ตำนานไวน์เก่าแก่ “ไวน์ยูเครน” ที่โลกต้องรู้
“ไวน์” เป็นหนึ่งในวัฒนธรรมอาหารของ “ประเทศยูเครน” มีหลักฐานว่าชาวยูเครนเริ่มทำไวน์มาตั้งแต่ 400 ปี ก่อนคริสตกาล เปรียบได้กับ “ไวน์โลกเก่า”
ความเก่าแก่ของ ไวน์ยูเครน หรือ Ukrainian wine มีหลักฐานขุดค้นพบอุปกรณ์ในการผลิตไวน์ เช่น เครื่องบีบองุ่น ไหบ่มไวน์ขนาดใหญ่ (Amphoras) ณ บริเวณชายฝั่งทะเลทางใต้ของแหลม ไครเมีย ปัจจุบัน ไวน์ยูเครน ส่งออกไปหลายประเทศทั่วยุโรป ประเทศที่ใกล้เคียง และประเทศในแถบอเมริกาเหนือ
แจนซิส โรบินสัน (Jancis Robinson) กูรูด้านไวน์ระดับโลก กล่าวถึง ไวน์ยูเครน ไว้ว่า... ไวน์ยูเครน มีรสชาติที่โดดเด่น มีเอกลักษณ์ โดยเฉพาะ ไวน์หวานมาสซานดรา และ สปาร์คกลิ้งไวน์ จากความพิเศษของผืนดิน ที่สามารถปลูกองุ่นสายพันธุ์คลาสสิก เช่น ชาร์โดเนย์, รีสลิ่ง, ปิโน นัวร์, แมร์โลต์ และ กาแบร์เนต์ โซวีญยองได้
แต่ ไวน์ยูเครน ไม่เป็นที่รู้จักในเมืองไทยนัก จะชิมคงยาก บางคนนึกไม่ออกว่า ประเทศยูเครน อยู่ตรงไหน (เริ่มรู้จักก็ช่วงที่กำลังเป็นข่าวการเมืองในขณะนี้) บางคนก็สงสัยว่า ยูเครน ผลิตไวน์ได้ด้วยหรือ ?
เหตุที่เราไม่ค่อยรู้จัก ไวน์ยูเครน สาเหตุคือที่ผ่านมายูเครนอยู่ภายใต้เงื้อมเงาของสหภาพโซเวียต ที่ถูกผนวกดินแดนในปี 1922 ก่อนจะมาประกาศอิสรภาพเมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 1991 หลังจากนั้นโลกจึงรู้จักยูเครนมากขึ้น
ถ้าดูตามสถานที่ตั้งแล้ว ยูเครนเป็นประเทศในยุโรปตะวันออก มีอาณาเขตอยู่ในทวีปยุโรปทั้งหมด และล้อมรอบด้วยชาติที่ทำไวน์ได้ดีหลายชาติ ทิศตะวันออกติดต่อกับรัสเซีย ทางเหนือติดเบลารุส ตะวันตกติดโปแลนด์ สโลวาเกีย และฮังการี ทางตะวันตกเฉียงใต้ติดโรมาเนียและมอลโดวา ทางใต้และตะวันออกเฉียงใต้จรดทะเลดำและทะเลอะซอฟ
ยูเครน เป็นรัฐเดี่ยว ประกอบด้วย 24 จังหวัด 1 สาธารณรัฐปกครองตนเอง คือ ไครเมีย (Crimea) และ 2 นครพิเศษ หนึ่งในนั้นคือ เคียฟ เมืองหลวงของประเทศ โดยพื้นที่สำคัญในการการทำไวน์อยู่ริมฝั่งทะเลดำ ตอนใต้ของประเทศ และทิสซา แวลลีย์ (Tisza Valley) ของแคว้นซาการ์ปัตเทีย (Zakarpattia Oblast) และที่โด่งดังคือ “ไครเมีย” นี่เอง
ไวน์เป็นหนึ่งในวัฒนธรรมกิน-ดื่มในยูเครน แม้มีประวัติการผลิตไวน์มาแต่โบราณ แต่มีบางช่วงซบเซาไป จนกระทั่งถึงศตวรรษที่ 11 เป็นต้นมา การทำไวน์เริ่มเฟื่องฟู เริ่มขยายพื้นที่ทำไวน์ไปทางภาคเหนือของประเทศ รอบเมืองเคียฟ และเชอร์นิฮีฟ (Chernihiv) โดยมีผู้นำศาสนาหรือพระเป็นแกนนำ
ภายใต้การปกครองของจักรพรรดินี แคทเธอรีนมหาราช (Empress Catherine the Great / 1729–1796) ในปี ค.ศ.1783 ไครเมีย กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิรัสเซีย ท่านเคาน์มิคาอิล วอรอนต์ซอฟ (Count Mikhail Vorontsov) เป็นผู้ริเริ่มปลูกองุ่นครั้งแรกในปี 1820 และก่อตั้งไวเนอรีขนาดใหญ่ใกล้กับยัลตา (Yalta)
ฟอร์ติไฟด์ไวน์ของ มาสซานดรา
