ราคากลาง : กุญแจสู่ความโปร่งใส | ธราธร รัตนนฤมิตศร

“ราคา” มักเป็นตัวชี้วัดสำคัญตัวหนึ่งในการบ่งชี้ถึงความไม่ปกติที่เกิดขึ้น กฎหมายการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ.2560 และระเบียบการจัดซื้อจัดจ้างของกระทรวงการคลัง ได้มีกระบวนการกำหนด “ราคากลาง” 

โดยให้คณะกรรมการจัดซื้อจัดจ้างต้องไปสืบราคาจากตลาดไม่น้อยกว่า 3 ราย การสืบราคาจะเป็นการทำหนังสือแจ้งไปที่บริษัทและให้บริษัทแจ้งกลับมาเป็นเอกสาร บริษัทที่หน่วยงานจะไปทำการสืบราคาต้องเป็นบริษัทที่มั่นคง มีมาตรฐาน ไม่ทิ้งงานและมีบริการหลังการขาย และสินค้าบริการมีคุณภาพ

กระบวนการแบบนี้อาจจะมีความเหมาะสมในอดีต ที่การค้นหาราคาเป็นเรื่องที่ยุ่งยาก และราคาสินค้าอย่างเดียวอาจไม่สะท้อนคุณภาพของสินค้าตามที่รัฐต้องการในรายละเอียด

อย่างไรก็ตาม ในโลกยุคดิจิทัลที่สามารถสืบหาราคาได้สะดวกมากขึ้นนั้น ภาครัฐน่าจะปรับปรุงระบบและกลไกการกลั่นกรองราคากลางให้ดีขึ้นและมีความโปร่งใสขึ้น เพื่อให้สามารถกำหนดราคากลางให้กับสินค้าและบริการทั้งหมดที่รัฐจัดซื้อจัดจ้างเป็นประจำ

การกำหนดราคากลางที่เป็นธรรมและโปร่งใสจะช่วยให้การจัดซื้อจัดจ้างเป็นไปอย่างยุติธรรม ลดโอกาสในการทุจริต และเพิ่มความเชื่อมั่นของประชาชนต่อระบบการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ

ช่วยลดโอกาสที่เจ้าหน้าที่รัฐจะเรียกร้องสินบนหรือรับสินบนจากผู้เสนอราคา และยังเป็นการป้องกันการเสนอราคาที่สูงเกินจริงหรือต่ำเกินไปที่อาจเกิดจากการสมคบคิดกันระหว่างผู้ประกอบการ

ประเทศไทยควรปรับปรุงและพัฒนากระบวนการค้นหา “ราคากลาง” ที่เป็นธรรม เหมาะสมและโปร่งใส เช่น การพัฒนาระบบฐานข้อมูลราคากลาง เพื่อรวบรวมข้อมูลราคาสินค้าและบริการที่จำเป็นต่อการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐอย่างครอบคลุมและเป็นปัจจุบัน การนำเทคโนโลยีมาใช้ในการรวบรวม วิเคราะห์ และเผยแพร่ข้อมูลราคากลาง 

โดยอาจร่วมมือกับแพลตฟอร์มการค้าออนไลน์ต่างๆ เพื่อให้ได้ราคาของสินค้าและบริการในตลาดสำหรับเป็นแนวทางอ้างอิงในการกำหนดราคากลาง มีระบบแจ้งเตือนเมื่อราคากลางดูผิดปกติไปมากจากราคาตลาด มีระบบให้ผู้เชี่ยวชาญมีส่วนร่วมในการสืบราคากลางที่เหมาะสม เป็นต้น

ประเทศสิงคโปร์ซึ่งมีการทุจริตคอร์รัปชันต่ำนั้น ใช้ระบบ GeBIZ ที่ช่วยเพิ่มความโปร่งใสและลดโอกาสการทุจริตระบบการจัดซื้อจัดจ้าง มีกระบวนการที่เน้นการสำรวจตลาดและวิจัยอย่างต่อเนื่องเกี่ยวกับราคาสินค้าและบริการที่ต้องการจัดซื้อจัดจ้าง ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับการประมูลและราคากลางได้

