ดูให้ชัด! จีนเป็นตัวกลางเจรจาสันติภาพ ‘รัสเซีย-ยูเครน’ ได้หรือไม่

Key points:

• โดยปกติจีนยึดหลักการไม่เข้าแทรกแซงในความขัดแย้งของประเทศอื่น โดยเฉพาะที่อยู่ห่างไกลจีน
• ข้อตกลงสันติภาพระหว่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่านที่ตกลงกันได้ในกรุงปักกิ่งเน้นย้ำจีนอยากฉายภาพเป็นมหาอำนาจพอๆ กับสหรัฐ 
• จุดยืนทางการเมืองจีน 12 ข้อต่อวิกฤติยูเครน จีนไม่ประณามรัสเซีย 

 

กระทรวงการต่างประเทศจีนระบุ จีนสื่อสารกับทั้งสองฝ่าย แม้ไม่ยืนยันแผน สี จิ้นผิง เจรจากับ ปูติน หรือ เซเลนสกี แต่ก็มีการคาดกันว่า จีนอาจพยายามนำสองอริมาสู่โต๊ะเจรจา สำนักข่าวรอยเตอร์รวบรวมประเด็นสำคัญที่ต้องพิจารณาเรื่องการสร้างสันติภาพในยูเครน ดูว่าจริงๆ แล้วจีนมีความสามารถหรือไม่ 

 

ทำไมจีนพยายามไกล่เกลี่ย

โดยปกติจีนยึดหลักการไม่เข้าแทรกแซงในความขัดแย้งของประเทศอื่น โดยเฉพาะที่อยู่ห่างไกลจีน แต่นักวิเคราะห์กล่าวว่า ข้อตกลงสันติภาพระหว่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่านที่ตกลงกันได้ในกรุงปักกิ่งเมื่อสัปดาห์ก่อน เน้นย้ำวัตถุประสงค์ของจีนต้องการฉายภาพตนเองเป็นมหาอำนาจผู้รับผิดชอบภายใต้การนำของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง

 

“สี จิ้นผิงอยากให้ถูกมองว่า เป็นรัฐบุรุษบนเวทีโลก มีอิทธิพลอย่างน้อยๆ ก็เท่ากับผู้นำสหรัฐ” หวัง เจียงหยู  อาจารย์กฎหมายจากCity University of Hong Kong กล่าว

 

นอกจากนี้จีนต้องการเบี่ยงเบนเสียงวิจารณ์หาว่าเข้าข้างผู้รุกรานอย่างรัสเซีย ที่เรียกการรุกรานในเดือน ก.พ.ปีก่อนว่า “ปฏิบัติการพิเศษทางทหาร”

งานนี้นักวิเคราะห์มองว่า ความพยายามเป็นตัวกลางเจรจาสันติภาพเป็นการลงทุนต่ำที่อาจให้ผลตอบแทนสูงแก่จีน แม้ยากจะได้ทางออกใหม่ๆ โดยเร็วก็ตาม

 

 

อะไรคือข้อเสนอเพื่อสันติภาพของจีน

ตามแผนจุดยืนทางการเมืองจีน 12 ข้อต่อวิกฤติยูเครน จีนขอให้ทั้งสองฝ่ายเห็นชอบค่อยๆ ลดระดับความขัดแย้งจนนำไปสู่การหยุดยิงอย่างครอบคลุมในที่สุด แม้แผนเรียกร้องให้ปกป้องพลเรือนและเคารพอธิปไตยของทุกประเทศ แต่จีนไม่ได้ประณามรัสเซียที่เป็นฝ่ายรุกราน

อย่างไรก็ตาม แผนนี้ได้รับการต้อนรับอย่างอบอุ่นทั้งจากรัสเซียและยูเครน ขณะที่สหรัฐและองค์การสนธิสัญญาป้องกันแอตแลนติกเหนือ (นาโต) เคลือบแคลง

ฝ่ายยูเครนที่บอกว่า จะพิจารณาการเจรจาสันติภาพก็ต่อเมื่อทหารรัสเซียออกไปจากดินแดนยูเครนเท่านั้น ตอนแรกกล่าวว่า แผนการของจีนไม่ได้ระบุว่า รัสเซียต้องถอนทหารออกไปจากพรมแดนที่กำหนดไว้หลังสหภาพโซเวียตล่มสลายในปี 1991 แต่ต่อมากล่าวว่า ยูเครน “เปิดกว้างกับแผนการหลายส่วน”