ปี 1828 (พ.ศ.2371) ก่อตั้งสถาบันวิจัยการปลูกองุ่นมาการัช (Magarach) ปัจจุบันมีไวน์กว่า 20,000 ตัวอย่าง จากไวน์กว่า 3,200 จำพวก จากนั้นปี 1822 ผู้ปลูกองุ่นชาวสวิสจากรัฐโวด (Vaud) ได้ก่อตั้งไวเนอรีชื่อ ชาโบ (Shabo ฝรั่งเศสเรียกว่า Chabag) ในเขต Odessa โดยได้รับพระบรมราชานุญาติจาก ซาร์อเล็กซานเดอร์ที่ 1 (Tsar Alexander I) ต่อมาพวกเขาได้ก่อตั้งอีกแห่งที่ Dnieper และในแหลมไครเมีย
ในงาน World's Columbian Exposition 1893 ในชิคาโก้ ไวน์จาก Chabag ได้นำไปจัดแสดงให้ผู้คนได้ลิ้มรส ได้รับการตอบรับอย่างดี และได้รับเหรียญรางวัลกลับมา
หลังสงครามไครเมีย (1854 ถึง 1856) จบลง เจ้าชายเลฟ กอร์ลิตซีน (Lev Golitsyn) ได้ใช้ทรัพย์สินส่วนพระองค์ทำ สปาร์คกลิ้งไวน์ ด้วยการผลิต แชมเปญรัสเซีย ชื่อ Champagner เป็นครั้งแรกที่ Novyi Svet ใกล้ยัลตา
ต่อมาภายใต้การปกครองของซาร์องค์สุดท้าย นิโคลัสที่ 2 (1868–1918) ได้ก่อตั้ง มาสซานดรา (Massandra) ซึ่งปัจจุบันเป็นไวเนอรีของรัฐ และเมื่อพูดถึงไวน์ยูเครนผู้คนจะนึกถึงมาสซานดราเป็นอันดับแรก
และเคยเป็นข่าวใหญ่เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2015 อัยการยูเครนสั่งฟ้อง ยานินา พาฟเลนโก (Yanina Pavlenko) ผู้อำนวยการไวเนอรี ข้อหา นำไวน์เก่าแก่อายุ 240 ปี มาเปิดให้ประธานาธิบดี วลาดิมีร์ ปูติน แห่งรัสเซีย และซิลวิโอ แบร์ลุสโกนี อดีตนายกรัฐมนตรีแห่งอิตาลี (พ้นตำแหน่งปี 2011) ได้ชิม ระหว่างทั้งคู่ไปเยี่ยมชมไวเนอรีดังกล่าว
ในยุคที่อยู่ใต้ปีกของสหภาพโซเวียตนั้น ยูเครน มีพื้นที่ปลูกองุ่นทำไวน์ 2,500 ตาราง กม. (965 ตารางไมล์) เป็นซัพพลายเออร์ไวน์ที่ใหญ่ที่สุดในสหภาพโซเวียต จนกระทั่งปี 1986 มิคาอิล กอร์บาชอฟ นายกกรัฐมนตรีโซเวียต เริ่มรณรงค์ต่อต้านการบริโภคแอลกอฮอล์มากเกินไปในสหภาพโซเวียต ทำให้ไร่องุ่นถูกทำลายทิ้งไปประมาณ 800 ตารางกิโลเมตร (309 ตารางไมล์)
ปี 2000 ท้องฟ้าสดใสขึ้น นับแต่ปีนั้นเป็นต้นมา การผลิตและการส่งออกไวน์ของยูเครนก็ได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ไวน์ยูเครน ส่งออกไปยังหลายประเทศในยุโรปและอเมริกาเหนือ
หนึ่งในไวน์ของ Shabo
อย่างไรก็ตาม ไวน์ที่สร้างชื่อให้กับยูเครนคือ ไวน์หวาน (Dessert Wines) และ ฟอร์ติไฟด์ ไวน์ (Fortified Wine) คล้าย พอร์ต (Port) และ มาเดรา (Madeira) ของโปรตุเกส โดยใช้ชื่อว่า Madera Massandra และ แชร์รี (Sherry) ของสเปน ไวน์พวกนี้สามารถทำราคาในการประมูลได้อย่างมหาศาล
รองลงไปคือ สปาร์คกลิ้งไวน์ (Sparkling Wine) ที่เรียกว่า Sovetskoye Shampanskoye หรือ โซเวียต แชมเปญ (Soviet Champagne) ทำด้วยกรรมวิธีเดียวกับแชมเปญของฝรั่งเศส ทำจากองุ่น Pinot Blanc, Aligoté, Riesling และ Feteasca เป็นต้น
นั่นคือส่วนเสี้ยวหนึ่งของประวัติศาสตร์ ไวน์ยูเครน ที่ผ่านร้อน ผ่านหนาว ผ่านการทำลายล้างมาแล้วหลายครั้ง หวังว่าครั้งใหม่จะไม่เกิดขึ้นด้วยฝีมือ..รัสเซีย !
