ผู้นำทางจิตวิญญาณ ของพรรคการเมือง

การที่ใครสักคน จะได้รับการยอมรับว่าเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ (Spiritual Leader) นั้น

มีที่มาที่ไปอย่างไร และการเรียกผู้นำด้วยคำนี้ สามารถนำมาใช้ในบริบทของนักการเมืองได้หรือไม่ เราลองมาค้นคว้ากันนะครับ

ในทางประวัติศาสตร์ “Spiritual Leader” หมายถึง บุคคลที่ให้คำแนะนำแก่ผู้อื่นในเรื่องที่เกี่ยวกับจิตวิญญาณ  คุณธรรม และ ความเชื่อทางศาสนา เป็นบุคคลที่ได้รับความเชื่อถือว่าเป็นผู้มีปัญญา (Wisdom) และมีความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง (Insight) เกี่ยวกับคุณค่าทางจริยธรรม   

ผู้นำแบบนี้ มีมาหลายพันปีแล้วครับ เช่นพระพุทธเจ้า และศาสดาของศาสนาต่างๆ รวมทั้งนักปราชญ์ที่มีอิทธิพลทางความคิดและความเชื่อ ที่ชี้นำหรือให้คำปรึกษาแก่ผู้อื่น 

ในเรื่องจิตวิญญาณ และการใช้ชีวิต

ในระยะต่อมา คำว่า ผู้นำทางจิตวิญญาณ ขยายรวมไปถึงผู้นำที่ชี้แนะให้ผู้อื่นใช้ชีวิตที่มีความหมาย ความรัก และคุณธรรม โดยไม่จำเป็นต้องเป็นผู้นำทางศาสนาก็ได้ 

ในความหมายสมัยใหม่ ผู้ที่ผสมผสานความเชื่อทางศาสนา การเมือง และคุณธรรม 

ไว้ด้วยกัน และได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางว่า เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ 

ก็คือ มหาตมา คานธี มาร์ติน ลูเธอร์ คิง และ องค์ดาไลลามะ 

จะด้วยเหตุใดไม่ทราบ สังคมไทยได้นำคำนี้มาใช้กับผู้นำทางการเมืองของไทย ผมจึงพยายามหาตัวอย่างของ “ผู้นำทางจิตวิญญาณ” ในแวดวงนักการเมืองระดับนานาชาติ เพื่อใช้เป็นตัวอย่างเกณฑ์ชี้วัด (Benchmark)

คนแรกที่ผมนึกถึงก็คือ เอบราแฮม ลิงคอล์น ประธานาธิบดีผู้ปลดปล่อยทาส และเจ้าของอมตะวาจา “รัฐบาลของประชาชน โดยประชาชน  และเพื่อประชาชน” ผลงานระดับนี้ผมคิดว่าท่านน่าจะเป็นตัวอย่างของ ผู้นำทางจิตวิญญาณได้สบายๆ

แต่เมื่อค้นคว้าด้วยเอไอจากหลายแหล่ง กลับได้คำตอบตรงกันว่า แม้ ลินคอล์น จะมุ่งมั่นในหลักของความยุติธรรม และมนุษยธรรม แต่บทบาทของเขา ก็โดดเด่นและเน้นที่การเป็นผู้นำทางการเมืองและการทหารมากกว่า ไม่ถือว่าเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ

ถ้างั้น ผู้นำระดับโลกที่ได้รับ “รางวัลสันติภาพ” น่าจะใช่นะ พอค้นดูก็พบว่า บารัก โอบาม่า ได้รับ รางวัลโนเบล สาขาสันติภาพ แต่ก็ไม่ถือว่าเป็นผู้นำทาง จิตวิญญาณอยู่ดี 

เพราะ “นั่นเป็นรางวัลที่มอบให้ เพื่อยกย่องการแก้ไขปัญหาทางการเมืองอย่างสันติ

ไม่เกี่ยวกับการเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ”

ผมยังไม่หยุดค้นหา นึกต่อไปถึงบุคคลอย่าง ออง ซาน ซูจี เพราะเธอก็น่าจะใช่ เธอมีบทบาทผู้นำทางการเมืองที่โดดเด่น ได้รับรางวัลโนเบล สาขาสันติภาพ เป็นที่รู้จักระดับโลก และติดคุกติดตารางยาวนานเพื่อประชาธิปไตย 