ด้านรัสเซียบอกว่า จะศึกษาแผน แต่ก็ไม่ได้ส่งสัญญาณทางออกอันสันติในขณะนี้

ขณะที่สหรัฐ ระบุ จีนแสดงตนอย่างเปิดเผยว่าเป็นกลางและใฝ่หาสันติภาพ แต่ในเวลาเดียวกันก็ผลิตซ้ำ “วาทกรรมบิดเบือน” ของรัสเซียเรื่องสงคราม ให้ความช่วยเหลือที่ไม่ใช่อาวุธและกำลังพิจารณาช่วยเหลือด้านอาวุธ ซึ่งจีนปฏิเสธข้อกล่าวหา ส่วนนาโตกล่าวว่า

จีนไม่ได้มีความน่าเชื่อถือมากพอจะเป็นตัวกลางเรื่องยูเครน

 

 

จีนควรเล่นบทไหน

ในสายตานักวิเคราะห์ เป็นเรื่องยากสำหรับจีนที่จะนำรัสเซียและยูเครนมาสู่โต๊ะเจรจา ไม่เหมือนซาอุดีอาระเบียบกับอิหร่าน ที่นำเสนอชัยชนะทางการทูตได้ง่ายกว่า

 

 

“ซาอุดีอาระเบียกับอิหร่านจริงๆ อยากเจรจาและปรับปรุงความสัมพันธ์กันอยู่แล้ว แต่รัสเซียกับยูเครนไม่ อย่างน้อยๆ ก็ตอนนี้” ยุน ซุน ผู้อำนวยการโครงการจีน ศูนย์สติมสันในกรุงวอชิงตันกล่าว

 

อย่างไรก็ตาม สี จิ้นผิง อาจทำหน้าที่เป็นช่องทางหลังบ้าน ซึ่งอาจเริ่มส่งโมเมนตัมสู่การเจรจา ที่ตอนนี้ไม่น่าเป็นไปได้ในเมื่อทั้งสองฝ่ายมีจุดยืนแข็งกร้าวในสงคราม

ไม่กี่สัปดาห์หลังสงครามเริ่ม สมาชิกนาโตอย่างตุรกีก็พยายามเป็นเจ้าภาพจัดการเจรจาในอิสตันบูล แต่ไม่เป็นผล ยิ่งตอกย้ำถึงความยาก

 

ข้อได้เปรียบที่จีนมี

นักวิเคราะห์บางคนมองว่า จีนอยู่ในสถานะที่ดีกว่าตุรกีในการไกล่เกลี่ย เพราะมีข้อได้เปรียบเหนือรัสเซีย

จีนเป็นพันธมิตรสำคัญที่สุดของรัสเซีย จีนซื้อน้ำมันรัสเซียและเป็นตลาดสินค้ารัสเซียที่ชาติตะวันตกคว่ำบาตร

แซมวล รามานี ผู้เชี่ยวชาญรัสเซียจากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดกล่าวว่า จีนเองก็มีข้อได้เปรียบเหนือยูเครน ที่ไม่อยากทำลายโอกาสได้การสนับสนุนฟื้นฟูบูรณะจากจีนเช่นกัน การค้าจีน-ยูเครน ขยายตัวหลังจากรัสเซียรุกรานไครเมียในปี 2557 และไม่ยอมรับไครเมียว่าเป็นรัสเซีย

“ที่สำคัญที่สุด เซเลนสกีไม่อยากยั่วยุจีนมากจนเริ่มติดอาวุธให้รัสเซีย”

 

 

จีนเป็นคนกลางที่จริงใจได้หรือไม่

สายสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับรัสเซียเท่ากับว่า บทบาทของจีนจะถูกมองอย่างเคลือบแคลงยิ่ง ไม่กี่วันก่อนรัสเซียรุกรานยูเครน จีนและรัสเซียประกาศความเป็นพันธมิตร “อย่างไม่มีขีดจำกัด” แม้จีนเรียกร้องสันติภาพตั้งแต่เริ่มสงคราม แต่ส่วนใหญ่จีนว่าตามจุดยืนของรัสเซียที่ว่า นาโตเป็นภัยคุกคามรัสเซียด้วยการขยายอิทธิพลมาทางตะวันออก พันธมิตรตะวันตกของยูเครนโหมกระพือไฟสงครามด้วยการจัดการรถถังและขีปนาวุธ

แอนดรูว์ สมอลล์ นักวิชาการอาวุโสกองทุนเยอรมันมาร์แชลล์ กล่าวว่า จีนต้องการถูกมองว่าทำเพื่อสันติภาพ แต่ไม่ได้เตรียมการกดดันปูตินให้ยุติสงคราม แถมยังสังเวยความสัมพันธ์กับรัสเซีย

 

“ปักกิ่งไม่ได้ใช้อิทธิพลหรือพยายามบีบบังคับรัสเซียให้ทำอะไรเลย” นักวิชาการสรุป