10 เรื่องเล่า ‘สุนันทาลัย’ อนุสรณ์สถานแห่งรักและบ้านหลังใหญ่ของชาวราชินี

ชวนไปสัมผัสความงดงามของ อาคารสุนันทาลัย อนุสรณ์สถานแห่งรัก และอาคารเรียนแบบตะวันตกหลังแรกของประเทศไทยที่สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 5 พร้อมย้อนประวัติความเป็นมาไปกับ 10 เรื่องเล่าขาน ‘อาคารสุนันทาลัย’ เนื่องในวาระแห่งการฉลองครบรอบ 120 ปี โรงเรียนราชินี พ.ศ.2567 

 

1. อนุสรณ์สถานแห่งรัก

สุนันทาลัย เป็นอาคารที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเป็นอนุสรณ์สถานแสดงความอาลัยรักถึงพระมเหสี สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ซึ่งเสด็จสวรรคตด้วยอุบัติเหตุเรือล่ม สร้างขึ้นปี 2423 ปัจจุบันมีอายุ 144 ปี

 

2. ทานสถาน

เป็นครั้งแรกในสยามที่พระมหากษัตริย์ทรงสร้าง “โรงเรียน” แทนการสร้างวัดเพื่อเฉลิมพระเกียรติและถวายพระราชกุศล

เนื่องจากในช่วงที่สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ยังดำรงพระชนม์ชีพอยู่นั้น ทรงมีพระราชปรารภว่า “สตรีนั้นไร้ที่ศึกษาอบรม จะมีอยู่แต่เพียงในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งสตรีชาวบ้านมิอาจเข้าไปศึกษาอบรมได้ ถ้ามีสถานที่ศึกษาอบรมสำหรับสตรีชาวบ้าน ฐานะของกุลสตรีไทยคงดีขึ้น”

 

3. จากโรงสกูลสุนันทาลัยถึงโรงเรียนราชินี

โรงสกูลสุนันทาลัย หรือ โรงเรียนสุนันทาลัย เป็นโรงเรียนสตรี เปิดการเรียนการสอนในปีพ.ศ.2435-2445 ต่อมาใช้เป็นที่ตั้งของกระทรวงธรรมการ ที่พักของนักเรียนนายเรือชั่วคราวในช่วงที่มีการซ่อมแซมพระราชวังเดิม เป็นที่เก็บรักษาพัสดุของกระทรวงธรรมการ และโรงเรียนสวนกุหลาบอังกฤษ (สอนภาษาอังกฤษ)ตามลำดับ

หลังจากโรงเรียนสวนกุหลาบอังกฤษย้ายออกไปในปีพ.ศ.2449 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานที่สุนันทาลัย และทรงย้ายโรงเรียนราชินีมาอยู่ตั้งแต่บัดนั้นจนถึงปัจจุบัน

4. หน้าบันประดับปูนปั้นตราแผ่นดินสมัยรัชกาลที่ 5  

มีอักษรจารึกว่า “ROYAL SEMINNARY สุนันทาลัยที่แม่น้ำ สมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้า ให้สร้างขึ้นในปีมะโรง โทศก ๑๒๔๒”

 

5. ออกแบบโดย นายโยอาคิม กรัสซี

นายโยอาคิม กรัสซี (Joachim Grassi) เป็นสถาปนิกชาวอิตาเลียนที่สร้างผลงานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกไว้มากมาย ได้แก่ วังวินด์เซอร์ วังบูรพาภิรมย์ พระตำหนักกลางและพระตำหนักพรรณราย ในวังท่าพระ ศุลกสถาน สถานทูตโปรตุเกส และวัดนิเวศธรรมประวัติ เป็นต้น

 

6. อาคารเรียนแบบตะวันตกหลังแรกในรัชกาลที่ 5

มีรูปแบบทางสถาปัตยกรรมแบบนีโอคลาสสิก แรกสร้างประกอบไปด้วยอาคาร 2 หลัง เรียกว่าอาคารสุนันทาลัยฝั่งเหนือ และอาคารสุนันทาลัยฝั่งใต้ หรือ ตึกนาฬิกา

