั้น ขณะที่หุ่นไล่กา และหุ่นกระป๋องเป็นคู่รักเพศเดียวกันคู่แรกในโลกภาพยนตร์ 

-โดโรธี เกล และเพื่อนของเธอ (จากซ้ายไปขวา) หุ่นไล่กา, หุ่นกระป๋อง, โดโรธี และ สิงโตขี้ขลาด-

 

4. จูดี้ การ์แลนด์

บทบาทโดโรธี เกลจากเรื่องนี้ ส่งผลให้ จูดี การ์แลนด์ กลายเป็น เกย์ ไอคอน ถูกขนานนามให้เป็น เอลวิสของกลุ่ม LGBTQIA+ เหตุผลหลัก ๆ ที่ทำให้เธอกลายเป็นไอคอนเพราะทุกคนชื่นชมในความสามารถทางการแสดงของเธอ รวมถึงความสู้ชีวิตของเธอเป็นเหมือนกันกระจกสะท้อนการดิ้นรนในการใช้ชีวิตของชาวเกย์ในสหรัฐ

-จูดี้ การ์แลนด์-

 

ไม่ว่าที่มาของ Friend of Dorothy จะมาจากโดโรธี พาร์คเกอร์ หรือ โดโรธี เกล จาก The Wizard of Oz แต่วลีดังกล่าวได้ช่วยรักษาเสถียรภาพ ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน ความเหนียวแน่นกลมเกลียว และสะท้อนเอกลักษณ์ของชุมชนที่ขยายใหญ่ขึ้น

ที่มา: Folklife, New York Times, Pride

บทความโดย: กฤตพล สุธีภัทรกุล