พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ เผยเบื้องหลังความงดงามนิทรรศการ สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ

พิพิธภัณฑ์ผ้าในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ไขความลับเบื้องหลังความงดงามของนิทรรศการ สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ ที่กำลังจัดแสดง ณ ห้องจัดแสดง 1-2 ภายในพิพิธภัณฑ์ผ้าฯ อยู่ในขณะนี้

นิทรรศการ สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ จัดขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 90 พรรษา 12 สิงหาคม พ.ศ.2565 

เพื่อเผยแพร่พระราชกรณียกิจของ ‘สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง’ ในฐานะที่ทรงเผยแพร่ความงามของผ้าไทยให้เป็นที่ประจักษ์ไปทั่วโลกด้วยพระองค์เอง ผ่าน ‘ฉลองพระองค์’ ในช่วงเวลาต่างๆ เมื่อครั้งเสด็จฯ ไปทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจทั้งในประเทศและต่างประเทศ นับเป็นการส่งเสริมผ้าทอและงานศิลปหัตถกรรมไทยให้เป็นที่รู้จักและยอมรับไปทั่วโลก

นิทรรศการ สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ

ภายในนิทรรศการฯ จัดแสดง ฉลองพระองค์ พระมาลา ฉลองพระบาท พระพัชนี และพระกลด ของ ‘สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง’ ทำให้ผู้เข้าชมได้เห็นถึงความงดงามของฉลองพระองค์รวมทั้งการออกแบบเครื่องแต่งกายในแต่ละยุคสมัย

การนี้คุณ วิทวัส เกตุใหม่ ภัณฑารักษ์ประจำ พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ บอกเล่าที่มาของแรงบันดาลใจ การคัดเลือกวัตถุ กระบวนการเก็บรักษาวัตถุ และการจัดแสดงนิทรรศการ เพื่อสะท้อนเรื่องราวอันทรงคุณค่าได้อย่างสมบูรณ์แบบ ไว้ดังนี้

1. แรงบันดาลใจในการคัดเลือกผลงานมาจัดแสดงนิทรรศการ

เบื้องหลังความงดงามของนิทรรศการ 'สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ'

แรงบันดาลใจในการคัดเลือกผลงานมาจากภัณฑารักษ์ลงพื้นที่เก็บข้อมูล ได้สัมผัสกับสถานที่และผู้คนที่มีเรื่องราวสำคัญทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับวัตถุนั้น ๆ เป็นต้น ซึ่งนำไปสู่แนวคิดในการจัดนิทรรศการ 

โดยทุกครั้งจะมีความแตกต่างกันไปตามเรื่องราวที่ต้องการนำเสนอ หรือวัตถุที่นำมาจัดแสดง โดยแนวคิดของแต่ละนิทรรศการจะต้องเหมาะสมกับสถานที่ เนื้อหาที่จัดแสดง สอดคล้องกับวัตถุที่นำมาจัดแสดง และช่วยส่งเสริมให้วัตถุมีความโดดเด่นมากขึ้น

 

2. เคล็ดลับในการคัดเลือกวัตถุต่าง ๆ ที่นำมาจัดแสดงในนิทรรศการ

เบื้องหลังความงดงามของนิทรรศการ 'สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ'

ภัณฑารักษ์จะเป็นผู้คัดเลือกผ้า หรือวัตถุให้มีความเกี่ยวข้องและสอดคล้องกับเนื้อหาของนิทรรศการที่จัดแสดง จากนั้นจะทำรายการวัตถุเพื่อส่งให้เจ้าหน้าที่อนุรักษ์และทะเบียนเป็นผู้จัดเตรียมวัตถุ 

โดยวัตถุที่คัดเลือกต้องมีสภาพที่เหมาะสม สามารถนำไปจัดแสดงได้ ซึ่งทางภัณฑารักษ์และเจ้าหน้าที่อนุรักษ์จะหารือถึงวิธีการจัดแสดงที่เหมาะสมกับวัตถุนั้นๆ เพื่อป้องกันไม่ให้วัตถุเสื่อมสภาพ หรือเกิดความเสียหายในระหว่างการจัดแสดง

3. กรรมวิธีในการจัดเก็บรักษาผืนผ้าต่าง ๆ ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์

เป็นไปตามหลักมาตรฐานสากลของงานอนุรักษ์

งานอนุรักษ์ของพิพิธภัณฑ์ผ้าฯ เป็นไปตามหลักมาตรฐานสากลของงานอนุรักษ์ โดยดำเนินการดูแลและป้องกันวัตถุเพื่อชะลอการเสื่อมสภาพ 

• เริ่มตั้งแต่การตรวจสอบสภาพของวัตถุทุกชิ้น การจดบันทึกข้อมูลอย่างละเอียด 
• การฆ่าเชื้อวัตถุแรกรับด้วยการแช่แข็งภายใต้อุณหภูมิลบ 20  องศาเซลเซียส เป็นระยะเวลา 10-20 วัน เพื่อกำจัดเชื้อราและแมลงที่ติดมากับตัววัตถุ ก่อนจัดเก็บที่ห้องคลัง หรือนำไปจัดแสดง 

