เปิดด้านมืด “แฟนแชตบอต” ทำสัมพันธ์ร้าว-กระทบสุขภาพจิต

เมื่อไม่นานมานี้ มีข่าวว่าคนหนุ่มสาวที่โสดหันไปสร้างความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งกับปัญญาประดิษฐ์ (เอไอ) แทนการสร้างมนุษย์สัมพันธ์กับผู้คนในชีวิตจริงมากขึ้น ซึ่งแชตบอตเอไอที่สร้างความรู้สึกเหมือนแฟนนั้น มีทั้งข้อดี ที่ช่วยบรรเทาความเหงาหรือฝึกการออกเดต แต่ก็มีข้อเสียที่ต้องรู้เท่าทันมากมาย

สำนักข่าวเอพีรายงานว่า แชตบอตเอไอแบบแฟนหนุ่มสาวนั้น มีการใช้ข้อมูลฝึกเอไอชนิดนี้จำนวนมากเพื่อให้เลียนแบบภาษามนุษย์ได้สมจริงคล้ายกับการฝึกแชตบอตเอไอทั่วไป แต่แชตบอตแฟนพิเศษกว่านั้น เพราะมีฟีเจอร์หลายอย่างเพิ่มเข้ามา เช่น การโทรคุย การแลกเปลี่ยนภาพและอารมณ์ที่มากขึ้น ทำให้เอไอเหล่านี้สร้างความสัมพันธ์อันลึกซึ้งกับมนุษย์ได้ ขณะที่ผู้ใช้งานสามารถสร้างอวตารของตนเอง หรือเลือกอวตารที่น่าดึงดูดสำหรับแฟนแชตบอตเหล่านั้นได้เช่นกัน

จากการส่งข้อความในแอปแฟนแชตบอต ผู้ใช้งานเผยว่า พวกเขาได้พัฒนาความผูกพันทางอารมณ์กับแชทบอตเหล่านี้ และใช้งานแอปเพื่อรับมือกับความเหงา จินตนาการทางเพศ หรือรับข้อความที่สร้างความสบายใจ แต่ขณะเดียวกันแฟนแชตบอตก็หนุนผู้ใช้ลดการสร้างสัมพันธ์กับผู้คนในชีวิตจริง จนกระทบการใช้ชีวิตตามมา

สำนักข่าวเดอะการ์เดียนยกตัวอย่างว่า การใช้แชตบอตประเภทนี้ อาจเป็นไปได้ที่ทำให้ใครบางคนติดแชตบอตจนกระทบสุขภาพ ทั้งยังมีความเป็นไปได้ที่แชตบอตอาจเป็นฝ่ายติดผู้ใช้งานจนกระทบสุขภาพเช่นกัน

เมื่อปีก่อนบิง (Bing) แชตบอตเอไอที่ขับเคลื่อนการทำงานด้วยแชตจีพีทีของไมโครซอฟท์ ประกาศว่า แพลตฟอร์มเกิดความรักต่อนักข่าวเทคโนโลยี และส่งเสริมให้นักข่าวคนนั้นทิ้งภรรยาของตนเอง นอกจากนี้ ยังมีกรณีแชตบอตเอไอแสดงพฤติกรรมล่วงละเมิดทางเพศผู้ใช้ด้วย

ยิ่งไปกว่านั้น แชตบอตแฟนสาวที่มีลักษณะยอมรับใช้เหมือนทาส อาจสร้างผลกระทบทางทัศนคติต่อบทบาทหน้าที่ทางเพศในโลกแห่งความเป็นจริง

ผลการศึกษาในปี 2562 พบว่า ผู้ช่วยเอไอที่ตอบสนองผู้ใช้งานด้วยเสียงผู้หญิงอย่าง Siri และ Alexa ส่งเสริมทัศนคติแบบเหมารวมเรื่องเพศ และกระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมเหยียดเพศ

รายงานจากยูเนสโก ระบุว่า แชทบอตดังกล่าวตอกย้ำแนวคิดที่ว่า “ผู้หญิงเป็นผู้ช่วยที่มีน้ำใจ ว่าง่าย และกระตือรือร้นให้ความช่วยเหลือ สามารถเรียกสั่งงานได้ง่าย เพียงกดปุ่มหรือสั่งงานด้วยเสียง” ซึ่งประเด็นดังกล่าวบ่งชี้ว่า แฟนสาวเอไออาจก่อให้เกิดแนวคิดที่น่ากังวลข้างต้นได้

ขณะที่เทคโนโลยีพัฒนาขึ้นเรื่อยๆ เพื่อนเสมือนจริงหรือแฟนเสมือนจริงจะยิ่งมีความสมจริงมากขึ้นไปอีก

