สแกนที่นี้! น้องตั้งใจแชทบอทช่วยเลิกเหล้า ดื่มกี่ดริ้งค์..เสี่ยงติดเหล้า

Keypoint:

• ช่วงโควิด-19 พฤติกรรมการดื่มของคนไทยลดลงเล็กน้อยเนื่องจาก ไม่ได้สังสรรค์ และดูแลสุขภาพมากขึ้น แต่เมื่อกลับมาใช้ชีวิตปกติ อัตราการดื่มของคนไทยก็กลับมาเช่นเดิม
• 1413 สายด่วนเลิกเหล้า มีผู้มาขอคำปรึกษาจำนวนมาก 'น้องตั้งใจ'แชทบอทช่วยเลิกเหล้า เป็นอีกหนึ่งช่องทางที่จะช่วยให้ทุกคนเข้าถึงการดูแล บำบัดรักษามากขึ้น
• การดื่มแอลกอฮอล์ ดื่มเพียงหยดเดียว ไม่ว่าจะกี่ดริ้งค์ ล้วนส่งผลเสียต่อสุขภาพและการควบคุมตัวเอง สแกนน้องตั้งใจ วางแผน เช็กระดับการดื่ม

จากการสำรวจพฤติกรรมด้านสุขภาพของประชากร โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า ในปี พ.ศ. 2564 ประชากรไทยอายุตั้งแต่ 15 ปี ขึ้นไป มีอัตราการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอลล์ในช่วง 12 เดือนที่ผ่านมา จำนวน 15.96 ล้านคน หรือคิดเป็น 28% โดยลดลงเล็กน้อยจากปี พ.ศ. 2560 จากเดิมที่ 28.41% โดยพบว่า ผู้หญิงมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นเล็กน้อยจาก 10.6% ในปี 2560 เป็นร้อยละ 10.8 ในปี 2564 ในขณะที่ผู้ชายมีอัตราการดื่มฯ ลดลงจากร้อยละ 47.5 ในปี 2560 เป็นร้อยละ 46.4 ในปี 2564

นอกจากนั้น ประชากรไทยอายุ 15 ปีขึ้นไปจำนวน 57 ล้านคน เป็นคนเคยดื่มหนักในรอบ 12 เดือนที่ผ่านมา 5.73 ล้านคน คิดเป็น 10.05% ในจำนวนนี้ดื่มหนักเป็นประจำถึง 1.37 ล้านคน คิดเป็น 2.40% และดื่มหนักเป็นครั้งคราว 4.36 ล้านคน คิดเป็น 7.65 % แต่แนวโน้มถือว่าลดลงตามลำดับจาก 13.95% ในปี 2557 เหลือ 11.9% ในปี 2560 และเหลือ 10.05% ในปี 2564

ข้อมูลข้างต้น  สะท้อนว่าพฤติกรรมการดื่มอย่างหนักของคนไทยมีแนวโน้มดีขึ้น จากรายงานผ่านระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข เมื่อวันที่ 12 มิ.ย. 2566 พบตั้งแต่ต้นปีผู้มีปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์เข้ารับการบำบัดในสถานพยาบาลอยู่ที่ 857,582 คน คิดเป็น 65.2% ของผู้ที่ดื่มสุราที่ควรได้รับการบำบัด ซึ่งเพิ่มขึ้นจากปี 2565 ซึ่งอยู่ที่ 63.71%

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

สุราเสรี Soft Power ใหม่

 

'น้องตั้งใจ' แชทบอทช่วยคนไทยเลิกเหล้า

ขณะเดียวกัน บรรดานักดื่มไทยมีค่าใช้จ่ายในการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เฉลี่ยต่อคนประมาณ 1,677.23 บาทต่อเดือน เมื่อเปรียบเทียบปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ต่อหัวประชากร ประเทศไทยมีค่าเฉลี่ยอยู่ที่ 7.7 ลิตรต่อคนต่อปีเลยทีเดียว

