รักษา “แพทย์แผนไทย” บูม 5 อาการ เข้ารับบริการมากสุด

คนไทยเข้ารับบริการดูแลรักษาด้วย "แพทย์แผนไทย"มากขึ้น ช่วง 1 ปีจำนวนเพิ่มเท่าตัว บริการหลัก 5 กลุ่มโรค/อาการ สธ.ขยายรพ.การแพทย์แผนไทยฯทั่วประเทศรองรับ พร้อมจัดสรรงบฯ 300 ล้านบาทพัฒนารพ.ยศเส ขณะที่ยาแผนไทยต้องพัฒนาต่อยอดให้ทันสมัยขึ้น

KEY

POINTS

เปิดตัวเลขการใช้บริการในรพ.การแพทย์แผนไทยฯ 1 ปีเพิ่มขึ้นเท่าตัว ได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นเป็นอย่างมาก
รพ.การแพทย์แผนไทยฯ มุ่งเน้นให้บริการ 5 กลุ่มโรค/อาการ ปวดเรื้อรัง/นอนไม่หลับ สะเก็ดเงิน บำบัดยาเสพติด และ 5 โรคที่มีคนเข้ารับบริการมากที่สุด
สธ.ขยายบริการรพ.การแพทย์แผนไทยฯทุกเขตสุขภาพ ช่วยรองรับความต้องการบริการของประชาชนที่เพิ่มมากขึ้น ตอนนี้มี 13 แห่ง พร้อมจัดสรรงบประมาณ 3 ปี 300 ล้านบาท ขยายรพ.ที่ยศเส เตรียมสร้างอีกที่หนองจอก

แพทย์แผนไทย ได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นเป็นอย่างมาก การขยายบริการจะช่วยรองรับความต้องการบริการของประชาชนที่เพิ่มมากขึ้น รวมทั้งสร้างความมั่นใจและความปลอดภัยให้เกิดขึ้นกับประชาชน ขณะเดียวกันก็เป็นหนึ่งในมาตรการขับเคลื่อนการดำเนินงานภายใต้นโยบายเศรษฐกิจสุขภาพของสธ.

รพ.การแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกมีภารกิจเกี่ยวกับให้บริการด้วยการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก รวมถึงเป็นแหล่งฝึกอบรม ศึกษาดูงาน ศึกษาวิจัยและพัฒนาวิชาการบริการด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก เป็นต้นแบบตามมาตรฐานสากล ให้กับโรงพยาบาลของรัฐที่มีการให้บริการ ด้านการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก

เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชนทั้งในและต่างประเทศ ปัจจุบันมีศูนย์ของรพ.การแพทย์แผนไทยฯ ให้บริการรวม 13 แห่ง กระจายตามเขตสุขภาพของสธ. ครอบคลุมทั่วประเทศ เพื่อเป็นทางเลือกในการดูแลสุขภาพของประชาชน

รักษา “แพทย์แผนไทย” บูม 5 อาการ เข้ารับบริการมากสุด

ภก.ปรีชา หนูทิม ผู้อำนวยการรพ.การแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน ให้สัมภาษณ์พิเศษกรุงเทพธุรกิจว่า ส่วนหนึ่งเนื่องมาจากนโยบายของรัฐที่มีความชัดเจนในการส่งเสริมสนับสนุนยกระดับการแพทย์แผนไทย รวมถึง การบอกต่อแบบปากต่อปากของผู้ป่วยที่มารับบริการ และผู้ป่วยเข้าถึงบริการได้ง่ายขึ้น จากที่มีการขยายสาขาของรพ.กระจายอยู่ทั่วประเทศ ล้วนเป็นปัจจัยที่ทำให้การให้บริการของรพ.การแพทย์แผนไทยฯมีแนวโน้มของผู้ป่วยเพิ่มขึ้น

รพ.แพทย์แผนไทย เปิดบริการ 5 กลุ่มโรคหลัก

รพ.การแพทย์แผนไทยฯ ให้บริการตรวจรักษา ส่งเสริม ป้องกันและฟื้นฟูสุขภาพด้วยการนวด อบ ประคบ ฝังเข็มและยาสมุนไพร มีคลินิกเฉพาะทางโรคเรื้อรัง 5 กลุ่มโรค/อาการ ได้แก่

1.คลินิกรักษาอาการปวดเรื้อรังและนอนไม่หลับ (Chronic pain & Insomnia)

2.คลินิกอัมพฤกษ์ อัมพาตระยะฟื้นฟู (Intermediate care) จะเน้นที่กล้ามเนื้อมัดเล็ก การนวดลดอาการท้องผูก นวดเพื่อให้กลืนได้ และมียาแผนไทยให้เลือกใช้ในการรักษาอาการกลุ่มนี้จำนวนมาก เนื่องจากแพทย์แผนไทยจะเด่นในเรื่องของ “ยาโรคลม” ยาหอม ยาลม ซึ่งผู้ป่วยกลุ่มนี้จะมีปัญหาเรื่องของการไหลเวียนลม การไหลเวียนเลือด การระบายออก

