'ตรุษจีน' แบบคูลๆ ทำอย่างไรในยุคที่สู้กับ 'ฝุ่นPM2.5'

ใกล้ถึงเวลากล่าวคำว่า ซินเจียยู่อี่ ซินนี้ฮวดไช้ กันแล้ว เพราะวันศุกร์ที่ 25 มกราคม 2563 นี้เป็นวันสำคัญของชาวไทยเชื้อสายจีนอย่าง เทศกาลตรุษจีน หรือวันขึ้นปีใหม่ตามปฏิทินนั่นเอง

กิจกรรมสำคัญหลักๆ ในวันตรุษจีนคือการไหว้เทพเจ้า ไหว้บรรพบุรุษ และการขอพร เพราะถือเป็นการเอาฤกษ์เอาชัยในวันขึ้นปีใหม่ของชาวจีน ไม่ต่างกับวันขึ้นปีใหม่ไทยที่มีการทำบุญตักบาตรเช่นกัน แต่ในปี 2563 นี้มลภาวะทางอากาศกำลังอยู่ในขั้นวิกฤตเพราะฝุ่นพิษ หรือ "ฝุ่น PM 2.5" มาถล่มเมืองกันอีกระลอก ดังนั้นการทำตามประเพณีตรุษจีนอย่างการจุดธุป เผากระดาษ จุดประทัด จึงถูกพุ่งเป้าเป็นพิเศษว่าจะเป็นตัวการในการเพิ่มปริมาณฝุ่นพิษหรือไม่? แต่ถึงอย่างนั้นประเพณีเก่าแก่ก็ต้องสืบสานต่อไป สำคัญอยู่ที่ว่าจะทำอย่างไร? ให้ประเพณีเดินหน้าไปพร้อมกับยุคสมัยที่ต้องใส่ใจเรื่องคุณภาพอากาศ (AQI) เป็นพิเศษ 

งดจุด งดเผา เพื่ออากาศของเรา 

การไหว้ในวันตรุษจีนนั้น มีการไหว้หลายแบบทั้งการไหว้เทพเจ้าประจำตัว ไหว้บรรพบุรุษ ซึ่งส่วนสำคัญในการสืบสานประเพณีนี้ก็คือ "การจุดธุป" โดยเฉลี่ยแล้วจะมีการจุดธูปจำนวน 3-5 ดอกต่อคน แต่เมื่อรวมกันหลายคนแล้วไม่ต้องบอกก็รู้ว่า ย่อมมีควันธูปปริมาณมากมายมหาศาลตามมาติดๆ ซึ่งมันสามารถส่งผลกระทบต่อคุณภาพอากาศได้อย่างทันทีทันใด มีข้อมูลเชิงสถิติจากนิดาโพล เมื่อปี 2557 ระบุถึงจำนวนประชากรชาวไทยเสื้อสายจีนว่ามีมากถึง 16 ล้านคน หากคิดเฉลี่ยคร่าวๆ แล้วจะมีการใช้ธูปในช่วงเทศกาลตรุษจีนมากถึง 80 ล้านดอก!

ตัวเลขนี้เป็นแค่การประมาณการเมื่อ 6 ปีที่แล้ว และมาถึงปี 2563 นี้คาดว่าน่าจะมีการใช้ธูปจำนวนมากกว่านี้เป็นหลายเท่าตัว นอกจากควันพิษจากการจุดธูปแล้ว ยังมีมลพิษที่มีจากการจุดประทัดและการเผากระดาษเงินกระดาษทองอีกด้วย

แพทย์หญิงพรรณพิมล วิปุลากร อธิบดีกรมอนามัย เปิดเผยว่า ช่วงเทศกาลตรุษจีน คนไทยเชื้อสายจีน นิยมจุดธูป เผากระดาษเงินกระดาษทอง และเผาสิ่งประดิษฐ์ต่างๆ เพื่อบูชาเทพเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และแสดงความเคารพต่อบรรพบุรุษ ซึ่งการจุดธูปและการเผากระดาษเงินกระดาษทองในแต่ละครั้ง จะปล่อยสารที่มีมลพิษจำพวกควันพิษและขี้เถ้าซึ่งนำพาสารเคมีอันตรายออกมาด้วย เช่น ฝุ่นละอองขนาดเล็กPM2.5 ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ ก๊าซมีเทน และสารก่อมะเร็งหลายชนิด เช่น สารโพลีไซคลิก อะโรมาติก ไฮโดรคาร์บอนหรือสารพีเอเอช และสารอินทรีย์ระเหยง่าย เช่น เบนซิน (Benzene) และ 1,3-บิวทาไดอีน (1,3-butadiene) ส่วนขี้เถ้าจากการเผาก็มีสารโลหะหนัก 4 ชนิด ได้แก่ โครเมียม นิกเกิล ตะกั่ว แมงกานีส และพบโลหะหนักเหล่านี้อยู่ในขี้เถ้ามากกว่าฝุ่นละอองในอากาศประมาณ 3-60 เท่า ซึ่งหากได้สัมผัส อาจจะทำให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและระยะยาวได้