ที่โรงแรมแมนดาริน สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับศูนย์ปรึกษาเพื่อการเลิกสุราและการเสพติด (1413 สายด่วนเลิกเหล้า) และเครือข่าย จัดเวทีเสวนา 'อีกก้าวของบริการช่วยเลิกเหล้า' พร้อมเปิดตัว'น้องตั้งใจ' นวัตกรรมแชทบอทช่วยเหลือเลิกเหล้า

น.ส.รุ่งอรุณ ลิ้มฬหะภัณ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนการควบคุมปัจจัยเสี่ยงหลัก สสส. กล่าวว่าตัวเลขพฤติกรรมการดื่มแอลกอฮอล์ ดื่มเหล้าของประชากรไทยจะลดลง ส่วนหนึ่งเกิดจากโควิด-19 แต่ในปัจจุบันนี้กลับมีจำนวนคนติดเหล้ามากขึ้น เนื่องจากทุกคนเริ่มกลับมาใช้ชีวิตปกติ ซึ่งบางครั้งการดื่มเหล้า ดื่มแอลกอฮอล์ของคนเราอาจจะไม่ได้ต้องการทำให้เกิดปัญหาแก่ผู้อื่น แต่การดื่มแอลกอฮอล์มีฤทธิ์ต่อจิตประสาทและร่างกาย ทำให้หลายคนขาดสติ ไม่สามารถควบคุมพฤติกรรม หรืออารมณ์ของตนเองได้

ในปี 2562 พบจำนวนตัวเลขการเข้ารับการบำบัดรักษาจากการติดเหล้าติดแอลกอฮอล์ถึง 71% และตอนนี้ก็มีจำนวนผู้เข้ามารับบริการมากขึ้น ซึ่งถือเป็นสิ่งที่ดีแต่นั้นก็สะท้อนให้เห็นว่าประชาชนติดแอลกอฮอล์มากขึ้น สสส.ได้มีการสนับสนุน  1413 สายด่วนเลิกเหล้า มาตั้งแต่ปี 2555 ถึงปัจจุบัน โดยได้มีการพัฒนาคุณภาพการให้บริการอย่างต่อเนื่อง และมีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญช่วยดูแล ให้คำปรึกษา กำลังใจ และประเมินเบื้องต้นว่านักดื่มควรจะปฎิบัติตัวอย่างไร หากอยากเลิกดื่มต้องติดต่อโรงพยาบาล หรือสถานพยาบาลใกล้บ้านอย่างไร  

 

สแกนที่นี้..เพิ่มช่องทางผู้ติดเหล้าเข้ารับการบำบัดรักษา 

“แม้จะมีผู้เข้ารับการบำบัดเพิ่มมากขึ้น แต่ยังพบข้อจำกัดในการเข้าถึงการรับบริการ เช่น ผู้ดื่มขาดความตระหนัก ไม่กล้าขอเข้ารับบริการเพื่อรับคำปรึกษา ไม่ทราบแหล่งที่จะขอรับความช่วยเหลือเมื่อประสบปัญหา ถือเป็นความท้าทาย สสส. และภาคีเครือข่าย จึงเร่งพัฒนาการให้บริการเชิงรุกในการส่งเสริมให้ประชาชน ลด ละ เลิก วิธีการหยุดดื่มสุราอย่างถูกต้อง ปลอดภัย และการเตรียมความพร้อมของระบบบริการเพื่อรองรับการให้บริการส่งต่อกับสถานพยาบาล น้องตั้งใจ จึงเป็นนวัตกรรมแชทบอทที่จะเพิ่มโอกาสให้ผู้ที่ต้องการเลิกเหล้าได้เข้ามาดูแล บำบัดรักษามากขึ้น” น.ส.รุ่งอรุณ  กล่าว