3.คลินิกสะเก็ดเงิน แพทย์แผนไทยจะดูในเรื่อง “ของแสลง” การพักผ่อน การนอนหลับ ปรับสมดุลของร่างกาย โดยในทางการแพทย์แผนไทย จะเรียกชื่อโรคว่า เรื้อนกวางลักษณะผื่นอีกแบบ เรื้อนมูลนกก็จะมีลักษณะผื่นที่ต่างออกไป เมื่อจำแนกมาเป็นโรคแผนปัจจุบันก็คือสะเก็ดเงิน

4.คลินิกมารดาหลังคลอด

และ5.คลินิกบำบัดยาเสพติดด้วยสมุนไพร (Harm reduction) นอกจากนี้ ยังมีการรักษากลุ่มเฉพาะโรคตามคลินิกต่างๆ อาทิ คลินิกกัญชาทางการแพทย์แผนไทย,คลินิกมะเร็ง,คลินิกเบาหวาน และคลินิกการแพทย์พื้นบ้านไทย (บ่งต้อด้วยหนามหวาย)

“รพ.เป็นแกนหลักเรื่องการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกน่าจะมีชุดข้อมูลที่ดีที่สุด แต่ไม่สามารถดูแลได้ทุกกลุ่มโรคหรือทุกกลุ่มอาการ เพราะฉะนั้น การดูแลที่ยังสุ่มเสี่ยง ยังไม่มีข้อมูล จะมีทีมแพทย์แผนปัจจุบัน พยาบาล เภสัช เทคนิคการแพทย์ คอยสนับสนุนแพทย์แผนไทย ในการดูเรื่องอาการไม่พึงประสงค์บางอย่าง เช่น คลินิกมะเร็ง คลินิกบำบัดยาเสพติด จะเป็นการดูแลแบบผสมผสานระหว่างแพทย์แผนไทยและแผนปัจจุบัน เพื่อทำให้การรักษาได้ประสิทธิผลมากขึ้น”ภก.ปรีชากล่าว

รพ.แพทย์แผนไทย ผู้ป่วยเพิ่มขึ้นเท่าตัว

ข้อมูลการเข้ารับบริการปี 2565 เทียบกับปี 2566 ในรพ.การแพทย์แผนไทยฯ 6 แห่งพบว่ามีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นในทุกศูนย์ อย่างเช่น

รพ.การแพทย์แผนไทยฯยศเส ปี 2565 จำนวนผู้ป่วย 11,680 คน รับบริการ 46,092 ครั้ง ปี 2566 เพิ่มเป็น 20,545 คน 70,646 ครั้ง
รพ.ที่ศูนย์เรือนไทย กรมการแพทย์แผนไทยฯ ปี 2565 จำนวน 15,512 คน 70,602 ครั้ง ปี 2566 จำนวน 16,077คน 88,575 ครั้ง
รพ.ที่ศูนย์ราชการแจ้งวัฒนะ ปี 2565 จำนวน 8,097 คน 27,778 ครั้ง ปี 2566จำนวน 8,616 คน 38,171 ครั้ง
รพ.ที่อุดรธานี ปี 2565 จำนวน 4,417 คน 14,082 ครั้ง ปี 2566 จำนวน 3,994 คน 12,272ครั้ง รพ.ที่สุรินทร์ ปี 2565 จำนวน 2,967 คน 11,289 ครั้ง ปี 2566 จำนวน 2,813 คน 9,324 ครั้ง
รพ.ที่พัทลุง ปี 2565 จำนวน 2,395 คน 9,297 ครั้ง ปี 2566 จำนวน 4,344 คน 8,979 ครั้ง

กลุ่มอาการที่ผู้ป่วยเข้ารับบริการ 5 อันดับแรก ได้แก่

ลมปลายปัตฆาตสัญญาณ 4 หลัง/คอ
ลมปลายปัตฆาตสัญญาณ 3 หลัง
นอนไม่หลับ
ท้องอืด
และไอ

ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้ป่วยชาวไทย ขณะที่ต่างชาตินั้นยังมีน้อย แต่ที่มีเข้ามารับบริการอยู่ เช่น ชาวจีน เมียนมาร์ และอเมริกา เกี่ยวกับอาการปวดเมื่อกล้ามเนื้อ (ลมปลายปัตฆาตสัญญาณ4และ ลมปลายปัตฆาตสัญญาณ 3)

การจัดหา-จัดการยาสมุนไพร

สำหรับยาที่ใช้ดูแลรักษาผู้ป่วยในโรงพยาบาล จะแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่