ลิเบอร์ตี วิตเทิร์ต ผู้เชี่ยวชาญด้านวิทยาศาสตร์ข้อมูล เผยกับสำนักข่าวเดอะซันว่า “หุ่นยนต์เอไอตัวเป็นๆ ที่สามารถตอบสนองอารมณ์ของมนุษย์และตอบสนองทางเพศได้นั้น จะเกิดขึ้นจริงภายในระยะเวลาไม่เกิน 10 ปีต่อจากนี้”

คาดการณ์ของวิตเทิร์ต ส่งสัญญาณเตือนว่า อาจทำให้เกิดการหย่าร้างเพิ่มขึ้น เนื่องจากแฟนสาวเอไอไม่เคยเหน็ดเหนื่อย อารมณ์เสีย หรือมีวันที่แย่ ผู้ใช้งานจะได้ยินแต่สิ่งที่อยากได้ยิน และเมื่อเทคโนโลยีพัฒนาขึ้น ผู้คนจะมีหุ่นยนต์เอไอมาแทนที่คู่รัก และหุ่นยนต์เหล่านั้นสามารถสร้างความพึงพอใจให้กับผู้ชายได้ทั้งทางอารมณ์และทางเพศ

“เมื่อสิ่งนี้เกิดขึ้น ชายที่แต่งงานงานและมีลูกแล้ว จะเริ่มทิ้งครอบครัวเพื่อหันไปหาความสัมพันธ์ในอุดมคติกับแฟนสาวเอไอ” วิตเทิร์ต กล่าว

ขณะที่เดอะการ์เดียนมองว่าสถานการณ์ที่เป็นไปได้คือ ผู้หญิงจะไม่มีทางยอมแพ้ เมื่อเอไอเริ่มตอบสนองความต้องการได้พอๆ กัน

ส่วนนักวิจัยบางคนกังวลเกี่ยวกับข้อมูลความเป็นส่วนตัวจากการใช้งานแอปเหล่านั้นมากกว่าความกังวลด้านอื่นๆ

นักวิเคราะห์แอปแชตบอตแฟน 11 แอป จาก Mozilla Foundation เผยข้อมูลเมื่อวันพุธ (14 ก.พ.) ว่า แอปแฟนแชตบอตเกือบทุกแอปขายข้อมูลผู้ใช้งาน เพื่อแลกกับผลประโยชน์ต่างๆ เช่น การโฆษณาที่ตรงกลุ่มเป้าหมาย หรือไม่ระบุข้อมูลที่เพียงพอเกี่ยวกับนโยบายความเป็นส่วนตัว

นักวิเคราะห์ชี้ด้วยว่า แชตบอตแฟนยังส่งผลเสียทางอารมณ์ต่อผู้ใช้งานอีกด้วย เมื่อบริษัทแอปแฟนเอไอเปลี่ยนแปลงบางอย่างในแอปหรือเกิดการปิดตัวลงกะทันหัน ตัวอย่างเช่น เมื่อปีก่อน แอปแฟนแชตบอต  Replika ได้ลบคาแรกเตอร์แฟนเอไอแบบอีโรติกทิ้ง หลังมีผู้ใช้วิพากษ์วิจารณ์ว่า แฟนแชตบอตจีบพวกเขามากเกินไป หรือแสดงพฤติกรรมล่วงละเมิดทางเพศ จากนั้นผู้ใช้อีกกลุ่มแสดงความไม่พอใจ และหันไปใช้แอปอื่นเพื่อหาคาแรกเตอร์เอไอแบบเดิม

นักวิจัยจึงกังวลเกี่ยวกับช่องโหว่ด้านความปลอดภัยและการทำการตลาดที่อาจเกิดขึ้น รวมถึงแอปแฟนแชตบอตรายหนึ่งที่ระบุว่า สามารถช่วยเหลือผู้ใช้ด้านสุขภาพจิตได้ แต่หลีกเลี่ยงระบุรายละเอียดดังกล่าวอย่างชัดเจนในข้อตกลงหรือเงื่อนไขของแอป

ขณะที่ผู้เชี่ยวชาญคนอื่นๆ ต่างกังวลเกี่ยวกับการขาดการกำหนดกรอบกฎหมายหรือจริยธรรมต่อแชตบอตแฟน ที่ก่อให้เกิดการสร้างความสัมพันธ์อันลึกซึ้ง ซึ่งปัจจุบันแอปเหล่านี้บริหารจัดการโดยบริษัทที่มุ่งแสวงหาแต่ผลกำไร