ศ.พญ.รัศมน กัลยาศิริ ผู้อำนวยการศูนย์ปรึกษาเพื่อการเลิกสุราและการเสพติด (1413สายด่วนเลิกเหล้า) และภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  กล่าวในงานเสวนา 'แชทบอท น้องตั้งใจ อีกก้าวของบริการช่วยเลิกเหล้า' ว่าโมเดลให้คำปรึกษาในการเลิกเหล้านั้นมีหลายแพลตฟอร์ม แต่ส่วนใหญ่จะเป็นสายด่วนต่างๆ อย่าง 1413  สายด่วนเลิกเหล้า จะให้บริการด้านคำปรึกษา การให้ข้อมูล การติดตาม รวมถึงการบำบัดแบบย่อ เทคนิคง่ายๆ โดยจะมีนักจิตวิทยา ทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญคอยให้คำแนะนำ

ผู้ติดเหล้าในแต่ละระดับจะได้รับการดูแล บำบัดแตกต่างกัน โดยจะมีนักจิตวิทยาเป็นผู้ช่วยคัดกรอง มีแบบคัดกรองที่ได้มาตรฐาน ว่าเป็นผู้ติดเหล้าระดับไหน หากเป็นผู้ติดเหล้าหนัก ต้องมีการบำบัดจะมีการให้คำแนะนำบำบัดแบบย่อ และติดต่อโรงพยาบาลใกล้บ้านให้ได้รับการรักษา โดยจะไม่ได้แนะนำให้หยุดเหล้าทันที เพราะการหยุดเหล้าทันทีจะส่งผลต่อร่างกาย  ต้องค่อยๆ เลิกเหล้า ส่วนผู้ที่ติดเหล้าระดับปานกลาง จะมีการแนะนำเทคนิคค่อยๆ ลดแอลกอฮอล์ และการบำบัดแบบย่อ แนะนำสถานพยาบาล

ในกลุ่มผู้ที่ติดเหล้าหรือติดแอลกอฮอล์ๆ น้อยๆ กลุ่มนี้จะได้รับกำลังใจ จะได้รับคำแนะนำ หากหยุดเหล้าควรทำอย่างไร และมีการติดตามเป็นระยะ  ลดแอลกอฮอล์

ข้อมูลการให้บริการ 1413 สายด่วนเลิกเหล้า ให้คำปรึกษาทางโทรศัพท์แบบครบวงจร รวมถึงช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ ตั้งแต่ปี 2564-2565 มีผู้โทรเข้ามาขอรับคำปรึกษามากถึง 26,176 สาย โดยเฉพาะช่วงเข้าพรรษา ตั้งแต่เดือน ก.ค.-ก.ย. ของทุกปี จะมีคนโทรเข้ามาขอรับบริการปรึกษาเพื่อเลิกเหล้ามากขึ้น

“เพื่อขยายการให้บริการได้อย่างทั่วถึง น้องตั้งใจ นวัตกรรมแชทบอทช่วยเหลือเลิกเหล้า เป็นการพัฒนานวัตกรรมผ่านแอปพลิเคชันไลน์  โดยผู้ที่สนใจสามารถลงทะเบียน เพื่อดูประวัติส่วนตัว และบันทึกการดื่มย้อนหลัง ตลอดจนประเมินระดับความเสี่ยง และวิธีการเลิกเหล้า ซึ่งเป็นอีกหนึ่งช่องทางช่วยเหลือผู้มีปัญหาจากการดื่มสุราทางออนไลน์ สอดคล้องกับพฤติกรรมการสื่อสารในยุคปัจจุบันที่สามารถเข้าถึงได้ง่าย และเข้าสู่กระบวนการบำบัดรักษาอย่างเหมาะสมต่อไป”ศ.พญ.รัศมน กล่าว