1. ยาสมุนไพรสำเร็จรูป มีทั้งรูปแบบ ยารับประทาน ที่เป็นยาแคปซูล ยาน้ำ ยาลูกกลอน ,ยาใช้ภายนอก ยาครีม เจล ขี้ผึ้ง โลชั่น จะจัดซื้อกับ ผู้ประกอบการที่ได้รับการรับรองคุณภาพการผลิต หรือผ่านมาตรฐาน GMP (Good Manufacturing Practice) ให้ได้ยาที่มีคุณภาพและมีความปลอดภัยต่อผู้ป่วยและมียาบางรายการที่จัดซื้อจากวิสาหกิจชุมชน เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนสินค้าจากวิสาหกิจเพื่อสังคม ซึ่งมีผู้ประกอบการดำเนินการเรื่องยาสมุนไพรรองรับมากขึ้น

ยาเภสัชตำรับของโรงพยาบาล เช่น ยาพอกเข่าดูดพิษ ยาแช่ ยาอาบ ลูกประคบสด จะผ่านการพิจารณาจากคณะกรรมการเภสัซกรรมและการบำบัดของโรงพยาบาล ซึ่งประกอบไปด้วยสหวิซาชีพ ได้แก่ แพทย์ แพทย์แผนไทย แพทย์แผนจีน พยาบาลและเภสัชกร โดยจะมีการพิจารณาช้อมูลของตำรับยาและจัดทำแผนปฏิบัติการจัดซื้อยา เพื่อเป็นแบบแผนในการจัดซื้อจัดหายาในแต่ละไตรมาส

และ2. ยาปรุงเฉพาะราย เป็นยาสมุนไพรแห้ง ที่นำมาผ่านกระบวนการ คัดแยก ทำความสะอาด อบแห้ง และแปรสภาพให้พร้อมสำหรับนำไปใช้ทำการรักษาให้ผู้ป่วยแต่ละราย โดยใช้องค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยในการปรับตำรับยาให้เหมาะสมกับแต่ละบุคคล

แพทย์แผนไทย ผู้ป่วยเบิกได้ตามสิทธิ

อย่างไรก็ตาม รพ.การแพทย์แผนไทยฯยังมีหน้าที่ในการออกแบบรูปแบบบริการและนำร่องดำเนินการ เพื่อเป็นต้นแบบให้กับหน่วยบริการด้านการแพทย์แผนไทยของหน่วยบริการรัฐและเอกชนนำไปใช้เป็นโมเดล โดยปัจจุบันมีภาคเอกชนให้ความสนใจในการเปิดคลินิกการแพทย์แผนไทยมากขึ้น

ซึ่งในส่วนของรูปแบบบริการแต่ละระดับของหน่วยบริการ ควรจะครอบคลุมบริการส่วนไหนของแต่ละกลุ่มโรค สมุนไพรหรือตำรายาแผนไทยจะเข้ากับรูปแบบบริการอย่างไร มีบุคลากรรองรับอย่างไร และข้อมูลรายละเอียดต่างๆ เป็นสิ่งที่รพ.การแพทย์แผนไทยฯจะต้องวางโมเดลด้วย

รวมถึง การเสนอสิทธิประโยชน์ด้านการแพทย์แผนไทยเข้าสู่สิทธิประกันสุขภาพภาครัฐ ให้ประชาชนได้รับบริการตามสิทธิไม่เสียค่าใช้จ่าย ซึ่งขณะนี้สิทธิสวัสดิการข้าราชการ และหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าหรือบัตรทอง 30บาท สามารถเข้ารับบริการแพทย์แผนไทยได้ตามการประกาศของกรมบัญชีกลาง และสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ(สปสช.)แล้ว

แต่ในส่วนของผู้ประกันตน สิทธิประกันสังคมนั้น ต้องพิจารณาจากประกาศของรพ.ตามสิทธิของผู้ประกันตนว่าสามารถใช้บริการแพทย์แผนไทยได้หรือไม่ ซึ่งบางรพ.ก็ให้สิทธิตรงนี้แต่บางรพ.ก็ไม่ได้ให้สิทธิรองรับ เนื่องจากสำนักงานประกันสังคม(สปส.)มีการจัดสรรงบประมาณแบบเหมาจ่ายไปให้รพ.แต่ละแห่ง จึงขึ้นอยู่กับการพิจารณาของรพ.เอง โดยสปส.ยังไม่ได้มีการประกาศสิทธิเรื่องแพทย์แผนไทย

“ล่าสุดได้ช่วยทะลุทะลวงบัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร เพราะสถานการณ์ตอนนี้เปลี่ยนไป เดิมมียาบางตัวที่รพ.ผลิตเอง จึงเขียนว่าเป็นยารพ.ทำให้เอกชนไม่สามารถเข้าไปผลิตได้ ทั้งที่ปัจจุบันมีเอกชนผลิตยาสมุนไพรได้จำนวนมากเป็นอุตสาหกรรมแล้ว จึงต้องนำคำว่ายารพ.ออก เพื่อให้เอกชนผลิตได้”ภก.ปรีชากล่าว