แพทย์หญิงพรรณพิมล กล่าวอีกว่า จากผลสำรวจอนามัยโพลเรื่องพฤติกรรมการใช้ธูป และกระดาษเงินกระดาษทองในเทศกาลตรุษจีน เมื่อปี 2562 ที่ผ่านมา ลงสำรวจในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล จำนวน 1,657 คน พบว่า ในวันไหว้ตรุษจีน ประชาชนมีการจุดธูปร้อยละ 79 เผากระดาษเงินกระดาษทองร้อยละ 51  และเผาสิ่งประดิษฐ์จากกระดาษต่างๆ เช่น โทรศัพท์ บ้าน รถ ร้อยละ 19 และพบว่าประชาชนบางส่วนยังมีพฤติกรรมการใช้ธูปและเผาที่ไม่ถูกต้อง เช่น ใช้ธูปขนาดสั้นเพียงร้อยละ 33 มีการเผากระดาษเงินกระดาษทอง ถึงร้อยละ 98

โดยส่วนใหญ่เป็นการเผาจนหมดแล้วดับ ในส่วนของผลกระทบต่อสุขภาพนั้นประชาชนเห็นด้วยว่าควันธูปและมลพิษจากการเผากระดาษเงินกระดาษทองมีอันตรายต่อสุขภาพถึงร้อยละ 87 และพบว่าประชาชนมีอาการต่างๆ ที่เกิดจากควันเหล่านี้ถึงร้อยละ 97 โดยเฉพาะอาการแสบตา แสบจมูก คัดจมูก หายใจลำบาก คันตา และปวดตา และยังไม่ได้มีการป้องกันถึงร้อยละ 54

“ทั้งนี้ช่วงเทศกาลตรุษจีนอาจจะตรงกับสถานการณ์ฝุ่น PM2.5 ที่ยังคงต้องเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพ การจุดธูป การเผากระดาษเงินกระดาษทอง ในปริมาณที่มากอาจจะทำให้เกิดควันที่มีสารก่อมลพิษต่างๆ มากมาย ส่งผลกระทบทั้งต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม ซึ่งความรุนแรงของอาการจะแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับปริมาณและระยะเวลาที่ได้รับสารนั้น โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ คือ ผู้สูงอายุ เด็กเล็ก หญิงตั้งครรภ์ ผู้ป่วยโรคระบบหัวใจและหลอดเลือด โรคระบบทางเดินหายใจ และผู้ป่วยโรคเรื้อรังอื่นๆ จะได้รับผลกระทบรุนแรงกว่าประชาชนทั่วไป

- อ่านข่าวอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง -

คำอวยพร 'ตรุษจีน' จีนกลาง-จีนแต้จิ๋ว ออกเสียงยังไง?

วิธีไหว้เจ้าเสริมเฮง ‘ตรุษจีน 2563’ จัดครบตั้งแต่เช้ายันดึก!