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

การดื่มแอลกอฮอล์ หรือดื่มเหล้านั้น เกิดจากปัจจัยในหลายๆ ส่วน ทั้ง

• ปัจจัยส่วนบุคคล เช่น เพศ อายุ รายได้ต่อเดือน ทัศนคติที่มีต่อแอลกอฮอล์
• ปัจจัยด้านครอบครัว เช่น อิทธิพลจากพ่อ แม่ หรือบุคคลในครอบครัว ส่งผลให้เกิดการลอกเลียนแบบ
• ปัจจัยด้านสภาพแวดล้อม เช่น อิทธิพลจากเพื่อน สื่อ หรือการเข้าถึงแหล่งซื้อ – ขายได้

นอกจากปัจจัยต่างๆ เหล่านี้แล้ว ยังมีวัตถุประสงค์ในการดื่มเข้ามาเกี่ยวข้องอีกด้วย โดยส่วนใหญ่การดื่มมักเกิดจาก 2 วัตถุประสงค์ คือ ดื่มเพื่อลดความเครียดหรือเพื่อหลีกหนีจากปัญหาของตนเอง และ การดื่มเพื่อเข้าสังคม โดยทั้ง 2 วัตถุประสงค์ดังกล่าวเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ผู้คนหันมาดื่มแอลกอฮอล์กันมากขึ้น

ตรวจเช็กตัวเอง ติดเหล้าหรือไม่?

สำหรับการตรวจเช็กว่าเราติดสุรา ติดเหล้าหรือไม่นั้น?  ในทางการแพทย์มีการวินิจฉัยและมีเกณฑ์การวินิจฉัยอย่างเป็นขั้นตอน ซึ่งปัจจุบันหลายคนอาจจะไม่ติดแต่จะมีปัญหาในการดื่ม เช่น ในการดื่มแต่ละครั้ง มีการกำหนดตัวเองว่าจะดื่มกี่แก้ว แต่สุดท้ายดื่มมากกว่าที่กำหนดไว้ หรือเมื่อดื่มแล้วมีเหงื่อออก คลื่นไส้ หรือมีอาการเปรี้ยวบาง มีความอยากแอลกอฮอล์อยากดื่ม รวมถึง เคยดื่มประมาณ 2-3 ดริ้งค์แล้วจะเมา แต่พอเวลาผ่านไปสามารถดื่มได้มากขึ้น หรือที่หลายคนเรียกว่าคอแข็งมากขึ้น นั้นก็แปลกได้ว่าเราอาจจะมีปัญหาในการดื่ม

อาการที่บ่งบอกว่าคุณอาจจะกำลังติดเหล้ามีดังนี้ 

• มีอาการดื้อเหล้า คอแข็งมากขึ้น ดื่มมากขึ้นเพื่อให้เมาเท่าเดิม
• มีอาการขาดเหล้า เมื่อดื่มน้อยลงหรือหยุดดื่ม จะหงุดหงิด มือสั่น ปวดหัว เบื่ออาหารคลื่นไส้ อาเจียน นอนไม่หลับ
• เห็นภาพหลอน หูแว่ว ชัก
• มีการดื่มปริมาณมาก หรือ นานกว่าที่ตั้งใจโดยหยุดไม่ได้
• มีความพยายามลด หรือ เลิกหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ
• มีปัญหาเกี่ยวกับการเข้าสังคม เพราะเอาเวลาส่วนใหญ่ไปดื่มเหล้า
• มีพฤติกรรมยังดื่มแม้ว่าจะเกิดผลเสียต่อร่างกาย และจิตใจ

ถ้าคุณตอบ 'มี' น้อยกว่า 3 ข้อ ถือว่า อยู่ในเกณฑ์เป็น 'ผู้ดื่มแบบเสี่ยงหรืออันตราย'

ถ้าคุณตอบ 'มี' 3 ข้อ หรือ มากกว่า 3 ข้อขึ้นไป ถือว่าอยู่ในเกณฑ์ 'ผู้ดื่มแบบติด'

• การดื่มแบบอันตราย

คือ การที่ดื่มจนเกิดผลเสียต่อสุขภาพ ไม่ว่าจะโรคกระเพาะ ตับอักเสบ ซึมเศร้า เสี่ยงต่อการเสพติด ซึ่งหากตั้งใจจะสามารถลดหรือหยุดดื่มได้ด้วยตัวเอง

