ตัดสินใจดีขึ้นจากการคิดทบทวนอย่างมีเหตุผล

คนเรามักรีบร้อนตัดสินใจตอบสนองเรื่องที่พบเจอไปตามสามัญสำนึกกับเรื่องต่างๆ ที่พบเจอ จนทำให้คุณภาพของการตัดสินใจเรื่องนั้นลดลงอย่างมาก

งานวิจัยด้านการตัดสินใจ พบว่า คุณภาพของการตัดสินใจเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ขึ้นกับว่าการตัดสินใจนั้นได้มีการคิดอย่างรอบคอบมากแค่ไหน

 มีหลายคนเชื่อว่าอารมณ์ขันช่วยลดความคิดเห็นขัดแย้งลงได้ เลยมักปล่อยถ้อยคำที่ตนคิดว่าเป็นเรื่องน่าขบขันโต้ตอบกลับไปให้เห็นอยู่เป็นประจำ

ตลกที่คิดได้ในชั่ววูบ โดยปราศจากการคิดทบทวนอย่างรอบคอบทำให้กลายเป็นตลกร้าย ที่ซ้ำเติมให้ขัดแย้ง หรือย่ำแย่ลงมากขึ้นไปอีกได้เสมอ ตลกกินมาม่าสร้างปัญหามากขึ้น มากกว่าที่จะช่วยแก้ปัญหา

แม้แต่คนเก่งๆ ที่เล่าเรียนในมหาวิทยาลัยชั้นนำของโลกก็ตกอยู่ในสภาพเดียวกัน คือกลุ่มตัวอย่างจาก MIT เกือบครึ่ง และกว่าสามในสี่จาก Carnegie Mellon มีการตอบคำถามทดสอบโดยปราศจากการคิดทบทวนอย่างมีเหตุผล เก่งไม่เก่งก็ตอบโต้ไปตามสามัญสำนึกได้เสมอ 

Cogitive Reflect หรือการโต้ตอบโดยมีการคิดทบทวนมีผลโดยตรงกับการตัดสินใจถูกหรือผิด ตัวอย่างของการดูว่ามี Cognitive Reflect มากน้อยแค่ไหน ที่ใช้ทดสอบกลุ่มตัวอย่างในมหาวิทยาลัยชั้นนำ

คือคำถามทำนองว่า ถ้าผักตบชวาเติบโตเพิ่มขึ้นหนึ่งเท่าตัวได้ภายในหนึ่งวัน และพบว่าวันที่ 30 มีผักตบอยู่ครึ่งบ่อน้ำ ถามว่าต้องใช้เวลาอีกกี่วันผักตบจะเต็มบ่อ

คำตอบที่เกิดขึ้นเฉียบพลันจะเป็นอีกสามสิบวัน เพราะไปใส่ใจกับคำว่า “วันที่ 30” แทนที่จะใส่ใจกับเรื่องที่ผักตบโตขึ้นหนึ่งเท่าตัวในหนึ่งวัน 

ซึ่งหมายความว่า วันนี้มีผักตบอยู่ครึ่งบ่อน้ำ ถ้าโตขึ้นหนึ่งเท่าตัวภายในหนึ่งวันก็จะใช้เวลาแค่วันเดียวโตจากครึ่งบ่อ กลายเป็นเต็มบ่อ

ซึ่งมีมากมายหลายสถานการณ์ที่ทำให้เราใส่ใจไปในเรื่องที่นึกขึ้นได้ตามสามัญสำนึก แล้วผลักดันให้เราตัดสินใจไปโดยไม่มีการคิดทบทวน

ยิ่งถ้าเป็นเรื่องที่เรามีความลำเอียงไปในทางใดทางหนึ่งอยู่แล้ว การตอบไปในทันทีทันใดเกิดขึ้นเสมอ ซึ่งตามมาด้วยการตัดสินใจที่ผิดพลาดในเรื่องนั้น