การจัดเก็บจะมีหลายรูปแบบด้วยกัน เช่น กรณีที่เป็นผ้าผืน หรือผ้าปักประดับต้องจัดเก็บในกล่อง หรือแกนกระดาษไร้กรด  

กรณีที่เป็นชุดเสื้อผ้าจะใช้ถุงคลุมที่ทำจากผ้าในการเก็บชุดแต่ละชุดแยกจากกัน และนำผ้าหรือเครื่องแต่งกายที่ได้รับการจัดเก็บอย่างมิดชิดสมบูรณ์แล้ว ไปเก็บรักษาไว้ภายในตู้จัดเก็บวัตถุในห้องที่มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นอยู่ตลอดเวลา

 

4. ขั้นตอนในการคัดเลือกและการจัดแสดงผลงานของภัณฑารักษ์

วัตถุจัดแสดงในนิทรรศการ

เริ่มตั้งแต่ภัณฑารักษ์จะคัดเลือกวัตถุที่มีความสอดคล้องกับนิทรรศการ ก่อนจะทำรายการวัตถุแจ้งไปยังแผนกอนุรักษ์และทะเบียน 

หลังจากนั้น ภัณฑารักษ์และเจ้าหน้าที่อนุรักษ์จะประเมินสภาพวัตถุที่คัดเลือกในเบื้องต้น เพื่อตรวจสอบสภาพวัตถุต่อไป หากวัตถุนั้นมีความชำรุดเสียหายก็ต้องหาวิธีในการซ่อมแซมที่เหมาะสม เพื่อให้มีสภาพที่แข็งแรงและคงทนมากขึ้น 

ในกรณีที่วัตถุมีความพร้อมที่จะนำไปจัดแสดงได้ ก็ต้องหารือถึงวิธีการจัดแสดงที่เหมาะสมกับสภาพวัตถุ เพื่อป้องกันไม่ให้เสื่อมสภาพไปมากกว่าเดิม 

โดยวัตถุที่ได้รับการคัดเลือกต้องจัดแสดงภายในตู้ที่มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ที่เหมาะสม ตลอดจนการเลือกวัสดุอุปกรณ์ที่ไร้กรด และไม่ก่อให้เกิดปฏิกิริยาเคมี ทั้งในส่วนการจัดเก็บและการจัดแสดง เพื่อสร้างสภาวะแวดล้อมที่เหมาะสมตามมาตรฐานงานอนุรักษ์ 

 

5. การจัดทำระบบฐานข้อมูลของชิ้นงานที่นำมาจัดแสดงในนิทรรศการ 

พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ มีระบบการฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์สำหรับการจัดเก็บรูปภาพ ข้อมูล รวมถึงรายละเอียดต่าง ๆ ของวัตถุทุกชิ้นที่พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ ได้คัดเลือกนำมาจัดแสดงในนิทรรศการ รวมไปถึงวัตถุที่ได้รับมอบให้เข้ามาจัดเก็บในพิพิธภัณฑ์ผ้าฯ 

โดยระบบฐานข้อมูลดังกล่าวเป็นระบบที่มีมาตรฐานสากลและนิยมใช้ในพิพิธภัณฑ์หลายแห่งทั่วโลก ทั้งยังสะดวกต่อการใช้งานของเจ้าหน้าที่ผู้บันทึกข้อมูล และผู้สืบค้นข้อมูลอีกด้วย

นิทรรศการ สิริราชพัสตราบรมราชินีนาถ

ผู้สนใจสามารถเข้าชม นิทรรศการ สิริราชพัสตราบรมราชินีนาถ เรียนรู้พระราชกรณียกิจของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ผ่านฉลองพระองค์ในช่วงเวลาต่างๆ

และสนุกกับการเรียนรู้เรื่องผ้าจากท้องถิ่นต่างๆ อันมีชื่อเสียงในประเทศไทยที่มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้รวบรวมไว้ ภายในห้องกิจกรรม ปัก : ถัก : ทอ (Woven Dialects)  

นิทรรศการ สิริราชพัสตราบรมราชินีนาถ

• พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 09.00 - 16.30 น. ปิดจำหน่ายบัตรเข้าชมเวลา 15.30 น.
• บัตรเข้าชมผู้ใหญ่ ราคา 150 บาท
• ผู้สูงอายุ (65 ปีขึ้นไป) ราคา 80 บาท
• นักเรียน นักศึกษา (โปรดแสดงบัตรประจำตัว) เด็กอายุ 12 - 18 ปี ราคา 50 บาท
• เด็กอายุต่ำว่า 12 ปี ไม่เสียค่าใช้จ่าย
• ตั้งอยู่ ณ หอรัษฎากรพิพัฒน์ ถนนหน้าพระลาน แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
• นิทรรศการ 'สิริราชพัตราบรมราชินีนาถ' จัดแสดงระหว่างวันที่ 23 พ.ย.2565 ถึง 30 เม.ย.2568

นอกจากนี้ พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ ยังวางแผนที่จะจัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับผืนผ้าที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ และมีความน่าสนใจอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็น นิทรรศการผ้าในราชสำนัก เช่น ผ้าลายอย่าง ผ้ายก เป็นต้น นิทรรศการผ้าชาติพันธุ์ เช่น ผ้ามัดหมี่ ผ้าชาวไทยภูเขา เป็นต้น