Work Life Balance ไม่มี...มีแต่ A Well-Designed Life

Joke ของฝรั่งเกี่ยวกับนักกฎหมายที่ทำงานใน Law Firm แบบผมเรื่องหนึ่งเล่าไว้ว่า เมื่อนักกฎหมายคนหนึ่งถึงแก่ความตาย วิญญาณของเขาก็โวยวายทันทีว่า “มันต้องมีอะไรผิดพลาดแน่ ผมยังหนุ่มเกินกว่าที่จะตาย ผมเพิ่งอายุ 55 ปีเท่านั้น” เจ้าหน้าที่ที่มารับตัวจึงตอบว่า 'เป็นไปไม่ได้ จากหลักฐานที่เรามีอยู่ เราคำนวณอายุคุณได้ 82 ปี' 'คำนวณอย่างไรไม่ทราบ” นักกฎหมายถาม “เราก็นับอายุคุณตามจำนวนชั่วโมงการทำงานของคุณที่ลงไว้ในกระดาษลงเวลาไง' เจ้าหน้าที่ยืนยัน

รายได้ของ Law Firm ส่วนใหญ่จะมาจากค่าบริการที่ลูกความจ่ายให้ในอัตรารายชั่วโมงสำหรับเวลาที่นักกฎหมายของ Law Firm ใช้ไปในการทำงานให้ซึ่งถูกบันทึกอยู่ในกระดาษลงเวลา (Time Sheets) ส่วนอัตราค่าชั่วโมงก็แตกต่างกันไปตามที่กำหนดไว้ การที่นักกฎหมายต้องทำงานจนถึงเวลามืดค่ำเป็นประจำจึงถือเป็นเรื่องทางธุรกิจปกติของ Law Firm แบบนี้ในทุกประเทศรวมทั้งประเทศไทยด้วย และเป็นที่มาของคำถามที่ว่านักกฎหมายใน Law Firm จะมี Work Life Balance ได้หรือไม่

The Stanford Life Design Lab ของมหาวิทยาลัย Stanford ประเทศสหรัฐอเมริกาได้ทำการศึกษาเรื่องหลักการใช้เวลาในชีวิตให้เหมาะสม โดยแบ่งการใช้เวลาในชีวิตของคนๆ หนึ่งออกเป็น 4 ส่วน คือ Work (ใช้เวลาในการทำงาน)/ Health (ใช้เวลาในการดูแลรักษาสุขภาพ)/ Love (ใช้เวลาในการอยู่กับคนที่เรารักและห่วงใย/ Play (ใช้เวลาในการทำสิ่งที่เราชอบนอกเหนือจากงาน)

การใช้เวลาในแต่ละส่วนสำหรับแต่ละคนอาจไม่เท่ากัน ด้วยเหตุผลที่ว่าคนสองคนไม่จำเป็นต้องให้ความสำคัญกับแต่ละส่วนนี้เท่าเทียมกัน หรือในสถานการณ์ของความเป็นจริงนั้นคนๆ หนึ่งก็อาจจะไม่สามารถให้เวลากับส่วนที่เขาเห็นว่าสำคัญได้เท่ากับคนอื่น เช่น คนที่อยากจะมีส่วน Love และ Play มากๆ แต่ขาดเงินทองก็อาจจะทำไม่ได้เพราะต้องให้เวลากับการทำงานสร้างเนื้อสร้างตัว หรือคนที่ทำงานบางประเภทก็อาจจะต้องทำงานหนักกว่าคนในสายงานอื่น ดังเช่นที่ Jack Ma ผู้ก่อตั้ง Alibaba Group เคยกล่าวไว้ว่า 'If we go to work at 8 am and go home at 5 pm, this is not a high-tech company and Alibaba will never be successful. If we have that kind of 8-to-5 spirit, then we should just go and do something else.' นอกจากนั้น ในแต่ละช่วงเวลาของชีวิตการให้เวลาในแต่ละส่วนก็ไม่จำเป็นต้องเหมือนกัน เพราะคนหนุ่มสาวอาจจะให้เวลากับ Health ไม่มากเท่าคนที่เริ่มมีอายุมากขึ้น หรือคนโสดก็อาจจะให้เวลากับ Play ได้มากกว่า Love