ต่อมาตึกนาฬิกาถูกรื้อถอนเพื่อสร้างเป็นอาคาร “สว่างวัฒนา” ใช้เป็นหอประชุมและห้องสมุด คงเหลืออาคารสุนันทาลัยฝั่งเหนือเป็นอาคารเก่าหลังเดียวของโรงเรียนราชินี

7. ประดับตกแต่งด้วยกระจกสีคุณภาพดีจากต่างประเทศ

เหนือกรอบประตูรูปวงโค้งของอาคารประดับด้วยกระจกสี หรือ สเตนกลาส นำเข้าจากยุโรป ดังเช่นที่พบในพลับพลาสถานีรถไฟบางปะอิน จ.พระนครศรีอยุธยา

 

8. ตึกละคร

เป็นชื่อที่นักเรียนราชินีเรียกขานควบคู่ไปกับชื่ออาคารสุนันทาลัย เนื่องจากใช้เป็นสถานที่เรียนขับร้องดนตรีไทย รำไทยสืบมาจนถึงปัจจุบัน โดยแบ่งพื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นพิพิธภัณฑ์จัดแสดงประวัติของโรงเรียน รวมไปถึงเครื่องสังเค็ต (สิ่งของ มีตู้ โต๊ะ สำหรับทำบุญเป็นทานวัตถุถวายเทศน์ หรือพระบังสุกุลที่หน้าศพ เพื่ออุทิศแก่ผู้ตาย) และโบราณวัตถุที่พบจากการขุดค้นทางโบราณคดีในพื้นที่ของโรงเรียนราชินี

 

9. ต้นแบบของการยกอาคารก่ออิฐแห่งแรกของประเทศไทย

ในการบูรณะอาคารสุนันทาลัยในวาระครบรอบ 100 ปีโรงเรียนราชีนี (พ.ศ.2547-2550) มีการยกอาคารให้สูงขึ้นจากระดับเดิม 1.25 เมตร โดยตัวอาคารไม่ได้รับความเสียหายแต่อย่างใด

นับเป็นความสำเร็จของวงการวิศวกรไทยที่สามารถนำหลักการการทำงานครั้งนี้ไปเป็นแนวทางในการปรับปรุงอาคารและโบราณสถานแห่งอื่นๆต่อไป

 

10. ได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ดีเด่นที่มีคุณค่าทางสถาปัตยกรรม จากสมาคมสถาปนิกสยามในพระราชูปถัมภ์ในปี 2525

• ที่มา : สุนันทาลัย...ที่แม่น้ำ จัดพิมพ์โดยโรงเรียนราชินี ,โรงเรียนในสมัยรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 6 (พ.ศ.2411-2468) โดย วรัฏรยา หุ่นเจริญ
• ภาพ : ชเพชร ชลานุเคราะห์

 

#สุนันทาลัยจะไม่เลือนหายไปกับกาลเวลา

ขอเชิญชวนมาร่วมกันสร้างตำนานความรักษ์ ‘สุนันทาลัย’ ไปพร้อมกันกับพี่น้องชาวราชินีใน Rajinian Concert คอนเสิร์ตการกุศล 120 ปีโรงเรียนราชินี โดย 4 ดีว่าชาวราชินี ก้อย ศรัณย่า แอม เสาวลักษณ์ เอ๋ พัณนิดา และ กวาง กมลชนก

รายได้สมทบทุนบำรุงรักษาอาคารสุนันทาลัย สถาปัตยกรรมยุคนีโอคลาสสิก อายุ 144 ปี อนุสรณ์สถานแสดงความอาลัยรักที่รัชกาลที่ 5 พระราชทานให้เป็นที่ตั้งของโรงเรียนราชินี

ในวันเสาร์ที่ 30 พฤศจิกายน 2567 เวลา 14.00 – 16.00 น. และ 19.00 – 21.00 น. ณ หอประชุมอาคารสว่างวัฒนา โรงเรียนราชินี โทร. 09 2434 5744 และ ID Line @rajini_school