คำตอบคือ เธอก็ไม่ใช่ผู้นำทางจิตวิญญาณ ในความหมายของการเป็นผู้ชี้นำทางจิตใจ

แต่บางแหล่งก็อนุโลมว่าเธอมีคุณสมบัติบางส่วน ที่อาจถือได้ว่าก้ำกึ่งกับการเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณได้เหมือนกัน 

แต่กรณีโรฮิงญา และวิถีปฏิบัติของเธอ ก็ทำให้ภาพของเธอในด้านจิตวิญญาณ จางหายไป

 

ผมเลยนึกถึงผู้นำที่โดดเด่นมากอีกคนหนึ่ง คือ ลี กวน ยู ผู้สร้างประเทศสิงคโปร์จนสำเร็จและเป็นตำนาน ก็ได้คำตอบว่าเขาเป็น “นักการเมือง ที่มีวิสัยทัศน์ไกล เป็นผู้สร้างชาติ เป็นนักปฏิบัติ มีบทบาทสำคัญทางเศรษฐกิจ สังคม และ การเมือง แต่ไม่ถือว่าเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ”

หายากจัง ผู้นำทางการเมืองที่สามารถใช้คำว่า ผู้นำทางจิตวิญญาณ ได้  แต่ในที่สุด

ผมก็ได้ชื่อผู้นำทางการเมืองท่านหนึ่ง ที่ถือว่าเป็น ผู้นำทางจิตวิญญาณ อย่างชัดเจน 

ท่านคือ เนลสัน แมนเดลา ครับ

แมนเดลา ต่อสู้เพื่อการยุติการเหยียดเชื้อชาติในประเทศแอฟริกาใต้ และทำงานเพื่อสร้างสังคมที่เท่าเทียมและเป็นธรรม สะท้อนถึงความเชื่อและค่านิยมทางจิตวิญญาณ เกี่ยวกับความยุติธรรมและความเคารพในศักดิ์ศรีของมนุษย์ จนนำไปสู่การสิ้นสุดแห่งการแบ่งแยกสีผิว (Apartheid) ในประเทศแอฟริกาใต้

แมนเดลา มีอิทธิพลในการนำเสนอหลักการ และค่านิยมที่มีความสำคัญในทางจิตวิญญาณ เช่น การให้อภัย การสร้างสันติภาพ สร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้คน และนำพาประชาชนไปในทิศทางที่ดี จึงสะท้อนถึงความเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณในบริบทของการเมือง ได้อย่างชัดเจน

แต่ผู้นำทางจิตวิญญาณ ไม่ใช่ว่าจะเป็นคนดีเสมอไปนะครับ ผู้ที่ใช้ไปในทางที่ผิดก็มี เช่น Jim Jones ผู้นำทางจิตวิญญาณของกลุ่ม People's Temple ซึ่งได้นำพาสาวก

ไปที่ Jonestown ประเทศกายอานา แล้วจัดให้ดื่มยาพิษฆ่าตัวตายหมู่ในโบสถ์ เมื่อปี 1978 จนทำให้มีผู้เสียชีวิตมากกว่า 900 คน

การที่ผู้นำคนใดจะได้รับการยอมรับ ว่าเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณนั้น เบื้องต้นย่อมขึ้นอยู่กับการยอมรับโดยกลุ่มสมาชิก หรือ สาวก ของผู้นำคนนั้น  ถัดมาคือการยอมรับจากบุคคลภายนอกที่น่าเชื่อถือ เช่นนักวิจารณ์ หรือนักประวัติศาสตร์ 

และสุดท้ายคือการยอมรับจากสังคมโดยรวม 

ผมค้นคว้าได้มาอย่างนี้ และได้ข้อมูลเปรียบรายชื่อนักการเมืองระดับนานาชาติว่าผู้นำทางการเมือง ที่ได้รับการยอมรับว่าเป็น ผู้นำทางจิตวิญญาณ มีใครบ้าง

คุณพอจะได้คำตอบหรือยังว่า นักการเมืองไทย 3-4 ท่าน ที่ได้รับการกล่าวถึงว่า เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ ของพรรคนั้น พรรคนี้ เป็นการเรียกที่ถูกต้องสอดคล้องกับหลักสากลหรือไม่

ถ้ายังคิดว่าใช่ ก็เรียกอย่างเดิมต่อไป ไม่มีใครว่าอะไรหรอกครับ แต่ถ้าเริ่มไม่แน่ใจ 

อาจจะต้องเรียกใหม่ แล้วกระมัง