The Stanford Life Design Lab ไม่ให้ความสนใจกับคำว่า Work Life Balance เพราะเป็นสิ่งที่คนทุกคนไม่สามารถเข้าใจตรงกันได้อย่างชัดเจน แต่เห็นว่าเราควรจะมี 'A Well-Designed Life' (ชีวิตที่ออกแบบเหมาะสม) โดยการกำหนด 'เป้าหมาย' สำหรับการใช้เวลาให้กับ Work/ Health/ Love/ Play ในแต่ละช่วงเวลาของชีวิตที่เห็นว่าเหมาะสมที่สุดสำหรับตนเองและจะทำให้ตนเองมีความสุข (Designing Your Life) ซึ่ง 'เป้าหมาย' นี้จะต้องเป็นเรื่องของการใช้เวลาในภาพรวมในแต่ละขณะ ไม่ใช้การหารเวลาออกมาเป็นจำนวนชั่วโมงให้เหมือนกันทุกๆ วัน เมื่อกำหนด 'เป้าหมาย' ได้แล้วก็ต้องมาทำการปรับปรุงการใช้เวลาในแต่ละส่วนของตนเองในชีวิตจริงให้สอดคล้องกับ 'เป้าหมาย' ส่วนไหนน้อยไปก็ให้เวลาเพิ่ม ส่วนไหนมากไปก็ให้เวลาน้อยลง หากมีข้อจำกัดตามสภาพของงานและเศรษฐกิจเฉพาะของตนเองก็ต้องยอมรับความเป็นจริง แล้ววางแผนปรับปรุงแก้ไขไปเรื่อยๆ จนกว่าจะบรรลุ 'เป้าหมาย' ซึ่งแม้จะต้องใช้เวลาบ้าง เราก็ยังมีความสุขได้ เพราะรู้ตัวดีว่ากำลังเดินทางไปหา 'เป้าหมาย' อยู่ และหากพบว่า 'เป้าหมาย' ที่ตั้งไว้นั้นยังไม่เหมาะสมพอ ก็กำหนดใหม่ได้เสมอ (หนังสือ Designing Your Life: Build A Life that Works for You เขียนโดย Bill Burnett & Dave Evans)

ผมไม่เคยพบ Jack Ma แม้ว่าสำนักงานกฎหมายของผมจะเป็นที่ปรึกษากฎหมายในประเทศไทยให้แก่ Alibaba Group ในการเข้าซื้อกิจการของ Lazada ในประเทศไทยเมื่อปีที่แล้ว แต่ผมก็สนใจติดตามอ่านข้อคิดของ Jack Ma อยู่เสมอ และผมพบว่าจากช่วงต้นๆ ที่เขาเคยพูดถึงการทุ่มเททำงานอย่างหนัก ในระยะหลังเขากลับพูดถึงการใช้เวลาพักผ่อน 'I’m coming to this world not to work, I want to come to this world to enjoy my life. I don’t want to die in my office. I want to die on the beaches' ซึ่งก็ไม่แปลก เพราะมันสะท้อนให้เห็นการจัดสัดส่วนการใช้เวลาให้กับ Work/ Health/ Love/ Play ตาม 'เป้าหมาย' ใหม่โดยเน้น Play มากขึ้น และก็ไม่ได้มีข้อจำกัดใดๆ ในความเป็นจริง เพราะเป็นช่วงเวลาที่เขาสามารถทำได้แล้ว ไม่ใช่ช่วงของการก่อตั้งธุรกิจซึ่ง 'เป้าหมาย' ของเขาจำเป็นต้องเน้น Work เพราะธุรกิจมีปัญหาร้อยแปดพันประการรุมล้อม

'A Well-Designed Life' เป็นเรื่องของการใช้เวลาให้กับ Work/ Health/ Love/ Play ในแต่ละช่วงเวลาของชีวิตตามที่แต่ละคนจะเห็นว่าเหมาะสมสำหรับตนเอง เป็นเรื่องของการมีสติและการใช้ปัญญา ซึ่งจากประสบการณ์ของผมใน Law Firm ผมเชื่อว่านักกฎหมายทุกคนมี A Well-Designed Life ได้ รวมทั้งคนอื่นๆ ที่อยู่ในหน้าที่การงานรูปแบบอื่นๆ ด้วย แต่ถ้า Work เป็นอุปสรรคสำหรับการมี A Well-Designed Life ก็ขึ้นอยู่กับการวางแผนแก้ไขของแต่ละคนเพื่อให้บรรลุตาม 'เป้าหมาย'