เทศกาลหุ่นโลก2024 : การเชิดหุ่นไทย หุ่นต่างชาติ และนวัตกรรมหุ่นแปลกๆ

เป็นเรื่องน่ายินดีที่หน่วยงานด้านวิทยาศาสตร์และคนทำงานศิลปะได้ร่วมงานกันอีกครั้ง เพื่อสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรมหุ่น การแสดงการเชิดหุ่นหลากหลายรูปแบบ ฯลฯ 

โดยทางองค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ ,ภาคีเครือข่ายมูลนิธิหุ่นสายเสมา ศิลปะเพื่อสังคม และ สมาพันธ์หุ่นนานาชาติ ประเทศไทย (Unima Thailand) ร่วมกันจัด เทศกาลหุ่นโลก 2024 ครั้งที่ 27(Harmony World Puppet Innovation Festival 2024)  ในวันที่ 13-17 พฤศจิกายน 2567 ณ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ (อพวช.)ต.คลองห้า อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 

• ผู้ริเริ่มเทศกาลหุ่นโลก

เทศกาลหุ่นโลก 2024 ในครั้งนี้ ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพ ซึ่งมาจากความคิดริเริ่มของคนละครที่รักการเชิดหุ่น นิมิตร พิพิธกุล ศิลปินศิลปาธร ปี 2550 ผู้ก่อตั้งคณะหุ่นสายเสมา เมื่อปี 2547 หุ่นสายตัวเล็กๆ มีเส้นเชือกโยงใย โดยผู้เชิดต้องมีทักษะทำให้หุ่นเคลื่อนไหวเสมือนมีชีวิต

ก่อนหน้านี้หุ่นสายของคณะหุ่นสายเสมา เวลาแสดงให้คนดูจะนำศิลปะพื้นบ้านมาผสมผสาน เพื่อให้เข้าใจง่ายขึ้น ต่อมาพัฒนาให้มีความร่วมสมัยมากขึ้น และยังคงความพอเหมาะพอดีแบบไทยๆ มีการออกแบบหุ่นให้มีความเรียบง่าย ผลิตจากวัสดุราคาไม่แพง เด็กๆ สามารถจับต้องได้ เพื่อให้งานศิลปะมีความใกล้ชิดกับผู้คน

แม้ตัวหุ่นจะมีความเรียบง่าย แต่เนื้อหาที่คณะหุ่นสายเสมานำเสนอ จะมีความซับซ้อนให้แง่คิดเชิงปรัชญา นำเรื่องราวจากวรรณกรรม เรื่องเล่าพุทธประวัติมาตีความใหม่ เพื่อสะท้อนประเด็นทางสังคมร่วมสมัยตามสไตล์คนละครเวที

กว่า 20 ปีที่นิิมิตรนำแนวทางศิลปะเพื่อการพัฒนามาใช้ ทั้งเรียนรู้ ค้นคว้า ฝึกฝนการเชิดหุ่น พัฒนาตัวหุ่น เขียนบทนำเสนอเรื่องให้มีความร่วมสมัย จนตั้งเป็น มูลนิธิหุ่นสายเสมา ศิลปะเพื่อสังคม นำหุ่นออกแสดงทั้งในและต่างประเทศ

และมีโอกาสเข้าร่วมเทศกาลหุ่นโลกหลายครั้ง อาทิ เทศกาลหุ่นครั้งที่ 12 กรุงปราก สาธารณรัฐเช็ก และอีกหลายประเทศ เคยนำการแสดงหุ่นเรื่องเจ้าเงาะคว้ารางวัลมาหลายครั้ง

จากเทศกาลหุ่นเล็กๆ จัดแสดงอย่างต่อเนื่องทุกปี จนสามารถสร้างเครือข่าย และทำให้ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพจัดเทศกาลหุ่นระดับโลกตั้งแต่ปี 2556-2566  

เทศกาลหุ่นโลกในกรุงเทพฯ ครั้งแรก เมื่อปี 2014 ทำให้คนไทยรู้ว่า ประเทศเรามีคณะหุ่นกว่า 60 คณะ และคนส่วนใหญ่ไม่ค่อยได้เห็นและไม่มีโอกาสชมการแสดงจากคณะหุ่นเล็กๆ เหล่านี้ ทั้งๆ ที่มีคณะหุ่นกระจายอยู่ทั่วประเทศ ในครั้งนั้นมีคณะหุ่นทั้งไทยและต่างชาติรวม 165 คณะแสดงในพื้นที่เกาะรัตนโกสินทร์ กรุงเทพฯ และมีคนชมเต็มทุกรอบ

• เทศกาลหุ่นโลก2024

ย้อนมาถึงคนต้นคิด นิมิตร พิพิธกุล ซึ่งคนในวงการละครเวทีและการแสดงหุ่นรู้จักเป็นอย่างดี เขาเคยเป็นนักแสดงละครเวทีกลุ่มพระจันทร์เสี้ยว มะขามป้อม และภัทราวดีเธียเตอร์ รวมถึงเป็นผู้กำกับการแสดง นักเขียนบท ทำทั้งสื่อการแสดง Presentation ภาพยนตร์ โทรทัศน์ และละครเวที จนมาก่อตั้งคณะหุ่นสายเสมา ปี 2547

