ปฏิรูปรถเมล์ไทย ร่วมเลือกเลขสายใหม่ โดยผู้ใช้บริการ

เช่น สภาพรถที่ทรุดโทรม ความไม่สะดวกสบายในการใช้บริการและระบบการจ่ายค่าโดยสาร พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของพนักงานขับรถ ข้อมูลเส้นทางการเดินรถแต่ละสายเข้าถึงได้ยาก ระยะเวลารอรถไม่สามารถคาดการณ์ได้ จำนวนรถที่ให้บริการไม่เพียงพอ และความแออัดบนรถ เป็นต้น

แม้ว่าผู้ประกอบการเดินรถต้องการปรับปรุงคุณภาพการบริการให้ดีขึ้น แต่ด้วยอุปสรรคเชิงโครงสร้างในอดีต ทั้งการบริหารจัดการการกำกับดูแลและโครงสร้างการประกอบการ จึงทำให้เกิดปัญหาข้างต้น ส่งผลให้จำนวนผู้ใช้บริการรถโดยสารประจำทางลดลง ประกอบกับการกำหนดค่าโดยสารที่ไม่สะท้อนต้นทุน ทำให้ผู้ประกอบการขาดทุน ไม่สามารถลงทุนเพื่อพัฒนาคุณภาพบริการได้

นอกจากนี้ การเลือกเดินทางด้วยรูปแบบอื่น โดยเฉพาะรถส่วนบุคคล ส่งผลให้จำนวนผู้ใช้บริการรถโดยสารประจำทางมีแนวโน้มลดลง สังเกตได้จากจำนวนผู้โดยสาร ขสมก. ระหว่างปี 2552-2560 ที่ลดลงเฉลี่ย 4.4% ต่อปี สวนทางกับปริมาณรถส่วนบุคคลจดทะเบียนสะสมในกรุงเทพฯ และปริมณฑลที่เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 6.2% ต่อปี จึงยิ่งทำให้ปัญหาการจราจรติดขัดในกรุงเทพฯ ไม่สามารถแก้ไขได้

การพัฒนาคุณภาพบริการจึงเป็นเป้าหมายสำคัญของการปฏิรูประบบรถโดยสารประจำทางในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล โดยอาศัยหลักการสร้างแนวทางการกำกับดูแลและบริหารจัดการที่มีแบบแผนชัดเจน ผ่านการออกแบบกระบวนการให้ใบอนุญาตประกอบการเดินรถที่มีประสิทธิภาพ สามารถติดตามและประเมินผลจนนำไปสู่การให้บริการที่มีคุณภาพได้ อีกทั้งยังมีการปฏิรูปโครงข่ายการเดินรถโดยสารประจำทางจำนวน 269 เส้นทาง ที่ลดความทับซ้อน เพิ่มความครอบคลุม และส่งเสริมการเชื่อมต่อกับการเดินทางรูปแบบอื่น

ความท้าทายสำคัญอีกประการของการปฏิรูปโครงข่ายต่อสังคม คือ การกำหนดระบบเลขสายรถ เนื่องจากที่ผ่านมา ผู้โดยสารใช้ความจำและความเคยชินในการเดินทางด้วยรถโดยสารประจำทาง ซึ่งเลขสายปัจจุบันไม่สามารถให้ข้อมูลการเดินรถได้อย่างเหมาะสม และไม่มีระบบในการกำหนด

ทั้งนี้ เส้นทางปฏิรูปดังกล่าวประกอบด้วย เส้นทางเดิม เส้นทางเดิมที่มีการเปลี่ยนแปลงบางช่วง และเส้นทางใหม่ ดังนั้น หากไม่มีการกำหนดเลขสายอย่างเป็นระบบ อาจทำให้เกิดความสับสนต่อประชาชนในช่วงเปลี่ยนผ่านของกระบวนการปฏิรูป โดยกระบวนการออกแบบระบบเลขสายควรให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน เพื่อให้บริการรัฐสามารถตอบโจทย์การใช้งานได้

ทีดีอาร์ไอจึงร่วมกับ Mayday กลุ่มคนที่มีความสนใจ แก้ปัญหาระบบขนส่งสาธารณะด้วยการนำข้อมูลและความคิดสร้างสรรค์มาสร้างการเปลี่ยนแปลง จัด “Workshop เรียงเบอร์: เลขสายที่คิดออก” เพื่อให้ผู้โดยสารจากหลากสาขาอาชีพ ผู้เชี่ยวชาญ และผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ร่วมกันสร้างสรรค์แนวทางการกำหนดเลขสายใหม่ ผ่านกระบวนการ Design Thinking ที่ร่วมกันทำความเข้าใจต้นเหตุของปัญหา และออกแบบเลขสายโดยยึดผู้โดยสารเป็นศูนย์กลาง จนได้มาซึ่ง 3 ประเด็นหลัก เพื่อเป็นแนวทางการกำหนดเลขสายใหม่ ได้แก่ 1) จำนวนหลักเลขสาย 2) การระบุโซนต้นทาง-ปลายทางในเลขสาย 3) เลขสายสำหรับรถเส้นทางพิเศษ เช่น รถวิ่งทางด่วน และ รถวิ่งเชื่อมต่อสนามบิน เป็นต้น ซึ่งประชาชน ผู้ใช้บริการรถเมล์สามารถร่วมโหวตเลือกเลขสายผ่านช่องทางออนไลน์ได้ในช่วง 21 - 28 พ.ย.นี้ ที่เฟสบุ๊คแฟนเพจ “Mayday” ที่ https://www.facebook.com/maydaySATARANA/ หรือ TDRI ที่ https://www.facebook.com/tdri.thailand

กระบวนการดังกล่าวเป็นไปตามเจตนารมณ์ของกรมการขนส่งทางบก เครือข่ายและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ที่คำนึงถึงความต้องการของผู้โดยสารเป็นสำคัญในการกำหนดนโยบาย เพื่อให้การกำหนดเลขสายใหม่บรรลุผลตามเป้าหมายแผนการปฏิรูปฯ และส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันของประชาชนน้อยที่สุด ซึ่งแตกต่างจากความพยายามในการเปลี่ยนแปลงเลขสายหลายครั้งที่ผ่านมา

นอกจาก การจัดกระบวนการออกแบบและเลือกเลขสายรถเมล์ใหม่ผ่านระบบออนไลน์เพื่อประชาชนมีส่วนร่วมแล้ว หลังจากนี้จะมีการลงพื้นที่สำรวจบริเวณป้ายรถเมล์ เพื่อเปิดรับคะแนนเสียงจากผู้สนใจที่ไม่สามารถเข้าถึงช่องทางออนไลน์ได้

ผลการลงคะแนนเสียงทั้งหมดที่ได้จะนำเสนอต่อคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกกลาง เพื่อขอความเห็นชอบก่อนประกาศใช้จริง พร้อมให้เป็นของขวัญแก่ประชาชนในการก้าวเข้าสู่ปีใหม่ พ.ศ. 2563 ปีแห่งการปฏิรูปรถโดยสารประจำทางในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล อีกทั้งจะมีการเปลี่ยนแปลงอื่นๆ ตามมา ไม่เพียงแต่การมีระบบเลขสายใหม่เท่านั้น ด้วยความคาดหวังและตั้งใจให้ประชาชนได้รับบริการและประสบการณ์เกี่ยวกับรถโดยสารประจำทางที่ดียิ่งขึ้น

โดย... 

สุเมธ องกิตติกุล

วาริ ปล้องอ่อน

ณิชมน ทองพัฒน์