งบฯ 300 ลบ.ขยายรพ.ยศเส

ภก.ปรีชา กล่าวด้วยว่า การพัฒนาต่อเนื่องของรพ.การแพทย์แผนไทยฯ ที่ยศเส ได้รับงบประมาณ 3 ปี ตั้งแต่ 2567-2569 กว่า 300 ล้านบาทในการปรับปรุง เพื่อขยายการบริการที่มีความต้องการมากขึ้น โดยเฉพาะรองรับกลุ่มอาการที่ผู้ป่วยมารับบริการจำนวนมาก ขณะที่รพ.การแพทย์แผนไทยฯที่จะสร้างที่เขตหนองจอก กทม. กำลังอยู่ระหว่างการขอใช้พื้นที่ธนารักษ์ หลังจากนั้นจะมีการตั้งงบประมาณ

รักษา “แพทย์แผนไทย” บูม 5 อาการ เข้ารับบริการมากสุด

อย่างไรก็ตาม ต้องพัฒนารูปแบบยาแผนไทยให้มีความทันสมัยมากขึ้นด้วย เช่น ยาหอมทำเป็นสารสกัด พกพาและใช้ได้สะดวก ยาป้ายริดสีดวงอาจทำเป็นยาเหน็บ เป็นต้น จำเป็นต้องมีการศึกษาวิจัยต่อยอดให้เหมาะกับยุคปัจจุบัน

แพทย์แผนไทย “บริการดี หมอดี ยาดี”

ขณะนี้ผู้ป่วยสนใจดูแลรักษาแพทย์แผนไทยมาก ความต้องการมาก จึงมีการเปิดหน่วยบริการมาก สิ่งที่ต้องพัฒนาต่อจากนี้ ภก.ปรีชา กล่าวว่า จะต้องมีการออกแบบบริการให้เหมาะสมกับหน่วยบริการและบริบทพื้นที่ เนื่องจากรพ.มีหน่วยบริการที่เป็นรูปแบบคลินิก รูปแบบรพ.ศูนย์เขต และรพ.ในระดับที่ใหญ่ขึ้นที่ยศเสหรือหนองจอกก็จะมีรูปแบบบริการที่แตกต่างกัน

ซึ่งรวมถึงรูปแบบที่เหมาะกับรพ.สต.ที่รักษาในชุมชน รพ.ระดับอำเภอ รพ.ระดับจังหวัด รพ.ศูนย์ ควรจะมีรูปแบบบริการแพทย์แผนไทยแบบไหน, สภาวิชาชีพการแพทย์แผนไทยและมหาวิทยาลัย จะต้องรับนโยบายในการผลิตบุคลากรที่สอดคล้อง และยาที่จะนำมาใช้ต้องมีการเชื่อมโยงตั้งแต่การปลูก การผลิตที่ดี การส่งต่อการเก็บรักษาที่ดี ทั้งหมดรวมเป็น “บริการดี หมอดี ยาดี”

แนวทางพัฒนาแพทย์แผนไทยต่อไป

ส่วนในภาพรวมของแพทย์แผนไทยมีการวางแนวทางไว้ คือ 1. พัฒนาความสามารถของการให้บริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกในสถานบริการสาธารณสุขเพื่อตอบสนองปัญหาด้านสุขภาพ บูรณาการการดำเนินงานร่วมกับสหวิชาชีพและลดความแออัด ของโรงพยาบาลขนาดใหญ่

2.เสริมสร้างและบูรณาการองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยการแพทย์ทางเลือก และสมุนไพร ที่มีศักยภาพในการดูแลสุขภาพของประชาชนให้กับสหวิชาชีพเพื่อให้เกิดความมั่นใจและความเชื่อมั่น

3.พัฒนาความสามารถด้านการบริการการแพทย์แผนไทยการแพทย์ทางเลือก และสมุนไพรมุ่งสู่อุตสาหกรรมบริการทางการแพทย์ที่มีความเป็นเลิศ

4.ยกระดับบุคลากรด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก และการแพทย์พื้นบ้าน ในระบบบริการให้มีสมรรถะสูง รองรับปัญหาสุขภาพในระดับประเทศ

5.พัฒนากลไกการจัดบริการสุขภาพด้านการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกเพื่อสนับสนุนให้เกิดการเข้าถึงบริการสุขภาพของประชาชนอย่างทั่วถึงทุกสิทธิหลักประกันสุขภาพ

รักษา “แพทย์แผนไทย” บูม 5 อาการ เข้ารับบริการมากสุด