นอกจากนี้ สิงคโปร์ยังใช้เทคโนโลยีในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อประเมินราคากลางให้แม่นยำขึ้น ทั้งการวิจัยตลาดเพื่อรวบรวมข้อมูลราคาสินค้าจากผู้จำหน่ายหลายราย ใช้ข้อมูลจากการประมูลที่ผ่านมาซึ่งเก็บไว้ในฐานข้อมูลเพื่อวิเคราะห์แนวโน้มราคา

ใช้เทคโนโลยีวิเคราะห์ข้อมูลการเสนอราคาที่ได้รับมา รวมถึงสร้างแบบจำลองทางสถิติและใช้ข้อมูลเพื่อคาดการณ์ราคาที่เหมาะสม และราคากลางที่ได้จากการประมูลจะถูกนำมาใช้เป็นเกณฑ์ในการจัดซื้อในอนาคต

ในเกาหลีใต้ก็มีระบบการจัดซื้อจัดจ้างอิเล็กทรอนิกส์ที่เรียกว่า KONEPS ซึ่งรวบรวมการจัดซื้อจัดจ้างทั้งหมดของภาครัฐไว้ในแพลตฟอร์มเดียว ข้อมูลการประมูลและราคากลางที่ได้จากการจัดซื้อจัดจ้างในอดีตจะถูกบันทึกและสามารถเข้าถึงได้โดยประชาชนทั่วไป

ในการกำหนดราคากลางของเกาหลีใต้ ใช้การเก็บข้อมูลการเสนอราคาจากผู้จำหน่ายทั่วประเทศ มีการวิเคราะห์ข้อมูลจากการจัดซื้อในอดีตเพื่อหาค่าเฉลี่ยและแนวโน้มของราคา

ใช้เทคโนโลยีวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) สำหรับประมวลผลข้อมูลการจัดซื้อจัดจ้างที่มีอยู่มาก และใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์เพื่อช่วยคาดการณ์ราคาและระบุราคาที่เหมาะสม

อีกทั้งประเมินราคาอัตโนมัติโดยอ้างอิงจากข้อมูลการจัดซื้อในอดีตและข้อมูลตลาดปัจจุบันเพื่อช่วยลดข้อผิดพลาดและเพิ่มความโปร่งใสในการกำหนดราคา

นอกจากนี้ ในกรณีประเทศสหราชอาณาจักรมีการใช้ “ผู้เชี่ยวชาญภายนอก” ร่วมประเมินราคาสินค้าและบริการที่ซับซ้อน ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลราคาจากหลายแหล่ง จากผู้จำหน่ายหลายรายและจากการประมูลก่อนหน้า รวมถึงการสำรวจตลาด ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ และวิเคราะห์ข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญอิสระ 

การใช้แบบจำลองทางสถิติเพื่อคำนวณและคาดการณ์ราคาช่วยให้ได้ราคากลางที่เป็นธรรมและเหมาะสม ข้อมูลการจัดซื้อจัดจ้างและราคากลางเผยแพร่ต่อสาธารณะ ให้ประชาชนตรวจสอบและประเมินได้

การดำเนินการดังกล่าวไม่ได้เป็นเรื่องยากในทางเทคนิคในปัจจุบัน จึงไม่มีเหตุผลใดที่จะทำไม่ได้ อย่าลืมว่าการกำหนดราคากลางที่โปร่งใสจะเป็นพื้นฐานสำคัญในการสร้างความไว้วางใจในระบบการจัดซื้อจัดจ้างของภาครัฐ และความเชื่อมั่นต่อผู้บริหารหน่วยงานรัฐ

ด้วยเทคโนโลยีและข้อมูลที่ทันสมัย เราสามารถพัฒนากระบวนการนี้ให้ดียิ่งขึ้น จนในที่สุดแล้ว ความโปร่งใสนี้จะเป็นก้าวสำคัญในการสร้างสังคมที่โปร่งใสและยุติธรรมสำหรับทุกคน.