ไหว้เจ้า 'ตรุษจีน 2563' รู้จักเทพเจ้าจีนช่วยเสริมเฮงปีหนูทอง

การป้องกันที่ดีคือลดปริมาณการใช้งาน เช่น ใช้ธูปขนาดสั้น ลดการเผากระดาษเงินกระดาษทองให้น้อยลง สวมหน้ากากป้องกันฝุ่นขณะจุดธูปหรือเผา เมื่อจุดธูปไหว้เจ้าเสร็จแล้วควรรีบดับหรือเก็บธูปให้เร็วขึ้น ควรจุดนอกบ้านหรือที่อากาศถ่ายเท และยืนอยู่เหนือทิศทางลม ล้างมือให้สะอาดทุกครั้งหลังสัมผัสธูปและกระดาษเงินกระดาษทอง พร้อมทั้งหลีกเลี่ยงการพักผ่อนหรือนอนหลับบริเวณที่มีการจุดธูป เพื่อลดการสะสมของฝุ่นละอองจากควันธูปที่อาจตกค้างในร่างกายได้ รวมทั้งกำจัดขี้เถ้าใส่ถุงและส่งให้ท้องถิ่นรับไปกำจัดอย่างถูกวิธีต่อไป” อธิบดีกรมอนามัย กล่าว

ทางเลือกตรุษจีนยุคใหม่ 

เมื่อการจุดธูปและการเผากระดาษช่วงตรุษจีนในปริมาณมาก อาจจะทำให้เกิดควันที่มีสารก่อมลพิษต่างๆ มากมาย ส่งผลกระทบทั้งต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม แล้วเราจะทำอย่างไร แน่นอนว่าประเพณีต้องดำเนินต่อไป แต่ต้องใช้ทางเลือกอื่นๆ เข้าแทน

ธูปไฟฟ้า

ถึงแม้ว่าจะมีการเตือนถึงเรื่องการจุดธูปไหว้เจ้าตรุษจีน แต่ใช่ว่าเราจะไม่สามารถจุดธูปได้เลย ยังมีวิธีอื่นๆ เช่นการใช้ธูปไฟฟ้าแทนจุดธูปจริง ซึ่งศาลเจ้าหรือวัดจีนต่างๆ ในประเทศไทยเริ่มทยอยเปลี่ยนมาใช้ธูปลักษณะนี้กันอย่างแพร่หลาย เพราะสามารถลดควัน ลดขยะจากเศษธูป และประหยัดค่าใช้จ่ายได้มากกว่า โดยธูปไฟฟ้าหรือเซ็ตกระถางธูปพร้อมธูปไฟฟ้ามีราคาตั้งแต่ 50 ขึ้นไป สามารถหาซื้อได้ตามห้างสรรพสินค้าหรือร้านทั่วไปได้เช่นกัน เรียกว่าเป็นการลงทุนครั้งเดียวแต่ใช้งานได้ยาวหลายปี และลดปัญหาจุกจิกได้เยอะทีเดียว

เตาเผาไร้ควัน

ในเมื่อเรางดการเผากระดาษเงินกระดาษทองไม่ได้ เราก็ควรที่จะเลือกเผาแบบเตาไร้ควันแทน เป็นการเลือกวิธีที่ทำให้เผากระดาษเงินกระดาษทองได้สบายใจมากยิ่งขึ้น เพราะไม่ก่อให้ควัน และเป็นการจำกัดพื้นที่เผาป้องกันสารพิษให้ออกไปปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุด

เจาะลูกโป่งแทนจุดประทัด 

การจุดประทัดในวันตรุษจีน สิ่งสำคัญก็คือการขับไล่-ปัดเป่าสิ่งไม่ดี โดยการใช้เสียงเป็นสื่อกลาง ดังนั้นจุดสำคัญก็คืออะไรก็ได้ที่มีเสียงและสีแดง (เพื่อความเป็นมงคล) สิ่งที่ตอบโจทย์ได้ดีสุด ๆ คือลูกโป่งที่แทนกันได้เกือบ 80 % นอกจากจะเป็นการลดมลพิษแล้ว ยังสามารถลดค่าใช้จ่าย และยังเป็นการประดับตกแต่งสถานที่ด้วยลูกโป่งก่อนที่จะทำการจุดลูกโป่งอีกด้วย 

บ้านขนมปังแทนบ้านกระดาษ 

วิธีการทำเช่นเดียวกับการทำกระทงขนมปังในเทศกาลลอยกระทงของคนไทย แต่เปลี่ยนจากกระทงมาเป็นการทำขนมปังรูปทรงบ้าน หลังจากพิธีกรรมไหว้บรรพบุรุษเสร็จสิ้นแล้ว ก็สามารถนำบ้านขนมปังมาให้อาหารปลาทดแทนการเผาได้ เป็นอีกหนึ่งวิธีที่สร้างสรรค์และช่วยลดควันพิษได้เช่นกัน