 ถ้าไม่มีคนละครเช่น นิมิตร เทศกาลหุ่นโลกคงไม่เกิดขึ้นในเมืองไทย และเทศกาลครั้งนี้ (ปี2024) คณะหุ่นทั้งไทยและต่างชาติจะได้แลกเปลี่ยนองค์ความรู้ ทั้งด้านศิลปะและนวัตกรรม ช่วง 5 วันจะมีทั้งนิทรรศการหุ่นไทย หุ่นนานาชาติ ,การนำเสนอเทคนิคการชักเชิด, ศิลปะการแสดงหุ่น เวิร์คชอป ฯลฯ 

การจัดเทศกาลหุ่นครั้งนี้ เพื่อร่วมกันพัฒนาให้เกิดโมเดลใหม่ๆ ไม่ว่าแพลตฟอร์มหุ่นกับหุ่นยนต์ แอนิเมชั่น การออกแบบหุ่น ฯลฯ เพื่อขยายผลการสร้างหุ่นรูปแบบใหม่ โดยมีศิลปินหุ่นนานาชาติกว่า10 ประเทศ 13 คณะ และคณะหุ่นไทยจาก 8 จังหวัด 19 องค์กร เข้าร่วม โดยปีนี้ใช้ธีม Puppet Maker เพื่อเปิดพื้นที่ให้เรียนรู้ทั้งวิิทยาศาสตร์  ศิลปะ และวัฒนธรรม รวมถึงการสื่อสารเรื่องสภาวะโลกที่เปลี่ยนไป โดยเฉพาะประเด็นการสูญพันธ์ของสัตว์ป่า ทางวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล จะร่วมกับมูลนิธิหุ่นสายเสมา ศิลปะเพื่อสังคม จัดแสดง Opera เรื่อง “The Story of the Long-Gone Animals สรรพสัตว์ที่หายไป”

นอกจากนี้ยังมีตัวแทนคณะหุ่นจากออสเตรเลีย ตุรกี เม็กซิโก อินโดนีเซีย และคณะหุ่นในภูมิภาคเอเซีย ลาว พม่า ไทย มาร่วมส่งเสียงแทนธรรมชาติให้ได้ยินไปทั่วโลกด้วยศิลปะการแสดงหุ่น

ไฮไลท์ในเทศกาลหุ่นโลก มีหลายคณะด้วยกัน การแสดงหนังใหญ่ 360 องศา วัดบ้านดอน มีให้ชม 3 รูปแบบ ทั้งแบบจอแบน เล่นเงาดั้งเดิม,แบบจอ Led ใช้เทคนิคตัดต่อผสานมัลติเทคโนโลยี และการแสดงบนพื้นที่โดมวงกลม ภายในห้องฉายดวงดาว BIG BANG แบบท้องฟ้าจำลอง ที่ผู้ชมจะได้ชมทั้งหนังใหญ่ และหนังอวกาศ ฉายบนจอรอบทิศ 360 องศา ในพื้นที่เดียวกัน

นอกจากนี้ยังมีการแสดงหนังใหญ่วัดบ้านดอน จ.ระยอง,หนังตะลุงเมืองเพ็ชร มหาฟลุ๊ค จ.เพชรบุรี,หมอลำหุ่นเด็กเทวดามหาสารคาม และหนังบักตื้อเพชรอีสาน ฯลฯ

ส่วนอีกไฮไลท์ ครุฑยุดนาค กลุ่มเยาวชนวายุบุตรการแสดงหุ่นละครเล็ก และหุ่นนาคขนาดใหญ่ Giant Puppet หนึ่งในนวัตกรรม จะมาเล่าเรื่องและชักหุ่นแบบลอยตัว คนดูจะได้เห็นลีลาคนชักเชิดและหุ่นที่เคลื่อนไหวเสมือนมีชีวิต ซึ่งเป็นกลวิธีการเชิดหุ่นแบบสมัยใหม่

การแสดงหุ่นจากต่างประเทศมีด้วยกันหลายคณะ อาทิ ออสเตรเลียนำหุ่นเงาทดลอง ซึ่งเป็นการแสดงที่ประสบความสำเร็จมาก เคยแสดงในโรงละครบรอดเวย์ นิวยอร์ก เยอรมนี ฯลฯ  โดยใช้ Sound Track ต้นฉบับ Steve Coupe ประกอบการแสดง

นี่เป็นเพียงส่วนหนึ่งในงานเทศกาลหุ่นโลก2024 สามารถดูกิจกรรมได้ทางเฟซบุ๊ก Harmony Puppet Thailand และ  NSMThailand

....................      

ข้อมูลและภาพ : มูลนิธิหุ่นสายเสมาและองค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ ปทุมธานี (อพวช.)