• การดื่มแบบติด

คือ การดื่มจนเกิดปัญหาสุขภาพ สังคม การเงิน กฎหมาย ความสัมพันธ์ ซึ่งกลุ่มนี้ควรพบผู้เชี่ยวชาญ หรือแพทย์ เพื่อวินิจฉัยบำบัดภาวะติดเหล้าต่อไป ซึ่งการเลิกแบบหักดิบ อาจเกิดอาการถอนพิษเหล้ารุนแรงได้ เช่น ชัก ประสาทหลอน เพ้อคลั่ง ตัวสั่น สมองสับสน

"หากตัดสินใจเลิกเหล้าและหยุดปัจจัยเสี่ยง จะทำให้ตับค่อยๆ   ฟื้นได้ภายใน 6 เดือน" 

ขั้นตอนการให้บริการของ 'น้องตั้งใจ'

พันโท นพ.ณัฐพล โชคไมตรี กองจิตเวชและประสาท โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า กล่าวว่าจุดเริ่มต้นของการพัฒนาน้องตั้งใจ แชทบอทช่วยเลิกเหล้า เกิดจากการดูแลผู้ป่วย ซึ่งพบว่ามีผู้ป่วยจำนวนไม่น้อยที่ไม่สามารถเข้าถึงการบำบัด รักษาเลิกเหล้าได้ เนื่องจากการติดเหล้าไม่ได้แสดงอาการชัดเจน และบางครั้งการจะไปบำบัดรักษาในรพ.ต่างๆ หรือไปเช็กว่าติดเหล้าหรือไม่ อาจต้องใช้เวลานาน และไม่รู้ว่าต้องทำอย่างไร น้องตั้งใจ จะเป็นเพื่อนทางแอปพลิเคชั่น Line ให้ทุกคนที่ต้องการเลิก หรือหยุดการดื่มเหล้าดื่มแอลกอฮอล์ มาเข้าสู่ระบบการดูแล บำบัดรักษา และอาจจะช่วยผู้ที่ไม่ได้เข้าถึงการมีปัญหาแต่อยากได้คำแนะนำก็สามารถเข้ามาใช้บริการได้ 

1. การใช้บริการ 'น้องตั้งใจ แชทบอทช่วยเลิกเหล้า' สามารถทำได้ง่าย เพียงสแกนคิวอาร์โค้ด
2. แอดline เป็นเพื่อนกัน และลงทะเบียน  เพื่อเก็บไว้เป็นฐานข้อมูลว่าผู้ที่มาใช้บริการมีอายุเท่าใด เพศอะไร
3. ผู้ใช้งานต้องบันทึกการดื่มของตัวเอง 7 วัน ย้อนหลัง เพื่อดูว่ามีความเสี่ยงระดับใด
4. ต่อด้วยฟังก์ชั่นต่างๆ ของของน้องตั้งใจตั้งแต่
5. การวางแผนการดื่ม ที่ไม่ได้หมายถึงแนะนำให้คนดื่ม เพราะไม่มีปริมาณการดื่มไหนที่ปลอดภัย เพียงหยดเดียวที่ดื่มเข้าไปก็มีความเสี่ยงต่อร่างกายแล้ว แต่จะเป็นการวางแผนการดื่มเพื่อให้เกิดความเสี่ยงน้อยที่สุด  
6. มีการตรวจแอลกอฮอล์ในเลือด เพื่อเตือนสติว่าจะอันตรายหรือไม่ ถ้าระบบแอลกอฮอล์ในเลือดแต่ละระดับจะมีอาการอะไรได้บ้าง
7. Standard Drink  จำนวนดื่มมาตรฐาน  เพื่อจะได้ระมัดระวังตัวในครั้งต่อไป
8. การเลิกสุรา หรือเลิกเหล้า จะมีการคำแนะนำว่าสถานพยาบาลไหนบ้างมีจิตแพทย์ เพื่อเข้ารับการบริการ และขอคำปรึกษาได้ง่ายขึ้น 