คนหลายคนรีบร้อนรับทำงานในทันที่ที่ได้รับข้อเสนอให้มาทำงาน โดยไม่ได้คิดให้รอบคอบว่าเงินเดือนดี แต่ต้องเดินทางไกลมากๆ ไม่ได้คิดว่าเงินที่ได้จะหมดไปกับค่าเดินทางมากแค่ไหน ต้องเสียอะไรในชีวิตไปกับการที่ต้องเดินทางสี่ห้าชั่วโมงในแต่ละวัน

ทั้งๆ ที่คนเดียวกันนั้นมีข้อเสนอจ้างงานที่เงินเดือนต่ำกว่า แต่ไม่ต้องเดินทาง เป็นงานที่มีเวลาให้กับชีวิตนอกเหนือการงานมากกว่า 

หลายคนก้มหน้าก้มตาทุ่มเงินทุ่มแรง ไปกับงานที่ทำท่าจะล้มเหลว เพียงเพราะได้ทุ่มแรงทุ่มเงินไปกับงานนั้นมามากขึ้นแล้ว ไม่ได้คิดทบทวนว่างานนั้นยังควรเดินหน้าต่อไป หรือควรจะยกเลิกไปเลย

ถ้าอยากได้การตัดสินใจที่ได้ผลดี ให้เตือนตนเองไว้ก่อนการตัดสินใจว่า คิดให้รอบคอบก่อนตัดสินใจ อย่าปล่อยให้สามัญสำนึกมาตัดหน้าตัดสินใจไปแทน

ให้เวลากับทุกเรื่องที่พบเจออย่างเพียงพอสำหรับการคิดตัดสินใจถ้ามีหลายงานมากองอยู่ตรงหน้า อย่าปล่อยให้งานล้นมือกดดันให้ต้องตัดสินใจไปโดยไม่มีการคิดที่รอบคอบ

การตัดสินใจโดยปราศจาการคิดทบทวนอย่างมีเหตุผล ส่วนใหญ่ได้นับอิทธิพลมาจากความลำเอียงที่ตัวเรามีอยู่ในเรื่องนั้น พบเจอเรื่องใดที่ต้องตัดสินใจก็ให้ทบทวนตนเองดูหน่อยว่าปักใจเชื่อไปทางไหนอยูบ้างหรือไม่

ถ้าเอียงไปทางใดทางหนึ่ง ให้หาคนอื่นที่เอียงไม่เหมือนกัน มาถามดูว่าเรื่องนั้น ถ้าเป็นเขาจะตัดสินใจอย่างไร อาจช่วยให้ไม่หุนหันไปตามความลำเอียง แทนที่จะตัดสินใจไปตามข้อมูลจริงที่มีอยู่ในมือ

ทุกเรื่องที่จะตัดสินใจ ต้องทราบว่าจะใช้ข้อมูล ใช้สารสนเทศอะไรบ้าง จากข้อมูลสาระเหล่านั้น อธิบายให้ได้ว่าหลักการและตรรกคืออะไร ถ้าตอบไม่ได้ อาจหมายความว่าเคยตัดสินใจไปตามอารมณ์ ตามสามัญสำนึก ยังไม่ทันวิเคราะห์ใดๆ ก็ฟันธงไปก่อนแล้ว

ถ้ามองไปไกลๆ มองผลที่จะเกิดขึ้นในระยะยาวไว้เสมอ จะช่วยลดการตัดสินใจตามอารมณ์ ตามสามัญสำนึกลงไปได้มาก ถ้าห่วงอนาคตมากกว่าความสะใจในการตัดสินใจในเรื่องนั้นไปตามอารมณ์ จะมีสติเพียงพอที่จะเตือนตนเองว่าเรื่องนั้นได้คิดรอบคอบแล้วมากน้อยแค่ไหน

การคิดทบทวนอย่างมีเหตุผล Cognitive Reflection ไม่เพียงแต่จะช่วยยกคุณภาพของการตัดสินใจ แต่ยังช่วยเพิ่มพูนทักษะในการแก้ปัญหา ส่งเสริมให้มีการทำงานโดยมีการคิดวิเคราะห์ และเป็นองค์ประกอบสำคัญของการทำงานโดยมีการเรียนรู้ตลอดชีวิตแต่น่าแปลกที่บางคนยิ่งใหญ่โต ยิ่งมี Cognotive Reflection ยิ่งน้อยลง