"น้องตั้งใจ แชทบอทในเฟสถัดไป จะพัฒนาให้มีความสามารถในการเชื่อมโยงประวัติของผู้ใช้งานไปยังระบบการรักษาในโรงพยาบาลต่างๆ เพื่อช่วยผู้รับบริการได้ตั้งแต่มอนิเตอร์ตัวเองไปจนเข้าสู่กระบวนการบำบัด รักษา โดยมีนักจิตวิทยาให้คำปรึกษา มีทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญคอยดูแล  ดังนั้น ทุกๆ ข้อมูล คำปรึกษาคำแนะนำไปยังผู้ใช้บริการ เป็นข้อมูลจากทางการแพทย์จริงๆ ไม่ใช่เป็นข้อมูลจาก AI"

อย่างไรก็ตาม แชทบอทน้องตั้งใจ พัฒนาขึ้นด้วยความตั้งใจที่อยากให้ประชาชนคนไทยได้มีเทคโนโลยีดิจิตอลเพื่อการบำบัดปัญหาการเสพติด โดยมีการสำรวจความต้องการและความคาดหวังของกลุ่มเป้าหมายที่คาดว่าจะเป็นผู้ใช้งานกับผู้ให้บริการจาก 1413 สายด่วนเลิกเหล้า

โดยจะให้แชทบอทน้องตั้งใจเป็นเหมือนเพื่อนคนหนึ่งที่ใกล้ชิดผู้ดื่ม คอยติดตามและให้คำแนะนำเพื่อลดความเสี่ยงจากการดื่มแอลกอฮอล์ ภายใต้การดูแลจากเจ้าหน้าที่ให้คำปรึกษาจาก 1413 สายด่วนเลิกเหล้า ซึ่งจากการทดลองใช้แชทบอทจากกลุ่มตัวอย่าง พบจำนวนวันดื่มของผู้ใช้บริการปรึกษาเลิกเหล้าผ่านแชทบอทมีแนวโน้มลดลงมากกว่ากลุ่มที่ไม่ได้ใช้ และระดับความรุนแรงของความเสี่ยงในการดื่มก็ลดลง

ผศ.ดร.นพ.วรภัทร รัตอาภา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า การบำบัดรักษาผู้มีปัญหาการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในแต่ละประเทศมีหลักการคล้ายกันคือ การช่วยเหลือให้ผู้ที่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เกิดการลด ละ เลิก แต่แตกต่างกันตามบริบทและทรัพยากรที่สามารถจัดสรรได้ในแต่ละประเทศ

ปัจจุบันในหลายการศึกษาได้นำเทคโนโลยีมาช่วยในการบำบัดรักษาผู้มีปัญหาจากการดื่มแอลกอฮอล์เพิ่มมากขึ้น เช่น ฮอตไลน์ให้คำแนะนำปรึกษา สื่ออิเล็กทรอนิกส์ แอปพลิเคชัน อุปกรณ์ติดตามตัวเพื่อตรวจวัดการเปลี่ยนแปลงของสัญญาณชีพหรือสรีรวิทยาของร่างกาย เพื่อช่วยเตือนหรือติดตามเมื่อเกิดภาวะต่าง ๆ เช่น อาการเมา อาการถอน เป็นต้น พบว่ามีส่วนช่วยให้ผู้ที่มีแรงจูงใจประสบความสำเร็จในการลด ละ เลิกเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ และใช้เทคโนโลยีเป็น3ทางเลือกในการเลิกดื่มเพิ่มขึ้น

ทั้งนี้ ผู้ที่สนใจ สามารถสแกนคิวอาร์โค้ดเพิ่มเพื่อนกับน้องตั้งใจผ่านแอปพลิเคชันไลน์ หรือสามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เฟซบุ๊กเพจ 1413 สายด่วนเลิกเหล้า